|
|
Phần 1
Trà Mi, phóng viên đài RFA
Viêm gan siêu vi là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất trên thế giới. Hiện có 6 loại viêm gan siêu vi A, B, C, D, E và G. Trong số này, nguy hiểm và lây lan nhiều nhất là viêm gan siêu vi B và C.
Viêm gan siêu vi B. Photo courtesy Wikipedia.
Riêng tại Việt Nam, thống kê đăng tải trên báo chí trong nước gần đây cho thấy Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ lưu hành của viêm gan virus, với 20% dân số, tức khoảng 16 triệu người, đang mang mầm bệnh viêm gan siêu vi B. Trung bình cứ 10 người thì có 2 nạn nhân mang trong mình virus này.
Với sự cộng tác của bác sĩ Trần Văn Sáng, phát ngôn viên của Hiệp hội bệnh gan kinh niên tại Hoa Kỳ, bắt đầu từ tuần này chương trình “Sức khoẻ và đời sống” xin mời quý vị cùng tìm hiểu về hai loại viêm gan siêu vi đáng quan ngại nhất hiện nay là viêm gan siêu vi B và C.
Bác sĩ Sáng từng là giảng viên của đại học Y Sài Gòn, hiện đang hành nghề tại bang Virginia, và là người tham gia rất nhiều trong các chương trình nghiên cứu y khoa ở Mỹ.
Chức năng hoạt động
Trà Mi: Xin được mở đầu loạt bài này với căn bệnh viêm gan siêu vi B. Trước tiên xin bác sĩ cho biết khái niệm tổng quát về chức năng hoạt động của lá gan?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Gan là cơ phận lớn nhất trong cơ thể con người chúng ta, cũng là bộ phận hết sức quan trọng trong bộ tiêu hoá. Gan to, có hai thuỳ, nằm phía bên phải bụng, phía trên, được bảo vệ bên trên bởi xương sườn. Dưới gan là túi mật.
Gan giữ nhiều chức năng rất quan trọng.
Thứ nhất là chuyển hoá và tồn trữ các chất đạm và chất mỡ. Tất cả thức ăn hấp thụ qua đường tiêu hoá sẽ vào ruột, chuyển biến, và sau đó được phân tích ra thành các chất gọi là acid amin để hấp thụ vào máu. Các chất này khi đưa tới gan, gan sẽ tạo các amin và chất đạm cần thiết cho cơ thể, gọi là chất đản bạch.
Gan cũng tổng hợp các chất làm đông máu, giúp máu không bị loãng. Khi cơ thể bị chảy máu, những chất đông này sẽ giúp hàn gắn lại những vết thương hay những chỗ mạch máu bị vỡ. Vì thế có những người bệnh gan rất dễ bị chảy máu, đây cũng là một trong những biến chứng của những người bị gan kinh niên.
Chức năng kế tiếp là điều hoà lượng đường trong máu. Tất cả loại đường tổng hợp khi chúng ta ăn vào cơ thể sẽ đưa vào ruột non và sau đó được đến gan. Ở đây, gan tổng hợp các chất đường này và dự trữ ở trong gan. Khi ta nhịn đói thì gan sẽ thải những chất đường này ra cơ thể để cơ thể sử dụng.
Nhiệm vụ nữa là loại trừ những chất độc trong thực phẩm mà chúng ta ăn phải. Gan sẽ biến đổi những chất độc này thành ít độc hơn để thải ra ngoài. Ví dụ như những loại thuốc tylenol, thuốc ngủ hay rượu thì gan có nhiệm vụ biến những chất độc này thành ít độc hơn và sẽ thải ra ngoài bằng đường mật hoặc bằng đường thận.
Gan chính là bộ phận điều chế và giải các chất độc cho cơ thể. Nếu chúng ta sử dụng các loại thuốc không cần thiết cho cơ thể mà sử dụng quá liều hay uống rượu mỗi ngày thì sẽ ảnh hửơng rất nhiều đến chức năng gan, làm hư hoại tế bào gan và khả năng loại trừ chất độc của lá gan bị suy giảm đi.
Ngoài ra, gan còn đảm nhiệm vai trò sản xuất những chất mật. Những chất này được đưa vào trong túi mật và dự trữ ở đó để khi chúng ta ăn vào mật sẽ tiết ra ngoài. Túi mật sẽ bóp một số chất mật đưa vào trong ruột.
Chất mật rất quan trọng trong việc giúp tiêu hoá chất mỡ, và giúp hấp thụ các chất bổ, đặc biệt là 4 loại sinh tố A, D, E, và K. Nếu không đủ chất mật thì sự hấp thụ những sinh tố này bị yếu kém đi dẫn đến những chứng bệnh do suy dinh dưỡng vì thiếu các sinh tố A, D, E, K.
Đó là 4 vai trò hết sức quan trọng của gan.
Nguyên nhân
Trà Mi: Như vậy, xin hỏi bác sĩ bệnh viêm gan siêu vi B là gì?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Bệnh này do một siêu vi trùng rất đặc biệt gây nên. Virus này có mức độ sinh sản rất nhanh, mỗi ngày có thể sản xuất đến hàng tỷ con. Khi lọt vào cơ thể, virus này tích tụ ở những tế bào gan và thường lưu lại đó suốt đời của người bệnh, tiếp tục sinh sôi nảy nở hàng ngày, và có khả năng tiêu diệt những tế bào gan.
Chúng dùng những tế bào gan, những chất năng lượng dinh dữơng trong gan để sinh tồn. Những triệu chứng rõ ràng khi mắc phải virus này là khả năng hoạt động của gan bị suy giảm. Định nghĩa của siêu vi gan cấp tính là có sự hiện diện của siêu vi trùng gan trong cơ thể người bệnh trên 6 tháng.
Trà Mi: Được biết ở khắp nơi trên thế giới kể cả Việt Nam hiện giờ cũng lên tiếng cảnh báo về bệnh viêm gan siêu vi B. Xin bác sĩ cho biết số thống kê về mức độ ảnh hưởng của bệnh này hiện nay ra sao?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Hiện nay, Tổ chức y tế thế giới nói có khoảng 300 triệu người bị nhiễm siêu vi trùng gan B, đặc biệt các nước Châu Á và Châu Phi có bệnh này nhiều nhất. Tại Á Đông có khoảng 13% dân số bị nhiễm bệnh này.
Trà Mi: Nguyên nhân chính gây ra bệnh này chính là do virus. Vậy đường lây chính là gì, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Siêu vi trùng gan B truyền từ người này sang người khác qua đường máu và những chất dịch tiết ra từ cơ thể người bệnh. Bởi vậy, khi một người bị thương được tiếp nhận máu, nếu trong máu người cho có siêu vi trùng gan thì người nhận sẽ bị lây bệnh này. Ngoài ra, khi dùng kim tiêm chích ma tuý, xâm mình hay châm cứu nếu không được khử trùng thì có thể mang nguồn bệnh siêu vi gan B từ người này sang người khác.
Ở Việt Nam có thói quen cạo gió hay giác hơi, các dụng cụ này cũng là phương tiện làm lây truyền virus gan B từ ngừoi bệnh sang người khỏe mạnh.
Giao hợp tình dục là một nguyên nhân không kém phần quan trọng trong việc lây truyền bệnh này. Vì vậy siêu vi gan B được liệt kê vào nhóm các bệnh nhiễm trùng sinh lý giống như AIDS hay bệnh giang mai.
Một đường truyền khác nữa là truyền từ mẹ sang con. Bởi vậy hiện nay người ta có khuyên nên xét nghiệm cho người mẹ trước khi sinh con để kịp thời tìm cách chủng ngừa cho đứa trẻ sơ sinh. Người dân tại Việt Nam thường có thói quen nhờ y tá chích thuốc mỗi khi có bệnh. Nếu những người y tá này không sử dụng kim chích đúng phương cách khử trùng thì họ đã gián tiếp mang mầm bệnh siêu vi B đến cho nhiều người.
Nghiên cứu cho thấy bệnh viêm gan siêu vi B không lây truyền qua những sự tiếp xúc thông thường giữa người này với người khác như dùng đũa chung, ăn uống chung với người bệnh…Bệnh chỉ lây qua đường máu, đường sinh dục, và người mẹ truyền sang con khi sinh nở.
Cách điều trị viêm gan siêu vi B (phần 2)
2007.05.18
Trà Mi, phóng viên đài RFA
Tuần trước, chúng ta đã nghe bác sĩ Trần Văn Sáng trình bày về chức năng gan và nguyên nhân gây ra Viêm gan siêu vi B, một trong những căn bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm nhất trên thế giới hiện nay.
Photo Courtesy of U.S. Centers for Disease Control and Prevention
Làm thế nào để nhận biết bệnh viêm gan siêu vi B? Cách điều trị và phòng ngừa căn bệnh này ra sao? Mời quý vị tiếp tục tìm hiểu trong chương trình “Sức khỏe và đời sống” kỳ này, với sự cộng tác của bác sĩ Sáng, phát ngôn viên Hiệp hội bệnh gan kinh niên tại Hoa Kỳ hiện đang hành nghề tại bang Virginia, là người tham gia rất nhiều trong các chương trình nghiên cứu y khoa ở Mỹ.
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Bệnh viêm gan siêu vi B rất đặc biệt vì đa số người bệnh không có triệu chứng. Phần lớn các trường hợp lây từ người mẹ sang con khi sinh nở. Khi siêu vi trùng gan B nhập vào cơ thể đứa trẻ thì virus này sinh sôi nảy nở rất là tự do vì đứa bé không có đủ kháng thể để chống bệnh.
Giai đoạn này được gọi là giai đoạn sống tự do giữa siêu vi trùng gan B và người bệnh, cơ thể bệnh nhân hoàn toàn không đủ khả năng nhận biết hoặc loại trừ siêu vi trùng gan B.
Thành ra giai đoạn này người bệnh không có triệu chứng gì cả. Cho tới khi mà cơ thể người bệnh đủ sức nhận ra có những kẻ thù đang sống chung với mình thì mới bắt đầu sản xuất ra những kháng thể để từ từ chống lại.
Còn những trường hợp mắc bệnh viêm gan B khi đã trưởng thành, thường từ tuổi dậy thì đến 30. Trong các trường hợp này người bệnh thừong có những giai đoạn bị vàng da cấp tính hoặc mệt mỏi, kiệt sức, biếng ăn, đau bụng , buồn nôn, da mặt trở nên vàng và nứơc tiểu có màu vàng đậm như trà đậm. Khi thấy những triệu chứng đó chứng tỏ người bệnh đang mắc siêu vi gan cấp tính.
Đó là lúc diễn ra sự đấu tranh giữa 2 bên: kháng thể và siêu vi trùng để tìm cách chống lại và đẩy virus siêu vi B ra ngoài, gây ra tình trạng hư hoại các tế bào gan, làm phân tích chất dịch trong gan ra ngoài. Những sắc tố màu vàng thấm vào da và được tiết ra ngoài nứơc tiểu. Giai đoạn đó được gọi là siêu vi gan cấp tính.
Thường khoảng 90% những người bị siêu vi gan B cấp tính lành bệnh sau 1-2 tháng, từ từ bớt vàng da và bệnh nhân được phục hồi. Tuy nhiên, một số sẽ tiếp tục chuyển qua giai đoạn từ cấp tính đến kinh niên.
Đó là trạng thái viêm gan B mãn tính. Lúc này bệnh nhân trở lại ăn uống bình thường không có triệu chứng nhiều, đôi khi chỉ mệt mỏi hơn bình thường đặc biệt vào buổi chiều hay trên da xuất hiện các vết đỏ nổi lên trứơc ngực hay những vết bầm tím ở chân, đau nhức khớp xương, ăn không ngon …Đó là những triệu chứng thường thấy ở những người bị viêm gan siêu vi B kinh niên.
Tóm lại, bệnh viêm gan siêu vi B phần lớn sẽ không có triệu chứng rõ rệt ngoài trừ trong giai đoạn cấp tính thì có biểu hiện vàng da, ói mửa, đau bụng…
Trà Mi: Như vậy cho nên càng làm cho căn bệnh này thêm nguy hiểm vì khó nhận biết. Bệnh nhân nên làm gì ngay khi tìm ra những triệu chứng bất thường như bác sĩ vừa kể?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Khi có triệu chứng khó chịu ói mửa, hay nứơc tiểu vàng đậm, người bệnh bắt buộc phải được khám ngay lập tức để xác định nguyên nhân chính xác xem có phải là viêm gan B hay không.
Vì đôi khi có những trường hợp ngộ độc cũng có thể gây vàng da hoặc có những bệnh khác như bị nghẹt đường mật thì người bệnh cũng bị vàng da. Người thầy thuốc khi nghi ngờ người bệnh bị nhiễm virus viêm gan B thì phải dùng các phương pháp thử nghiệm để tìm ra nguyên nhân.
Phương pháp điều trị
Trà Mi: Nhân tiện xin bác sĩ cho biết về các phương pháp điều trị đối với bệnh này hiện nay ra sao ? Có cách chữa dứt hẳn hay không? Thuốc men như thế nào?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Điều đáng mừng là hiện nay chúng ta có khá nhiều các loại thuốc đã được nghiên cứu kỹ có kết quả tốt trong việc chữa trị bệnh này.
Tóm tắt hiện nay có 4 loại thuốc đã được công nhận là có hiệu quả trong việc điều trị viêm gan siêu vi B . Đầu tiên là loại thuốc chích Interferon hay còn gọi là Intron A. Thuốc kế tiếp mở một cuộc cách mạng trong việc chữa trị căn bệnh này là loại thuốc uống đơn giản hơn gọi là Lamivudin. Năm năm trở lại đây xuất hiện một loại tốt hơn là Adefovir với tên thương mại là Hepsera. Hai năm gần đây có thêm những loại thuốc mới hơn, hiệu quả mạnh hơn nữa là Entecavir, tên thương mại là Baraclude.
Ngoài ra hiện nay bên Châu Âu cũng đang sử dụng nhiều loại Interferon mới tuần chích 1 lần. Đó là các loại thuốc hiện nay đang được sử dụng rất hiệu quả để chữa bệnh viêm gan siêu vi B.
Trà Mi: Thế nhưng chữa lâu dài hay trong một giai đoạn nào đó thì bệnh có thể dứt hẳn?
Bác sĩ Trần Văn Sáng: Thật ra tiêu chuẩn để quyết định người bệnh cần nên tiếp tục uống thuốc hay không hơi phức tạp, dựa vào nhiều yếu tố như theo dõi lượng vi trùng trong máu. Nếu từ 1 triệu còn khoảng vài trăm con thì bác sĩ yên tâm là người bệnh đang trong giai đoạn được kiểm soát về bệnh.
Tuy nhiên, cho tới hôm nay, tất cả những loại thuốc này vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu theo dõi. Vì vậy, lời khuyên của giới chuyên gia là bệnh nhân siêu vi gan B mãn tính nên tiếp tục uống thuốc lâu dài và được theo dõi thường xuyên để xem virus có tái phát hay không. Những kinh nghiệm chữa trị bệnh này gần đây cho thấy các loại thuốc như Lamivudin nếu không được sử dụng đúng cách sẽ đưa tới tình trạng kháng thuốc rất cao.
Sau 4 năm, tỷ lệ bị lờn thuốc có thể lên đến 40%. Cho nên gần đây có khuynh hứơng sử dụng các loại thuốc mạnh hơn như Hepsera, với khả năng lờn thuốc sau 3 năm điều trị là chừng 10%. Loại thuốc mới nhất bây giờ như Entecavir thì sau 2 năm nghiên cứu thì không thấy có dấu hiệu lờn thuốc.
Tóm lại, thời gian chữa bệnh tuỳ thuộc loại thuốc, phản ứng của bệnh nhân và việc sử dụng thuốc có đều đặn hay không, người bệnh có đủ khả năng tài chính để uống đều thuốc hay không….
Cho nên người bệnh cần được thầy thuốc hướng dẫn, theo dõi để biết hiệu quả thuốc và cố gắng uống thuốc lâu dài để tạo điều kiện cho virus bị tiêu diệt một triệt để.
Trà Mi: Nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời thì bệnh viêm gan siêu vi B sẽ gây ra những hậu quả , biến chứng ra sao đối với sức khoẻ?
(Xin theo dõi toàn bộ nội dung cuộc phỏng vấn trong phần âm thanh bên trên)