-
Einstein đi xuống trong
bộ đồ ngủ như thường lệ
để ăn sáng, nhưng hầu
như không đụng đến cái
gì cả. “Em yêu - ông nói
- anh có một ý tưởng
tuyệt vời”. Sau khi uống
cà phê, ông đi đến cây
đàn piano và bắt đầu
chơi. Thỉnh thoảng ông
lại ngừng và ghi chép,
rồi lặp lại: “Anh có một
ý tưởng tuyệt vời!”. Tôi
nói: “Vậy thì hãy kể cho
em nghe đi, đừng để em
sốt ruột”. Ông nói: “Khó
lắm, anh phải triển khai
nó cái đã”.
Ông vẫn tiếp tục đánh
piano và ghi chép khoảng
nửa giờ, sau đó đi lên
lầu vào phòng làm việc,
nói với tôi rằng ông
không muốn bị quấy rầy
và ở đó hai tuần liền.
Mỗi ngày tôi dọn thức ăn
lên cho ông và buổi tối
ông đi dạo để tập thể
dục, sau đó trở lên
phòng làm việc tiếp. Sau
cùng, ông ấy xuống khỏi
phòng làm việc, mặt rất
tái. “Đây là kết quả”,
ông ấy nói, mệt mỏi đặt
hai trang giấy trên bàn.
Và đó là thuyết tương
đối của ông.
Lời kể của Elsa Einstein
(người vợ thứ hai của
Einstein), được Charlie
Chaplin ghi lại trong
nhật ký
-
Einstein
rất ghét việc chạy theo thi cử và thành
tích: “Thời còn đi học của tôi, ngay
khi ngày thi được công bố, tôi bị dồn
vào một áp lực đến nỗi tôi có cảm giác
mình không phải bước vào một kỳ thi mà
bước lên một đoạn đầu đài. Trí óc của
tôi sau những kỳ thi (cử nhân) hoàn toàn
bị tắc nghẽn một thời gian cho hoạt động
nghiên cứu và phân tích khoa học. Khả
năng trí óc của tôi hoàn toàn bị cạn
kiệt bởi phải học thuộc lòng những thông
tin vô bổ”.
-
Einstein
trả lời người bạn của gia đình khi ông
này hỏi về sự thông minh: “Tôi không
thông minh hơn người thường nào. Tôi đơn
giản chỉ tò mò hơn một người trung bình,
và tôi không bỏ cuộc trước một vấn đề
cho đến khi tôi tìm được giải đáp. Ông
có thể xem tôi là kiên nhẫn hơn những
người trung bình trong việc theo đuổi
các bài toán. Không phải thông minh hơn
là quan trọng mà là tò mò hơn và có lẽ
kiên nhẫn hơn trong vấn đề tìm giải đáp
cho một bài toán. Tôi không có một sức
mạnh tư duy đặc biệt mạnh (“cơ bắp não”)
nào, dù chỉ trong mức độ khiêm tốn.
Nhiều người có thứ đó nhiều hơn nhiều mà
không mang lại một cái gì đáng để ngạc
nhiên”.
-
Einstein
đi diễn thuyết khoa học khắp nơi đề làm
sứ mạng hòa bình, hòa giải và hợp tác.
Với Einstein, chưa bao giờ khoa học được
đăng quang lên đỉnh cao, chưa bao giờ
chiếm ngự thế giới như thế. Tại Prague,
người ta đến nghe chật ních cả phòng
họp. Trong buổi tiếp tân đêm đó, sau khi
nghe nhiều người phát biểu, đến phiên
Einstein thì ông nói :“ có lẽ sẽ dễ
chịu và dễ hiểu cho quý vị nếu tôi chơi
một bản nhạc trên đàn vĩ cầm thay vì đọc
một bài diễn văn”. Thế rồi ông lấy
đàn ra và chơi một bản sonate của Mozart
một cách say sưa. Ông như muốn trình bày
bằng âm thanh tính phức tạp của vũ trụ
nhưng lại có thể được diễn tả - qua khả
năng trí thức của con người - bằng những
công thức đơn giản.
-
Sau khi
Thế Chiến thứ hai chấm dứt, các Hàn Lâm
Viện khoa học của Đức lần lượt viết thư
mời Einstein trở về làm thành viên nhưng
ông đã cương quyết từ chối. Trả lời Hàn
Lâm Viện của Phổ, Einstein viết :
“Sau tất cả những gì khủng khiếp đã xảy
ra, tôi thấy mình không thể nào nhận lời
mời của Hàn Lâm Viện Đức được nữa ” .
Trả lời thư của Sommerfeld, thay mặt
Hàn Lâm Viện Bayern, Eisntein đã viết
như sau : “Sau khi người Đức đã giết
hại những người anh em Do Thái của tôi,
tôi không muốn dính dáng gì nữa với
người Đức, cũng không dính dáng đến viện
hàn lâm tương đối vô hại. Trừ với vài
người riêng lẻ, những người trong khả
năng của mình đã vẫn kiên gan. Tôi vui
mừng được biết rằng ông thuộc về những
người như thế ”. Trả lời thư
mời của Otto Hahn, chủ tịch Trung Tâm
Max Planck, Einstein viết : “Những
tội ác của người Đức quả là cái kinh tởm
nhất mà lịch sử các quốc gia được gọi là
văn minh có được. Thái độ của những
người trí thức Đức – xét như một giai
cấp – không khá hơn thái độ của dân
đen”.
-
Trong
những ngày cuối cùng của đời mình,
Einstein đã từ chối nhận thuốc giảm đau,
cũng như dự tính đưa ông lên bàn mổ lần
nữa. Ông muốn ra đi trong sự thanh thản
bình yên và chờ đợi cái chết của
mình như một hiện tượng tự nhiên.
“Tôi sẽ ra đi khi tôi muốn, một cách
đường hoàng”. Ông còn viết :
“cuộc đời là một vở kịch gây xúc cảm và
tuyệt vời. Tôi thích nó. Nếu tôi biết
rằng tôi sẽ chết trong 3 giờ, điều đó sẽ
ảnh hưởng rất ít ỏi lên tôi. Tôi sẽ suy
nghĩ có thể sử dụng 3 giờ này như thế
nào tốt nhất. Sau đó tôi sẽ sắp xếp giấy
tờ của tôi lại thứ tự, rồi yên tĩnh nằm
xuống chờ chết”.
- Sau
khi Einstein mất, một ngày kia, con
gái nuôi của ông là Margot ra đường gặp
một người da đen. Người này nhận ra bà
là con gái của Einstein bèn đến chia
buồn và kính cẩn nói :“Einstein là
người da trắng duy nhất khi gặp chúng
tôi ngả mũ chào”.
Trích từ quyển
sách “Einstein” của Nguyễn xuân Xanh
|