Cách đây mấy năm trên một chuyến xe đò muộn về thăm quê. Khi
xe đi ngang qua cầu Ngân Sơn, thì lúc ấy đã 5 hay 6 giờ
chiều. Dù đã nhiều lần đi qua đây, nhưng có lẽ buổi chiều
cuối xuân năm ấy, là buổi chiều mà tôi đã nghĩ nhiều nhất về
Võ Hồng. Tôi tưởng tượng rằng, hồi còn nhỏ chắc mỗi chiều
ông vẫn thường ra đứng ở nơi này, để nhìn ráng đỏ nơi rặng
núi phía Tây kia ? Rồi nhìn bóng chiều xuống chậm trên sông
này? Chắc vậy, vì trong tác phẩm của Võ Hồng thì cái
đẹp của thiên nhiên và cái đẹp của đất trời, tôi cho là
những cái đẹp mà Võ Hồng đã viết hay nhất. Nhưng trong cái
đẹp đó, Võ Hồng luôn luôn đưa vào thiên nhiên một chút sầu,
hay ngậm ngùi cho một cái gì đó đã hay đang sắp mất đi trên
cuộc đời này. Tại ông bi quan chăng ? Hay tại vì cái đẹp
mong manh của những buổi chiều tà trên dòng sông tuổi thơ
dạo nào cứ ám ảnh ông mãi.
Nhưng chính nhờ có
được kinh nghiệm nội tâm ấy, mà thiên nhiên với Võ Hồng
không phải chỉ để thưởng ngoạn thôi, mà ông còn cho ta thấy
một giá trị nữa, quan trọng hơn. Giá trị đó chính là, thiên
nhiên cũng rất cần cho ta như một người bạn thân thiết vậy,
vì cái đẹp của thiên nhiên có thể làm cho ta vơi bớt đi
những đau khổ mà chắc rằng không nhiều thì ít, mỗi người
trong chúng ta đang âm thầm gánh chịu. trong truyện ngắn
Hãy đến chậm hơn nữa, Võ Hồng đã viết như thế này : ."..Anh
đã hưởng được gì ở cuộc đời ? Nghe một tiếng chim tu hú vào
đầu mùa hè, ngửi một mùi thơm của hoa mù-u trong buổi chiều,
nhìn những con chuồn chuồn đảo lộn trên nền trời sau cơn
mưa. Những niềm vui ấy quá nhỏ so với nỗi khổ đang đè nặng
của anh..."
Dường như khi về già,
sống cô độc giữa phố phường ồn ào và đầy bụi bặm, thì tiếng
con chim hu hú lạ lùng ở vùng quê Ngân Sơn đã quá xa xôi đó,
lại sống dậy một cách mãnh liệt trong ông:
Ðâu phải chỉ người mới không sai hẹn
Cuối tháng giêng, tu hú gọi vang trời
Hai câu đó trích từ tập
Hồn nhiên tuổi ngọc, tập thơ mới nhất mà Võ Hồng đã viết
cho tuổi thơ. Trong tập thơ này, ta thấy Võ Hồng muốn trao
đến cho tuổi thơ một điều rất giản dị : điều giản dị đó là,
hãy bắt đầu quan sát rồi rung động trước mọi vẻ đẹp mà tuổi
thơ đã có dịp nhìn thấy hàng ngày. Chẳng hạn có thể là một
gốc khế già đứng khiêm tốn trong khu vườn, một cây bàng hiu
quạnh bên vệ đường, hay niềm vui chứa chan khi cơn mưa đầu
mùa chợt đến.
Chính những sự vật mà
tuổi thơ đã từng rung động đầu tiên này sẽ rất cần thiết. Vì
từ đó, tâm hồn chúng mới có thể giao cảm được với cái đẹp
của thiên nhiên và của đất trời. Ta có thể kết luận mà không
sợ sai rằng, tình người, tình nhân loại hay bất cứ thứ tình
nào cao cả hơn, cũng phải được khởi đầu bằng những rung động
ấy.
Một đám mây trắng bay
cô độc trong buổi chiều tà, sẽ chẳng có nghĩa gì cả đối với
một người đang náo nức đợi giờ đến nhà hàng. Nhưng chắc
rằng, nếu một người biết rung động trước cái đẹp của thiên
nhiên và đất trời, thì khi nhìn đám mây trắng họ sẽ chạnh
lòng nghĩ đến biết bao sự đau khổ của con người : những kẻ
bơ vơ không nhà không cửa, rồi sẽ không có một nơi nào để
trở về khi đêm tối đang đến:
Chiều ngồi tựa cửa
Nhìn áng mây xa,
- Về đâu lát nữa
Hỡi mây không nhà?
(Hồn nhiên tuổi ngọc)
Phải chăng đây cũng là
những gì mà Võ Hồng đã từng muốn thể hiện trong các tác phẩm
của ông ?
Nha Trang, cuối năm 1993
|