Những điều ít biết về tia T
Thứ hai, 31/7/2006, 15:19 GMT+7
Lâu nay, người ta nói nhiều đến
tia X giúp phát hiện xương gãy, hay sóng cực
ngắn làm nóng cơ thể, mà ít biết tia T - một
thành phần cũng thuộc phổ điện từ - có thể nhìn
xuyên qua quần áo, xác định thuốc nổ và ma tuý,
nhận diện khối u, thậm chí là khám phá vũ trụ.
Phổ điện từ trải dài từ sóng
radio có bước sóng dài đến tia X và các tia
gamma có bước sóng ngắn, năng lượng cao. Nằm
giữa sóng cực ngắn (microwave) và tia X, ở vùng
phổ ít được nghiên cứu nhất, là các tia T, hay
bức xạ terahertz - loại bức xạ phổ biến
nhất trong vũ trụ.
|
Ảnh tia T cho thấy vết
xước trên chắn bùn của xe hơi, mà các loại
ảnh thông thường không nhìn thấy. Ảnh:
LiveScience |
Nếu bạn chưa từng nghe nói về
tia T, thì đó là bởi các nhà khoa học đã gặp khó
khăn trong việc khai thác chúng. Mặc dù bài báo
khoa học đầu tiên về vấn đề này được ấn bản từ
năm 1890, nhưng đến tận bây giờ, người ta vẫn
phải đối mặt với những thách thức trong việc
nghiên cứu và phát triển những công nghệ giúp
tạo ra, phát hiện và điều khiển tia T.
Với nhiều nguồn và các máy dò
bức xạ terahertz hiệu quả hơn, các nhà nghiên
cứu từ thập kỷ trước đã bắt đầu phát triển những
bộ lọc và các máy tạo tia để điều khiển tia T.
"Ở thời điểm này công nghệ nói
trên còn rất non trẻ. Terahertz hiện mới chỉ như
tia X vào năm 1905", kỹ sư điện Daniel
Mittleman, từ phòng thí nghiệm tia T ở Đại học
Rice nhận xét.
|
Một người đàn ông quần áo
chỉnh tề được chụp ảnh bởi chiếc camera sóng
milimetric. Chú ý khẩu súng được giấu kỹ.
Camera tia T được cho là tương tự nhưng mạnh
hơn. Ảnh: LiveScience |
Nhiều loại vật liệu thông
dụng, như quần áo, chất dẻo và gỗ trở nên trong
suốt dưới ảnh chụp terahertz. Ngoài ra, các vật
liệu sẽ hấp thụ bức xạ này ở những tần số khác
nhau, tuỳ vào mỗi loại. Dựa trên tần số hấp thụ
- đặc điểm duy nhất giống như "dấu vân tay" -
các nhà nghiên cứu có thể xác định được những
loại chất nổ và ma tuý nào đó.
Chẳng hạn, một chiếc phong bì
chứa chất bột màu trắng trông bí ẩn và có vẻ
nguy hiểm với mắt thường. Nhưng với sự giúp đỡ
của ảnh chụp tia T, nhân viên bưu điện có thể
xác định ngay thứ bột này có chứa aspirin hay
methamphetamine (một chất gây nghiện) hay không.
Các khối thuốc nổ cũng sẽ dễ dàng được xác định
dù đã giấu kỹ trong túi xách.
Công nghệ này cũng đang được
sử dụng tại một số bệnh viện như là một công cụ
chẩn đoán mới, không xâm lấm nhằm tìm kiếm những
khối u. Kỹ thuật sẽ cắt giảm chi phí và các cơn
đau như trong các công cụ chẩn đoán trước đây.
Trong khi đó, các nhà khoa học
tại Đại học Liverpool, Anh, hy vọng có thể tiêu
diệt những tế bào ung thư da bằng việc chiếu bức
xạ terahertz. Các hãng sản xuất thuốc lá như
Phillip Morris đang tìm kiếm những cách thức mới
để sử dụng tia T trong việc kiểm soát chất lượng
trong nhà máy.
|
Tia T được sử dụng để chụp
ảnh một chiếc lá khi bị khử nước và sau khi
bổ sung nước. Ảnh: LiveScience |
Các công ty dược cũng sử dụng
những giải pháp công nghệ cao, điều chỉnh hàm
lượng thuốc mà không cần đặt tay vào đó. Kỹ
thuật chụp ảnh Terahertz thậm chí còn đo được độ
dày của lớp vỏ áo bọc ngoài một viên thuốc.
Với sự giúp đỡ của một hệ
thống chụp ảnh tia T, do công ty Picometrix có
trụ sở tại Michigan chế tạo, NASA có thể phát
hiện ra những khiếm khuyết nhỏ của lớp xốp cách
nhiệt trên các tàu con thoi. Ngoài ra, tia T còn
có nhiều ứng dụng thiên văn quan trọng khác. Đài
quan sát vũ trụ Herschel, một vệ tinh dự kiến
được phóng vào năm 2008 là phiên bản terahertz
của kính thiên văn Hubble. Tại Chile, người ta
cũng đang xây dựng trung tâm
ALMA, sẽ theo dõi bước
sóng terahertz với hy vọng phát hiện các vật thể
trong giai đoạn nguyên thủy của vũ trụ.
T. An
(theo LiveScience)
Phà mặt trời
Thứ tư,
19/7/2006, 11:36 GMT+7
Chậm chạp và mới chỉ dạo chơi thử trên một quãng
ngắn, nhưng chiếc phà mặt trời Serpentine, theo nhà sáng chế, là phà
chở khách hiện đại nhất ở Anh hiện nay.
Chiếc phà hoạt động bằng năng lượng mặt trời lớn
nhất ở Anh đã ra mắt lần đầu tiên hôm thứ 3 vừa qua trên một chiếc
hồ ở công viên Hyde, London, mở ra hy vọng cho tương lai của loại
phương tiện vận chuyển bằng năng lượng mặt trời.
|
Chiếc phà mặt trời Serpentine. Ảnh:
Discovery |
Phà Serpentine, vận hành hoàn toàn bằng điện mặt
trời - dạo chơi với tốc độ 8 km/giờ và chở theo 42 hành khách.
"Đây là hệ thống giao thông vận tải tuyến ngắn có
công nghệ tiên tiến nhất thế giới hiện nay", nhà thiết kế Christoph
Behling, cũng là người đã thiết kế chiếc thuyền mặt trời lớn nhất ở
Hamburg, Đức, cho biết.
"Nó được làm toàn bộ bằng thép không gỉ, giúp cho
con thuyền không bị già nua", Behling nói. Phương tiện dài 14 mét
này có 27 tấm pin mặt trời trên mái, và năng lượng sinh ra đủ để
giúp nó chạy trên hồ. Phạm vi tối đa cho một hành trình là 132 km.
Con thuyền cũng hầu như không thải ra chất ô nhiễm
nào trên chuyến đi bởi nó có hai động cơ yên lặng, nghĩa là không
thải ra carbon. Ngay cả trong những ngày mưa, âm u rất thường thấy ở
London, Behling cho rằng vẫn có đủ năng lượng mặt trời giúp nó hoạt
động.
Chi phí chế tạo Serpentine khoảng 421.000 đôla,
nhiều hơn 20% so với một con thuyền diesel cùng kích cỡ.
Hiện tại, Behling đang chế tạo một chiếc phà chạy
bằng năng lượng mặt trời có thể chở tới 300 hành khách để chạy trên
sông Thames, và hy vọng sẽ ra mắt vào năm 2008.
T. An (theo AP)
Tìm hiểu về bệnh giun đường ruột
2006.07.21
Trà Mi, phóng viên đài RFA
Báo chí trong nước vừa đăng tải kết quả khảo sát của Viện Sốt rét-ký sinh
trùng-côn trùng Trung Ương ước tính ở Việt Nam có khoảng 60 triệu người bị nhiễm
giun đũa. Những người mắc phải những loại giun ký sinh khác cũng lên đến con số
hàng chục triệu.
Photo courtesy health.vn.vn
Các bệnh về giun đường ruột gây ra những tác hại như thế nào đối với sức khoẻ
con người? Phương pháp phòng ngừa và điều trị ra sao? Qua cuộc trao đổi với Trà
Mi, bác sĩ Đăng, chuyên môn tiêu hoá và ký sinh trùng trong nước cho biết.
Bác sĩ Đăng: Các bệnh về giun đường ruột rất phổ biến ở Việt
Nam, chui vào cơ thể qua con đường tiêu hoá, từ miệng hoặc hậu môn. Đường lây
chính là từ các thức ăn không được nấu chín hay trước khi ăn không rửa tay sạch.
Đường lây thứ hai là qua da.
Trà Mi: Những triệu chứng giúp có thể nhận biết bị nhiễm
giun ra sao?
Bác sĩ Đăng: Đôi lúc người ta không có triệu chứng gì cả,
phát hiện tình cờ thấy giun trong phân khi đi tiêu, hoặc xét nghiệm phân thấy
ký sinh trùng. Biểu hiện thứ hai hay gặp nhất là bị đau bụng, ói mửa,
tiêu chảy, hay biểu hiện giống dị ứng ngứa nổi mề đay.
Khi giun đi lạc vào những cơ quan nội tạng khác của bệnh nhân, người bệnh sẽ
bị đau bụng dữ dội gây tắc đường mật, vàng da, hoặc viêm ruột, thủng ruột…
Hay gặp nhất, đặc biệt là ở trẻ em, khi ăn thức ăn vào, giun sẽ ăn hết, gây
ra trường hợp trẻ bị suy dinh dữơng. Ở người lớn đa số hay gặp triệu chứng
đau bụng. Nếu bị nhiễm nhiều giun sẽ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng
như giun chui ống mật, tắc mật do giun, hoặc tạo ra sỏi mật, hoặc viêm túi
mật do giun. Các ấu trùng của giun di chuyển có thể lên não, lên mắt, tuy
trường hợp này ít hơn.
Bác sĩ Đăng
Trà Mi: Xin bác sĩ trình bày rõ hơn về mức độ tổn thương
khi bệnh nhân nhiễm phải các loại giun ký sinh này, chúng gây ra những tác hại
như thế nào đối với người bệnh?
Bác sĩ Đăng: Hay gặp nhất, đặc biệt là ở trẻ em, khi ăn thức
ăn vào, giun sẽ ăn hết, gây ra trường hợp trẻ bị suy dinh dưỡng. Ở người lớn đa
số hay gặp triệu chứng đau bụng. Nếu bị nhiễm nhiều giun sẽ xuất hiện các biến
chứng nghiêm trọng như giun chui ống mật, tắc mật do giun, hoặc tạo ra sỏi mật,
hoặc viêm túi mật do giun. Các ấu trùng của giun di chuyển có thể lên não, lên
mắt, tuy trường hợp này ít hơn.
Trà Mi: Xin hỏi bác sĩ hiện nay ở Việt Nam có khu vực
nào đặc biệt ghi nhận tỷ lệ nhiễm giun ký sinh cao?
Bác sĩ Đăng: Người dân khu vực nông thôn chiếm đa số, gần
90% vì các điều kiện vệ sinh kém, người dân chưa hiểu biết nhận thức về bệnh
nhiều. Hơn nữa, bà con nông dân làm ruộng đi chân đất nhiều dễ bị giun móc . Cho
nên chúng tôi khuyên là mỗi ba đến saú tháng bà con nên sổ giun định kỳ….
Trà Mi: Xin bác sĩ cho biết các phương pháp điều trị
bệnh giun đường ruột hiện nay ở Việt Nam? Có cách chữa trị hữu hiệu hay
không?
Bác sĩ Đăng: Trước đây ở Việt Nam bệnh giun đũa gây biến
chứng như sỏi mật, tắc mật …rất nhiều, nhưng 10 trở lại đây, dân chúng được
tuyên truyền về phương cách phòng bệnh sổ giun định kỳ mỗi 3-6 tháng nên biến
chứng này hiện giờ mặc dù vẫn còn nhưng ít gặp hơn.
Thông thường phương pháp điều trị những loại giun đường ruột rất đơn giản. Đó
là sử dụng các loại thuốc giun để trị. Hiện nay có một số thuốc giun sán đang
được sử dụng phổ biến có hiệu quả trong điều trị những loại giun tóc, giun đũa,
giun móc cùng một lúc, ví dụ như mebendazole liều 0,5g, mỗi ngày một viên; hoặc
là albedazole 0,4g một ngày một viên đều diệt tất cả các loại giun này cùng một
lúc. Sau đó 2 tuần nên sổ lại để diệt những ấu trùng của chúng. Như vậy, trong
một chu kỳ hầu như diệt được các loại giun ký sinh này hoàn toàn.
Vấn đề tái phát bệnh hay không là tuỳ thuộc mỗi người. Ở Việt Nam người ta
hay bị tái lại sau khi điều trị là do chế độ ăn rau sống không được rửa sạch hay
khử vô trùng thì dễ bị nhiễm trứng giun nằm trong rau, hoặc trước khi ăn uống
không rửa tay sạch sẽ. Ruồi muỗi cũng là một con đường truyền bệnh, khiến bệnh
tái phát nhiều.
Trà Mi: Hai loại thuốc bác sĩ vừa nhắc tới, bệnh nhân có
thể tự ra nhà thuốc mua về điều trị hay cần có toa bác sĩ?
Bác sĩ Đăng: Bệnh nhân có thể tự mua điều trị, cứ 6 tháng sổ
một lần.
Đặc biệt lưu ý là các đối tượng bị tiền căn sỏi mật. Những người này phải sổ
giun mỗi ba tháng để tránh các biến chứng của bệnh giun đường ruột như nguy
cơ giun đường ruột có thể chui lên đường mật.
Bác sĩ Đăng
Trà Mi: Những đối tượng nào đặc biệt lưu ý nên sổ giun
theo định kỳ, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Đăng: Đặc biệt lưu ý là các đối tượng bị tiền căn sỏi
mật. Những người này phải sổ giun mỗi ba tháng để tránh các biến chứng của bệnh
giun đường ruột như nguy cơ giun đường ruột có thể chui lên đường mật.
Đối với những người bình thường kể cả người lớn và trẻ em thì mỗi 6 tháng nên
sổ, nhất là ở các nước đang phát triển chưa đạt tiêu chuẩn về vệ sinh như Việt
Nam mình. Trẻ em trên 2 tuổi uống liều giống người lớn.
Trà Mi: Xin bác sĩ một vài lời khuyên giúp phòng ngừa
các bệnh về giun ký sinh?
Bác sĩ Đăng: Phải lưu ý giữ gìn vệ sinh môi trường sống, giữ
gìn vệ sinh cá nhân, ăn chín uống sôi, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn uống, không
nên đi chân đất. Những người bị sỏi mật nên sổ giun định kỳ mỗi 3 tháng. Người
khoẻ mạnh cũng nên sổ giun mỗi 6 tháng.
Nếu bệnh nhân có những biểu hiện triệu chứng khác thường nên đến bác sĩ vì
các loại thuốc sổ giun thông thường chỉ nên được sử dụng cho những bệnh nhân
chưa có triệu chứng. Đối với những người đã có những triệu chứng thì không thể
tự điều trị mà phải có sự hướng dẫn của bác sĩ.
Trà Mi: Uống thuốc sổ giun trong một thời gian lâu dài
có gây ra những tác dụng phụ nào không, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Đăng: Tác dụng phụ rất ít và không đáng kể mà trên
thuốc cũng có ghi rõ ví dụ như loại thuốc albedazole có thể gây buồn nôn, chóng
mặt, ít khi gặp sốc phản vệ. Đối với thuốc mebendazole thì ảnh hưởng đến men gan
một ít.
Một điều quan trọng là đa số người Việt Nam hiểu rằng bệnh giun sán là chỉ
trong đường ruột. Còn các loại bệnh giun sán trong các cơ quan nội tạng như
giun đũa chói, sán lá phổi, sán lá gan chẳng hạn, những bệnh này rất hay
gặp, rất nguy hiểm, nhưng người dân lại rất ít để ý, nên dẫn đến các biến
chứng hết sức nặng nề. Và đường lây truyền chính của tất cả các loại giun
sán là qua đường tiêu hoá, bởi những thực phẩm bị nhiễm ấu trùng giun, các
loại thức ăn không được nấu chính hoặc rau sống.
Bác sĩ Đăng
Các loại thuốc trị giun thông dụng ở Việt Nam thường không mắc lắm, trung
bình từ 1-2 ngàn đồng/viên.
Trà Mi: Nhiều người ở vùng nông thôn không có điều kiện
mua thuốc sổ giun định kỳ, xin hỏi bác sĩ ở Việt Nam có những chương trình sức
khoẻ cộng đồng phát thuốc miễn phí cho bà con nghèo hay không?
Bác sĩ Đăng: Thỉnh thoảng có, nhưng không đồng bộ. Đó là
những chương trình mang tính từ thiện do các tổ chức từ thiện tài trợ, chứ hoàn
toàn không có một chương trình đồng loạt cho tất cả mọi nơi. Vì vậy, ai có kiến
thức hiểu biết thì tự mua thuốc, còn ai không biết thì nhiều khi chịu hậu quả
khôn lường.
Một điều quan trọng là đa số người Việt Nam hiểu rằng bệnh giun sán là chỉ
trong đường ruột. Còn các loại bệnh giun sán trong các cơ quan nội tạng như giun
đũa chói, sán lá phổi, sán lá gan chẳng hạn, những bệnh này rất hay gặp, rất
nguy hiểm, nhưng người dân lại rất ít để ý, nên dẫn đến các biến chứng hết sức
nặng nề. Và đường lây truyền chính của tất cả các loại giun sán là qua đường
tiêu hoá, bởi những thực phẩm bị nhiễm ấu trùng giun, các loại thức ăn không
được nấu chính hoặc rau sống.
Đối với các trường hợp như sán lá gan hay các loại sán khác, việc người dân
tự mua thuốc tự điều trị sẽ không mang lại hiệu quả vì những bệnh này đòi hỏi
liều thuốc rất cao.
Ví như dịch sán lá gan lớn đang diễn ra tại miền Trung, hiện nay Việt Nam
mình chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, phải dùng thuốc nhập do Tổ chức y tế thế
giới viện trợ với số lượng có hạn. Những loại thuốc này phải được bác sĩ trực
tiếp hướng dẫn, theo dõi điều trị.
Trà Mi: Xin chân thành cảm ơn thời gian và những thông
tin bổ ích bác sĩ dành cho chương trình hôm nay.
Chương trình này chỉ nhằm cung cấp kiến thức tổng quát về sức khoẻ. Cho các
vấn đề cụ thể, chi tiết của từng bệnh nhân, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ
cuả quí vị để được thăm khám trực tiếp.
Thứ sáu, 21/7/2006, 14:21 GMT+7 |
|
|
|
Dường như ta đã thấy...
|
Ảnh: iStockphoto |
Các nhà nghiên cứu tin rằng đã tìm ra
chìa khóa của hiện tượng déjà
vu (đã thấy rồi - một cảm giác kỳ quặc khi ai
đó nghĩ rằng dường như đã thấy cái này ở đâu rồi.)
Các thí nghiệm cho thấy déjà vu có thể
được tạo ra một cách độc lập mà không cần có ký ức thật khơi gợi. Việc
nhận ra một khung cảnh và vật thể quen thuộc được cho là để giải phóng 2
quá trình trong não.
Đầu tiên, bộ não rà soát qua kho ký ức
để tìm hiểu nội dung khung cảnh đã được quan sát trước đó hay không. Nếu
có, một phần độc lập trong não sẽ nhận dạng khung cảnh hoặc vật thể
tương tự.
Để kiểm chứng giả thuyết này, nhóm
nghiên cứu tại Đại học Leeds ở Anh đã cho những tình nguyện viên xem qua
24 từ thông dụng, rồi thôi miên họ.
Những người bị thôi miên này sẽ được
"tiêm" vào đầu rằng khi họ nhìn thấy một từ trong khung đỏ, họ sẽ cảm
thấy từ này quen thuộc, mặc dù họ không nhớ nhìn thấy lần cuối khi nào.
Nhưng khi họ nhìn thấy một từ trong
khung xanh, họ sẽ nghĩ rằng từ này thuộc danh sách 24 từ gốc.
Những người tham gia sau đó được hồi
tỉnh và xem một loạt các từ trong những khung màu khác nhau. Một số từ
không nằm trong danh sách cũ và được gắn khung đỏ hoặc xanh.
10 trong số tình nguyện viên cho biết
họ có cảm giác kỳ lạ khi nhìn thấy từ lạ trong khung đỏ, 5 người khác
cho biết cảm giác này chính xác là déjà vu.
Nhà nghiên cứu Akira O'Connor cho biết
kết quả đã làm hé lộ nguyên nhân của hiện tượng déjà vu và cơ chế làm
việc của ký ức con người. "Nó cho thấy có thể phân tách 2 quá trình này
và tạo nên được hiện tượng déjà vu", O'Connor phát biểu.
Nghiên cứu trước cho thấy déjà vu có
thể bắt nguồn từ phần não gọi là thuỳ thái dương. Một số người bị động
kinh ở thùy thái dương thường xuyên có hiện tượng déjà vu. Các nhà khoa
học Pháp cũng tìm thấy kích thích điện vùng thuỳ thái dương có thể tạo
ra cảm giác quen thuộc với mọi thứ mà người ta gặp.
M.T. (theo AFP) Châu Phi và Ảrập đang tách rời
|
Thứ sáu, 21/7/2006, 08:00 GMT+7 |
|
|
|
|
Vết nứt rộng 8m. Ảnh: BBC |
Hai mảng thạch quyển khổng lồ hình thành nên châu Phi và
Ảrập đang ngày càng rời xa nhau.
Đó là kết quả nghiên cứu do nhóm các nhà địa chất quốc tế
rút ra từ việc quan sát một trận động đất và phun trào núi lửa ở Ethiopia
vào tháng 9/2005.
Kết quả của sự tách rời lâu dài này là phần đông bắc của
Ethiopia và Eritrea sẽ bị xé ra khỏi châu Phi và cuối cùng hình thành nên
một vùng biển mới rộng lớn.
Trận động đất, nằm trong sa mạc Afar tại điểm cuối phía
nam của Hồng Hải, mang lại ít chất liệu núi lửa nhưng lại có ý nghĩa to lớn
xét về sự di chuyển địa chất.
Dựa vào những hình ảnh do vệ tinh Envisats của Cơ quan
hàng không châu Âu cung cấp, các nhà địa chất đã có được cái nhìn đầu tiên
về sự kiện. Một đoạn gãy đứt rộng 8 mét đã hình thành tại khối núi lửa
Dabbahu tại Afar chỉ trong vòng 3 tuần và ngay lập tức được lấp bằng những
khối đá nấu chảy.
Sự dịch chuyển đã làm xáo trộn những mảnh ghép tạo nên hệ
thống nứt rạn tại Đông Phi - hệ thống hình chữ Y với gốc là thung lũng Great
Rift và 2 nhánh là Hồng Hải và vịnh Aden.
Quá trình đứt gãy đã diễn ra trong 30 triệu năm và sẽ còn
mất hàng triệu năm nữa để kết thúc. Đây là đoạn nứt gãy lớn nhất từng được
quan sát tới nay.
M.T. (theo AFP) Tìm thấy nơi sinh của hoàng đế La Mã Augustus
|
Thứ năm, 20/7/2006, 16:32 GMT+7 |
|
|
|
|
Hoàng đế đầu tiên của La Mã. Ảnh: wright |
Một nhóm các nhà khảo cổ hôm qua tuyên bố đã phát hiện ra
một phần của toà nhà mà họ tin rằng là nơi chào đời của vị hoàng đế đầu tiên
của thành Rome -
Augustus.
Nhà khảo cổ đứng đầu Clementina Panella cho biết nhóm đã
đào được một phần hành lang và những mảnh vỡ tại toà nhà trên đồi Palatine,
Rome, nơi được miêu tả là một ngôi nhà quý tộc rất cổ đại.
Panella cho biết bà vẫn chưa chắc ngôi nhà có phải là nơi
mà Augustus đã sinh ra vào năm 63 trước Công nguyên hay không, nhưng dựa
trên các văn bản lịch sử và những gì tìm thấy gần đó, thì vị hoàng đế đặc
biệt thích nơi này.
Các cuộc khai quật tại Palatine trong những thập kỷ gần
đây đã làm lộ ra những công trình hoành tráng, chẳng hạn như ngôi nhà khác
của Augustus, bao gồm 2 căn phòng với những bức hoạ tường lộng lẫy gồm nhiều
nhân vật đeo mặt nạ và các cành cây thông.
Panella cho biết có ít nhất 2 ngôi nhà tại Palatine mà vị
hoàng đế từng sống. Phần lớn vẫn còn chìm giấu trong những con đường hầm
dưới đất.
M.T. (theo AP) |
Địa vị xã hội ảnh hưởng tới sự lão hoá
Thứ năm, 20/7/2006, 11:32 GMT+7 |
|
|
|
|
Ảnh: pfizer |
Những người ở tầng lớp xã hội thấp sẽ già
hơn về mặt sinh học so với những ai thuộc tầng lớp trên.
Một nghiên cứu trên 1.552 tình nguyện viên
cho thấy địa vị thấp trong xã hội có thể gia tăng quá trình lão hoá lên tới
7 năm.
Nhóm nghiên cứu tại Mỹ và Anh đã phân tích
những đoạn ADN chủ chốt gọi là telomere có liên quan tới tuổi già sinh học.
Địa vị xã hội kinh tế đã được biết đến là
có ảnh hưởng to lớn tới sức khoẻ và địa vị thấp có liên quan tới sự gia tăng
nguy cơ mắc một số bệnh, giảm tuổi thọ và tăng khả năng tử vong ở trẻ sơ
sinh.
Nhưng nghiên cứu này còn cho thấy nó ảnh
hưởng tới cả quá trình lão hoá. Nhóm đã so sánh địa vị xã hội của những
người tham gia với chiều dài trung bình của telomere.
Telomere là những đoạn ADN lặp lại nằm ở
cuối các nhiễm sắc thể, bảo vệ chúng khỏi bị hư hỏng. Khi mọi người già đi,
telomere của họ sẽ ngày càng ngắn đi, khiến tế bào dễ bị tổn thương và chết
- nguyên nhân của tuổi già và bệnh tật. Do đó, chiều dài của telomere được
coi là dấu hiệu của tuổi già sinh học.
Ở độ tuổi trung bình 46 của phụ nữ, nhóm
tìm thấy sự khác biệt giữa chiều dài telomere của những người làm lao động
chân tay - thuộc tầng lớp xã hội thấp - với nhóm lao động trí óc - tầng lớp
xã hội cao - là tương đương với 7 năm sinh học.
Để chắc chắn kết quả không phải do yếu tố
di truyền, nhóm đã tìm hiểu 17 cặp song sinh cùng trứng, bắt đầu cuộc sống
với cùng một đẳng cấp, nhưng trưởng thành trong những nhóm xã hội khác nhau.
Họ tìm thấy, telomere của nhóm thuộc tầng
lớp xã hội cao dài hơn hẳn so với những ai thuộc tầng lớp xã hội thấp -
tương đương tới 9 năm sinh học.
Giáo sư Tim Spector, tác giả nghiên cứu
tại Bệnh viện St Thomas, London, phát biểu: "Chúng tôi tìm thấy địa vị xã
hội không chỉ ảnh hưởng tới sức khoẻ và bệnh tật mà còn tác động tới cả quá
trình lão hoá. Nguyên nhân có thể là do nó liên quan tới stress ở những
người thuộc địa vị xã hội thấp".
"Sự căng thẳng trong nghề nghiệp, sự không
công bằng trong thưởng phạt, lòng tự trọng và sự căng thẳng do có quá nhiều
mặt trong cuộc sống mà không thể kiểm soát có thể gây tác động to lớn hơn
chúng ta tưởng".
Điều này gây ảnh hưởng sinh lý tới cơ thể,
khiến tế bào phân chia nhanh chóng và giảm chiều dài của telomere, kết quả
là già nhanh.
M.T. (theo BBC)
Nước Anh từng có 'chế độ Apartheid'
|
Thứ tư, 19/7/2006, 10:09 GMT+7 |
|
|
|
|
Các báu vật của người Anglo-Saxon cho thấy họ là một
thế lực về kinh tế. Ảnh: BBC |
Một xã hội phân biệt chủng tộc từng tồn tại
ở đầu thời kỳ Anglo-Saxon ở Anh, các nhà nghiên cứu phỏng đoán. Theo họ, một
quần thể nhỏ dân di cư từ Đức, Hà Lan và Đan Mạch đã tạo nên xã hội phân
biệt này khi đặt chân tới quốc đảo sương mù.
Các nhà nghiên cứu cho rằng những người
nhập cư đã làm thay đổi hệ gene của dân địa phương bằng cách sử dụng các lợi
thế về kinh tế để phát tán vào quần thể dân bản địa. Điều này có thể lý giải
cho sự xuất hiện khá phong phú của các gene Đức ở đàn ông nước Anh ngày nay.
Các nghiên cứu tiết lộ nguồn gene của quần
thể người Anh ngày nay chứa từ 50 đến 100% nhiễm sắc thể Y của người Đức.
Song sự áp đảo này đã làm các chuyên gia
lúng túng bởi một số bằng chứng về sử học và khảo cổ chỉ cho thấy một lượng
khá nhỏ người nhập cư Anglo-Saxon (khoảng 10.000 - 20.000 người) tới Anh vào
giữa thế kỷ 5-7 sau công nguyên, so với khoảng 2 triệu người bản địa.
Để hiểu được điều gì xảy ra trong thời kỳ
đó, các nhà khoa học Anh đã sử dụng máy tính để mô hình hoá những thay đổi
trong bộ gene khi có sự xuất hiện một nhóm nhỏ dân nhập cư.
Họ cũng sử dụng bằng chứng lịch sử cho
rằng người Anh bản địa khi đó đang ở vào thế bất lợi về mặt xã hội và kinh
tế so với người nhập cư Anglo-Saxon. Điều này, theo họ, có thể đã dẫn tới sự
mất cân bằng về sinh sản, gây chia rẽ dân tộc.
Tiến sĩ Mark Thomas, một tác giả của
nghiên cứu từ Đại học Tổng hợp London, cho biết: "Chúng tôi phát hiện thấy
người Anglo-Saxon đã truyền bá nền văn hoá và bộ gene vào người Anh bản địa
chỉ trong vài trăm năm".
"Một bộ phận nhỏ dân di cư Anglo-Saxon có
thể đã nhanh chóng xác lập được vị thế của mình bằng cách có nhiều con sống
đến trưởng thành hơn, nhờ có sức mạnh quân sự và ưu thế về kinh tế", Thomas
nói.
"Chúng tôi tin rằng họ cũng ngăn cản bộ
gene Anh bản địa phát tán vào quần thể của mình bằng cách hạn chế những cuộc
hôn nhân liên chủng tộc trong một hệ thống Apartheid. Đó chính là những gì
chúng ta thấy ngày nay - một quần thể với phần lớn có nguồn gene Đức, nói
thứ tiếng Đức là chính".
T. An (theo BBC) Công nghệ phát hiện vật thể lạ
trong người bệnh
|
Thứ ba, 18/7/2006, 17:42 GMT+7 |
|
|
|
|
Ảnh: iStockphoto |
Các bác sĩ phẫu thuật có thể sử dụng công
nghệ nhận dạng bằng tần số radio (RFID) để phát hiện những miếng bông gạc bỏ
quên trong cơ thể bệnh nhân.
Các nhà nghiên cứu tại Trường y tế
Stanford, Anh, đã thử nghiệm bằng cách cố tình để quên những miếng gạc gắn
thẻ RFID trong 8 bệnh nhân phẫu thuật vùng bụng hoặc xương chậu.
Các bác sĩ và y tá sau đó lướt qua lướt
lại trên người bệnh nhân một thiết bị nhận dạng. Thiết bị này sẽ phát tiếng
kêu khi phát hiện thấy miếng bông gạc.
Kết quả cho thấy lần nào thiết bị cũng
phát hiện ra đúng miếng bông gắn thẻ RFID. Tuy vậy, các nhà nghiên cứu cho
biết thiết bị vẫn có thể bị sai nếu vẫy quá xa cơ thể hoặc không quét đúng
bộ phận của cơ thể.
Alex Macario, bác sĩ gây mê đứng đầu
nghiên cứu, cho biết tương lai sẽ chứng kiến sự kết hợp giữa thẻ nhận dạng
với các kỹ thuật khác như đếm dụng cụ và bông gạc trước và sau cuộc phẫu
thuật.
Nghiên cứu trước tìm thấy các nhân viên y
tế bỏ quên vật thể lạ, hầu hết là bông gạc, trong cơ thể bệnh nhân cứ 1 trên
10.000 ca phẫu thuật, gây nên những biến chứng thậm chí là tử vong.
Thẻ nhận dạng RFID được sử dụng phổ biến
để theo dõi hành lý và ngăn ngừa tiền tệ bị làm giả hay ngăn chặn trộm cắp.
M.T. (theo ABC Online) Discovery hạ cánh an toàn
|
Thứ ba, 18/7/2006, 09:25 GMT+7 |
|
|
|
Tàu con thoi
Discovery đã trở về trái đất mang theo 6 phi hành gia khoẻ mạnh sau 13
ngày lên làm việc tại Trạm vũ trụ quốc tế (ISS).
Con tàu chạm đất tại sân bay vũ trụ
Kennedy ở Florida, Mỹ đêm qua (giờ Hà Nội). NASA hy vọng sự thành công của
chuyến bay sẽ gạt bỏ những nghi ngờ về tính an toàn của chương trình tàu con
thoi.
|
Discovery trở về nhà an toàn. Ảnh: BBC |
Đây là chuyến bay thứ hai của loạt tàu con
thoi Mỹ kể từ sau thảm hoạ của tàu Columbia, làm chết 7 nhà du hành vào năm
2003.
Con tàu đã để lại một phi hành gia trên
trạm - nhà du hành Đức Thomas Reiter sẽ phục vụ tại đây 6 tháng nữa mới trở
về mặt đất.
Các chuyên gia cho biết, thảm họa Columbia
là do một mảnh xốp cách nhiệt bung ra từ bồn nhiên liệu ngoài đã va vào cánh
tàu trong quá trình phóng lên, kéo theo những phản ứng dây chuyền dẫn đến
thảm họa. Chính vì vậy, lớp cách nhiệt của Discovery đã được kiểm tra kỹ
ngay sau khi phóng cũng như trước khi trở lại trái đất. Các nhà du hành đã
sử dụng một hệ thống laser và camera để kiểm tra toàn thể mũi và thân tàu.
Phi hành đoàn của Discovery đã thực hiện 3
chuyến đi bộ ngoài khoảng không, trong đó có việc sửa chữa trên ISS - công
việc rất quan trọng để bắt đầu lại việc xây dựng trên trạm.
Trước khi loạt tàu con thoi nghỉ hưu vào
năm 2010, NASA hy vọng sẽ thực hiện thêm nhiều chuyến bay nữa, nhằm mục tiêu
hoàn tất công việc trên ISS. Nếu chương trình tàu con thoi tiếp tục trong
tháng tới, phi thuyền cất cánh sẽ là Atlantis.
T. An (theo BBC)
Phi cơ chạy bằng pin cất cánh thành công
|
Thứ ba, 18/7/2006, 08:50 GMT+7 |
|
|
|
|
Ảnh: BBC |
Chiếc máy bay người lái chạy bằng pin thông
thường đầu tiên đã cất cánh từ Tokyo (Nhật Bản) hôm qua và bay trong 59
giây.
Máy bay nặng chưa tới 44 kg, có sải cánh
rộng 31 m, và được một sinh viên điều khiển, đã cất cánh từ một sân bay tư
nhân và đạt độ cao 5,2 m. Nó được nạp năng lượng bằng 160 cục pin AA, thường
sử dụng trong các máy nghe nhạc CD và máy ảnh.
"Tôi đã phải rất cẩn thận khi cất cánh bởi
công việc đó rất khó khăn", phi công Tomohiro Kamiya, thành viên cao cấp tại
Viện Công nghệ Tokyo, phát biểu.
Viện Công nghệ Tokyo và hãng sản xuất pin
Matsushita đã hợp tác trong dự án phát triển máy bay chạy bằng pin vào tháng
1.
Trong lần thử nghiệm này, máy bay đã lượn
2 m trên mặt đất và bay khoảng 400 m gần như độc lập. Nhóm hy vọng sẽ được
Hiệp hội hàng không Nhật Bản ghi nhận chuyến bay như một kỷ lục.
M.T. (theo BBC) Máy bay ném bom thay hình đổi
dạng
|
Thứ hai, 17/7/2006, 15:16 GMT+7 |
|
|
|
Quân đội Mỹ từ lâu vẫn muốn một chiếc máy
bay có thể lượn lờ ngoài lãnh địa của kẻ thù, và nếu cần có thể lao tới mục
tiêu nhanh hơn tốc độ âm thanh. Nhưng nghịch lý là nếu máy bay ưu việt ở tốc
độ thấp thì lại không hiệu quả khi đạt đến tốc độ âm thanh.
Câu trả lời giờ đây đã có: Đó là
Switchblade, một ý tưởng về máy bay có thể biến dạng, đang được hãng
Northrop Grumman phát triển.
|
Switchblade có cánh nằm ngang khi chưa đạt đến tốc độ
âm thanh. Nó có thể duy trì ở tốc độ này trong ít nhất 15 tiếng. Ảnh:
LiveScience |
Khi ra đời (mục tiêu là năm 2020), nó sẽ
bay với sải cánh dài 60 mét vuông góc với động cơ giống như máy bay thường.
Nhưng ngay trước khi vượt qua ngưỡng tốc độ âm thanh, cánh của nó sẽ xoay
khoảng 60 độ sao cho một đầu cánh hướng về phía trước, một đầu hướng về phía
sau. Hình dáng xiên này sẽ tái phân bố các sóng sốc nén lên phía trước của
máy bay khi đạt tới tốc độ siêu âm và gây ra lực cản.
|
Cánh của nó xoay nghiêng 60 độ về phía trước sau khi
vượt qua ngưỡng âm thanh để lao đến mục tiêu. Ảnh: LiveScience |
Khi Switchblade trở lại với tốc độ dưới
ngưỡng âm thanh, cánh của nó sẽ quay trở lại vị trí bình thường.
Darpa, một đơn vị nghiên cứu của Lầu Năm
Góc, đã chi 10,3 triệu đôla cho Northrop Grumman để tạo ra bản kế hoạch chi
tiết vào tháng 11/2007. Một nguyên mẫu thử nghiệm sẽ ra đời khoảng 4 năm sau
đó.
Đây không phải là nỗ lực đầu tiên để tạo
ra một chiếc máy bay có cánh xiên. Nhà sáng chế ra chiếc SpaceShipOne - Burt
Rutan - đã thiết kế một chiếc máy bay có cánh xoay cho NASA vào năm 1979.
Tuy nhiên, chiếc cánh đó đã khiến máy bay vận hành rất khó khăn - khi phi
công kéo phần mũi lên, máy bay bị nghiêng sang một bên.
Chiếc Switchblade là ứng cử viên sáng giá
để trở thành một loại phương tiện hàng không không người lái. Phần mềm kiểm
soát nó có thể điều khiển những động tác bay tinh tế.
Nếu mọi việc thuận lợi, một nguyên mẫu với
sải cánh 12 mét có thể sẵn sàng vào năm 2010, và một chiếc Switchblade với
kích cỡ hoàn chỉnh sẽ có mặt vào năm 2020.
T. An (theo
LiveScience)
Chiết xuất
thành công dầu diesel từ hạt dầu mè
Thứ bảy, 15/7/2006, 07:00 GMT+7 |
|
|
|
Việc tiến sĩ Thái Xuân Du, Trưởng phòng
Công nghệ tế bào thực vật, Viện Sinh học nhiệt đới, chiết xuất thành
công dầu diesel từ hạt dầu mè (tỷ lệ dầu tới 32-37%) đã có thể mở ra một
hướng đầu tư mới cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Theo dự báo của các nhà khoa học, đến
khoảng năm 2050-2060, nếu không tìm được những nguồn năng lượng mới thay
thế, thế giới có thể lâm vào khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng. Bởi
vậy, nhiên liệu sinh học đã thu hút nhiều nhà khoa học, nhà đầu tư trên
thế giới, đặc biệt là Mỹ, Đức, Trung Quốc, Ấn Độ.
|
Cây dầu mè thường được dùng để làm hàng rào. Ảnh
Tiền Phong |
Một trong các hướng quan trọng sản
xuất diesel sinh học mà tiến sĩ Du quan tâm là chiết xuất từ hạt cây
Jatropha curcas mà ở Việt Nam thường gọi là cây dầu mè, có nơi còn gọi
là cây cọc rào (vì chúng thường được dùng để rào dậu). Loại cây này có
nguồn gốc Ấn Độ, được trồng khá phổ biến, rất thích hợp điều kiện thổ
nhưỡng Việt Nam. Ấn Độ cũng là nước đã nghiên cứu, chiết xuất thành công
dầu diesel từ loại cây này.
Theo ông Thái Xuân Du, đây không phải
là công nghệ mới, mà ông chỉ là người thừa kế và phát triển ở Việt Nam;
và điều đáng nói nhất là ông dám bỏ tiền túi ra để đầu tư thử nghiệm
việc này.
Khi được hỏi về khả năng phát triển
cây dầu mè để chiết xuất dầu diesel tại Việt Nam, ông Du tỏ ra khá lạc
quan: Việc chiết xuất dầu diesel từ hạt mè không phải là khó, công nghệ
cũng rất đơn giản. Vấn đề là việc tổ chức triển khai trên diện rộng như
thế nào. Để có thể sản xuất quy mô lớn, cần có vùng nguyên liệu và có
nhà đầu tư. Nếu có chính sách hợp lý và được đầu tư đúng mức, hoàn toàn
có thể cạnh tranh được với sản phẩm dầu diesel hiện nay, thậm chí có thể
tính đến phương án xuất khẩu. Tại Ấn Độ - cái nôi của công nghệ này,
chính phủ đề ra mục tiêu sản xuất 40 triệu tấn dầu diesel từ cây dầu mè.
Cây dầu mè có nhiều tác dụng. Các bộ
phận của cây có thể dùng làm phân bón, lấy gỗ, đốt lấy than, làm thuốc.
Bã hạt dầu mè sau khi ép chứa 20% protein có thể dùng làm phân hữu cơ
phục vụ nông nghiệp rất tốt, mỗi tấn có thể bán với giá 1 triệu đồng.
Trong Từ điển cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam có viết: Nhựa
mủ cây dầu mè được dùng ngoài để trị vết thương, cầm máu, chữa bỏng,
bệnh ngoài da; dịch ép lá bôi ngoài chữa trĩ; dầu hạt trị bệnh da, thấp
khớp, đau dây thần kinh hông, liệt...
Lợi ích từ cây dầu mè rất lớn, tuy
nhiên điều khó khăn hiện nay là phải thu hút sự quan tâm của các nhà đầu
tư. Ông Du khẳng định: "Nếu được các doanh nghiệp đứng ra đầu tư, chúng
tôi sẽ cho nhập thêm giống có năng suất cao hơn, và tất nhiên khi được
đưa vào sản xuất quy mô lớn thì hiệu quả kinh tế cũng sẽ cao hơn".
(Theo Tiền Phong) |
Loài cá voi hiếm sống thọ
gần 2 thế kỷ
Thứ bảy, 15/7/2006, 06:00 GMT+7 |
|
|
|
|
Một con cá voi bowhead nhô lên mặt biển Canada.
Ảnh: Nationalgeographic |
Nghiên cứu mô mắt của loài cá voi
bowhead quý hiếm, các nhà khoa học phát hiện ra rằng một vài cá thể có
tuổi thọ vượt xa con người nhiều thế hệ. Ít nhất 1 con đực đã sống tới
200 năm.
"Khoảng 5% dân số của loài cá này sống
vượt ngưỡng bách niên và trong một số trường hợp tới 160-180 tuổi",
Jeffrey Bada, một nhà hoá học biển tại Viện Hải dương học Scripps ở La
Jolla, California, Mỹ, cho biết.
"Chúng thực sự là những động vật già
nua, có lẽ là nhóm động vật cao niên nhất trên trái đất", ông tiếp tục.
Bowhead, còn được biết đến với tên gọi
cá voi Greenland, là loài cá voi có tấm sừng ở hàm (thay cho răng), dùng
để lọc thức ăn từ nước biển. Chúng sống ở Bắc cực. Con trưởng thành có
thể dài tới 18 mét và nặng hơn 100 tấn.
T. An (theo
Nationalgeographic) |
|
Vitamin tăng
cường sự hấp dẫn
|
Thằn lằn đá. Ảnh: BBC |
Các chất dinh dưỡng thiết yếu
như vitamin có thể hoạt động như pheromone để
thu hút phe khác giới, ít nhất là ở thằn lằn.
Đó là kết luận của các nhà
nghiên cứu Tây Ban Nha. Họ đã cho những anh
chàng thằn lằn đá xơi vitamin D và các con cái
đã trở nên hưng phấn với những chất thải ra của
các con đực này.
Tuy nhiên liệu vitamin D có
tác dụng tương tự ở đàn ông hay không thì vẫn
chưa rõ.
Các nhà nghiên cứu cho biết ở
thằn lằn, sự xuất hiện của vitamin trong chất
bài tiết của con đực có thể là dấu hiệu của sức
khoẻ tốt, và là dấu hiệu hữu ích để con cái chọn
lựa con đực.
"Trong các loài thằn lằn khác,
chúng tôi tìm thấy lượng lớn vitamin E trong
chất bài tiết và chúng tôi cho rằng nó có chức
năng tương tự như vitamin D", Jose Martin tại
Bảo tàng Khoa học tự nhiên quốc gia ở Madrid
nói.
Động vật sử dụng pheromone như
một công cụ giao tiếp để hấp dẫn bạn tình. Phần
lớn các pheromone này không mùi đối với con
người.
Vitamin D có vai trò quan
trọng đối với hệ miễn dịch của thằn lằn đá, nó
cũng giúp quá trình trao đổi canxi diễn ra tốt
hơn. Các con vật thường không thể tổng hợp đủ
vitamin D trong da, mà phải kiếm thêm qua ăn
uống.
Nhóm tìm thấy những con đực
được bổ sung vitamin D tiết ra nhiều provitamin
D hơn. Provitamin D chuyển thành vitamin D sau
khi tiếp xúc với bức xạ mặt trời. Những con cái
cũng hứng thú hơn với chất bài tiết từ những con
đực được bổ sung vitamin D, thể hiện bằng cách
thè lưỡi liên tục, chúng cũng có mặt nhiều hơn ở
khu vực mà con đực sung sức đã ở đó.
M.T.
(theo BBC)
Tại sao chúng ta thích các bài hát từ khi còn
nhỏ |
Thứ sáu, 21/7/2006, 11:04 GMT+7
|
Ảnh: iStockphoto |
Những bài hát chúng ta nghe khi còn
niên thiếu thường trở thành những bài được yêu thích
suốt cả đời. Đó là bởi chúng đã được gắn vào trí não
trong một thời điểm quan trọng nào đó.
Thời điểm quan trọng đó được gọi
là "lỗ hổng kỷ niệm", Steve Janssen, sinh viên làm
luận án tiến sĩ tại Đại học Amsterdam, Hà Lan, cho
biết.
Janssen đã trình bày nghiên cứu
của mình về việc ký ức được hình thành như thế nào
trong Hội thảo quốc tế về Ký ức lần thứ 4 diễn ra
tại Sydney, Australia, trong tuần này.
Anh cho biết lỗ hổng kỷ niệm này
có thể được lý giải một phần bởi khả năng lưu trữ
các sự kiện tốt hơn trong thời đầu của sự trưởng
thành.
"Bạn sẽ ghi nhớ được nhiều sự kiện
hơn trong giai đoạn từ 10 đến 25 tuổi và lỗ hổng kỷ
niệm có đỉnh điểm là từ 16 đến 20", Janssen nói. "Bộ
não làm việc tối ưu vào thời điểm đó. Đó là một
miếng bọt biển và nó hút tất cả mọi thứ". Chúng ta
cũng học ngôn ngữ và nhạc cụ tốt nhất vào thời điểm
này.
Nhưng việc chúng ta ghi nhớ các
bài hát từ khi còn nhỏ không chỉ liên quan tới lỗ
hổng kỷ niệm. Chúng ta dễ hình thành nên mối liên
kết cá nhân với những bài hát nào đó từ thời niên
thiếu là do chúng ta thường nghe đi nghe lại một
bài.
Janssen tìm thấy khi được yêu cầu
đánh giá 3 bài hát, bộ phim và quyển sách yêu thích
nhất, người tham gia thường chọn chủ yếu những thể
loại mà họ nghe, xem và đọc trong độ tuổi 16 đến 21.
Các bộ phim và sách thì thường
được chọn trong thời điểm gần hơn. Đó là bởi chúng
ta chỉ xem sách và phim một vài lần nhưng bài hát
thì lại được tiếp xúc rất nhiều lần, Janssen lý
giải.
M.T.
(theo ABC Online)
Bắt gặp bằng chứng về sự tiến hoá
Thứ sáu, 14/7/2006, 14:29
GMT+7
|
|
|
|
|
Loài sẻ đất lớn (trên) đã
cạnh tranh với loài sẻ đất trung bình để ăn
các hạt lớn, khiến cho loài trung bình có xu
hướng tiến hoá ra những cái mỏ nhỏ hơn
(dưới). Ảnh: Nature |
Cuộc cạnh tranh giữa 2 loài chim
sẻ ở quần đảo Galapagos đã khiến cho mỏ của một
loài nhỏ lại, giúp chúng tìm thức ăn dễ dàng
hơn. Các nhà khoa học đã chứng kiến được sự thay
đổi này.
Việc quan sát thấy quá
trình thu nhỏ của mỏ chim mang lại một trong
những mô tả tốt nhất về sự tiến hoá điển hình
trong tự nhiên.
Trong bài báo mới đây trên
Science, Peter Grant và Rosemary Grant, cả hai
đều là nhà sinh học tại Đại học Princeton, bang
NewJersey (Mỹ) đã mô tả cuộc cạnh tranh giữa
loài chim sẻ đất trung bình (Geospiza fortis)
và loài chim sẻ đất lớn (Geospiza
magnirostris).
Loài sẻ đất trung bình
G.fortis đã bị dồn dép và phải tiến hoá ra
một cái mỏ nhỏ hơn khi xuất hiện kẻ cạnh tranh
(loài chim sẻ đất lớn Geospiza magnirostris,
bay đến hòn đảo này hơn 20 năm trước) và
điều kiện hạn hán khắc nghiệt gần đây.
"Điều đó xảy ra rất nhanh",
Peter Grant cho biết. Trên thực tế, nó xảy ra
chỉ trong một thế hệ chim duy nhất, Grant nói.
Cú huých tiến hoá bắt đầu khi
một vài con chim sẻ lớn đến định cư trên đảo
trong một đợt El Nino ẩm ướt khác thường năm
1982.
Kể từ đó, loài sẻ lớn G.
magnirostris này đã ăn hầu hết loại hạt lớn
có gai của những cây leo trên đảo và dần dần
buộc loài sẻ trung bình phải phụ thuộc vào các
loại hạt nhỏ hơn của những cây khác.
Kết quả là sẻ G. fortis
với cái mỏ nhỏ hơn không cạnh tranh được với
loài lớn, và thường không nuôi nổi con của
chúng. Điều này buộc một số con phải phát triển
theo hướng thu gọn lại dụng cụ kiếm ăn của mình.
Nhưng vấn đề thực sự xảy ra
vào giữa năm 2004-2004, khi mà hạn hán khắc
nghiệt trên đảo xảy ra và tất cả các loại hạt
cây đều khan hiếm.
"Hầu hết các con chim có mỏ
lớn trước hạn hán đã biến mất", Grant nói. Trong
đó bao gồm đa số cá thể của loài sẻ mới đến
G. magnirostris và những con thuộc loài
G. fortis vẫn còn giữ cái mỏ lớn.
"Đây là một ví dụ kinh điển về
sự tiến hoá nhanh chóng", David Skelly, một nhà
sinh thái học và tiến hoá tại Đại học Yale nhận
xét về tình huống này.
Thông thường tiến hoá được xem
là diễn ra chậm chạp ở những loài động vật lớn
như cá, chim, bò sát và thú. Kích cỡ mỏ thay đổi
trong vài thập kỷ dường như đã là quá nhanh.
Chính vì thế, những con chim sẻ ở Galapagos được
xem là trường hợp tiến hoá nhanh tột độ gây ra
bởi môi trường khắc nghiệt.
"Giờ đây dường như như công
trình của Grant đã chỉ ra một xu hướng mà có thể
rất phổ biến", Skelly nói.
T. An
(theo Discovery) |
Cầy vằn mở lớp dạy săn mồi
Thứ sáu, 14/7/2006, 09:49
GMT+7
|
|
|
|
|
Cầy vằn đạt đến tuổi tự
lập khi được 3 tháng tuổi. Ảnh: BBC |
Những con cầy vằn non không tự
học cách xơi những con mồi nguy hiểm như bọ cạp,
mà chúng được người lớn dạy cho.
Các nhà nghiên cứu tìm thấy
cầy vằn lớn mang những xác mồi về cho con non
của mình. Khi con non lớn hơn, con lớn sẽ giúp
lũ trẻ vô hiệu hoá con mồi. Và cuối cùng, chúng
hướng dẫn những con non tự đi săn mồi cho mình.
Các nhà nghiên cứu cho rằng
cầy vằn là loài thứ hai không phải người có cách
dạy con linh hoạt như vậy. Loài khác được biết
tới có hành vi dạy dỗ là kiến, khi giúp đồng
loại tìm nơi có thức ăn.
Nhóm tại Đại học Cambridge,
Anh đã dành vài năm nghiên cứu những con cầy vằn
hoang dã ở Nam Phi. Chúng sống trong các nhóm
gồm 40 con trong điều kiện khí hậu rất khô cằn.
Hầu hết các con vật đều trong
nhóm đều có họ với cặp thủ lĩnh. Những "ông
thầy" sẽ từ từ cho lớp trẻ tiếp cận với con mồi
sống.
"Vì thế khi các con non còn
nhỏ, các thầy mang mồi chết tới, chẳng hạn như
bọ cạp, thằn lằn và nhện; khi chúng lớn hơn,
thầy sẽ mang con mồi đã bị tàn tật, chẳng hạn
nếu đó là con bọ cạp thì ông thầy sẽ cắn bỏ nọc
độc trước khi mang tới cho học sinh của mình",
nhà khoa học đứng đầu Alex Thornton nói.
"Cuối cùng khi những con non
đến tuổi tự lập, con trưởng thành sẽ mang tới
thức ăn sống buộc chúng phải tự xử lý".
Việc dạy dỗ có thể mang lợi
ích tiến hoá bởi nó truyền tải kỹ năng và thông
tin giúp lớp trẻ sống sót, nhưng nó cũng gây tổn
thất cho những con trưởng thành. Các ông thầy
phải mất thời gian và công sức để tìm kiếm thức
ăn cho riêng mình. Vì vậy các nhà khoa học nhận
định, việc dạy dỗ chỉ ra đời khi những con non
khó tiếp thu thông tin bằng cách theo dõi.
M.T.
(theo BBC)
Khủng long lớn có thân nhiệt
tới 47 độ C
|
Thứ năm,
13/7/2006, 17:32 GMT+7
|
|
|
|
|
Có lẽ thân nhiệt là cản
trở duy nhất khiến cho khủng long không thể
to lớn thêm được nữa. Ảnh: LiveScience |
Các loài khủng long lớn nhất có
thể đã duy trì nhiệt độ cơ thể ấm áp, trong khi
những họ hàng nhỏ hơn của chúng dường như lại
giống với những loài bò sát máu lạnh ngày nay,
một nghiên cứu mới tiết lộ.
Cuộc tranh cãi về thân nhiệt
của khủng long đã kéo dài trong nhiều năm, chủ
yếu về việc chúng là những động vật máu lạnh
(giống bò sát) hay động vật máu nóng (như các
loài chim, thú).
Nếu như sinh vật máu nóng có
thể điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, thì các loài máu
lạnh lại không thể, và thân nhiệt của chúng xấp
xỉ với nhiệt độ môi trường xung quanh.
Nghiên cứu mới đây đưa ra giả
thuyết thứ ba, theo đó, tương tự như các con cá
sấu Mỹ, rùa Galapagos và rồng Komodo ngày nay,
các loài khủng long lớn sử dụng một quá trình
gọi là tính ỳ nhiệt để duy trì nhiệt độ
cơ thể ấm hơn vài độ so với môi trường.
Tính ỳ nhiệt là khả
năng của một sinh vật tạo ra và dự trữ nhiệt
(hình thành từ việc trao đổi chất và vận động).
Động vật lớn được trang bị cơ chế này rất tốt vì
tỷ lệ giữa bề mặt cơ thể / thể tích cơ thể là
nhỏ. Chẳng hạn, một con voi sẽ mất nhiệt chậm
hơn một con chuột.
Các nhà nghiên cứu đã nhập
đường cong tăng trưởng của khủng long vào một mô
hình máy tính để dự đoán thân nhiệt của chúng.
(Đường cong tăng trưởng này được lấy từ các
nghiên cứu công bố gần đây, ước tính tốc độ tăng
trưởng tối đa và khối lượng của 8 loài)
Như dự đoán, mô hình đã tiết
lộ rằng thân nhiệt khủng long tăng lên khi kích
thước to ra, và những loài khủng long lớn nhất
có thân nhiệt tương đối ổn định - tương tự như
các loài vật máu nóng hiện nay - và chúng giữ
nhiệt độ này thông qua tính ỳ nhiệt.
Theo mô hình này, một con
khủng long nhỏ, nặng 11,8 kg có thân nhiệt
khoảng 25 độ C, gần bằng nhiệt độ môi trường khi
đó. Điều này chứng tỏ chúng đã lấy nhiệt từ các
nguồn bên ngoài, rất giống với những loài bò sát
nhỏ hiện đại ngày nay.
Trong khi đó, một con khủng
long nặng 14 tấn có thân nhiệt khoảng 40 độ C.
Loài lớn nhất trong nghiên cứu,
Sauroposeidon proteles, nặng khoảng 60 tấn
và có thân nhiệt ước tính khoảng 47,7 độ C,
nhỉnh hơn chút xíu so với giới hạn trên của hầu
hết các loài động vật. Điều này đã dẫn các nhà
nghiên cứu tới phỏng đoán rằng thân nhiệt cơ thể
rất cao có thể là cản trở duy nhất khiến khủng
long không thể lớn hơn được nữa.
Các nhà khoa học cũng cho biết
thân nhiệt khủng long trở nên cao hơn khi trưởng
thành.
T. An
(theo LiveScience)
|
Tại sao khỉ đột ăn gỗ mục?
Thứ ba, 11/7/2006, 13:58
GMT+7 |
|
|
|
|
Ảnh: AP |
Sau khi quan sát những con khỉ
đột ở Uganda trong gần 1 năm, các nhà khoa học
đã phát hiện ra vì sao những con vật này lại ăn
gỗ mục và liếm gốc cây - hành vi làm đau đầu các
nhà nghiên cứu trong hàng thập kỷ nay.
Câu trả lời là vì: natri
Khỉ đột ở Công viên quốc gia
Bwindi ở Uganda sẽ ngậm những mảnh gỗ trong vài
phút trước khi nhổ ra. Đôi khi chúng gặm gỗ cho
đến khi chảy máu răng. Chúng cũng liếm bề mặt
của những gốc cây và bên trong những khúc gỗ bị
mục rữa, bẻ gãy các mảnh gỗ để gặm nhấm sau này.
Khỉ đột sẽ hằng ngày quay trở lại gốc gây cũ và
đánh chén.
Các nhà nghiên cứu từng cho
rằng có thể gỗ có một tác dụng chữa bệnh nào
đấy, như đuổi ký sinh trùng hay chữa đau bụng.
Nghiên cứu mới của Đại học
Cornell, Mỹ, đã giải mã được bí ẩn này. Nhóm
quan sát 15 con khỉ đột thuộc các lứa tuổi và
giới tính khác nhau khi chúng ăn gỗ.
Sau khi các con vật đi khỏi,
các nhà nghiên cứu thu thập mẩu gỗ từ những thân
cây mà chúng ăn, cũng như những cây mà chúng
tránh. Họ còn thu thập cả những đồ ăn khác của
khỉ đột.
Nhóm phân tích hàm lượng natri
và tìm thấy những mảnh gỗ mục là nguồn cung cấp
hơn 95% lượng natri trong thực đơn của con vật,
kể cả khi gỗ chỉ chiếm 4% lượng thức ăn của
chúng.
Rất nhiều loài động vật thèm
natri và sẽ chủ động đi tìm kiếm nếu cơ thể
thiếu chất dinh dưỡng này. Natri đóng vai trò
quan trọng trong hoạt động sống của các sinh
vật, tham gia vào sự co bóp cơ bắp, điều hoà
huyết áp và giữ nước.
M.T.
(theo Livescience)
Phát hiện loài bò sát biển mới
cùng kỳ khủng long
|
Thứ bảy, 8/7/2006, 09:39
GMT+7 |
|
|
|
Các nhà khoa học đã định danh
một loài bò sát cổ đại mới từng bơi trong biển
khi khủng long còn thống trị trái đất.
Được gọi là
Umoonasaurus, sinh vật này sống ở
vùng nước ngoài khơi bờ biển nay là Australia
115 triệu năm trước, khi mà lục địa này vẫn còn
ở gần Nam cực hơn nhiều so với ngày nay.
Umoonasaurus thuộc
nhóm plesiosaur - những con bò sát biển lớn có
thân hình tròn trịa, chắc nịch, đuôi ngắn và
những cái chân giống như bơi chèo. Sự khác biệt
nổi bật của Umoonasaurus so với những
con còn lại là một chuỗi các mào mảnh, nhô cao
trên đầu nó và nhiều đốt sống ở chót đuôi là nơi
bám víu cho những chiếc vây nhỏ.
|
Mô tả về cái đầu và cổ của
một con Umoonasaurus trưởng thành (trên) và
chưa trưởng thành (dưới). Ảnh:
LiveScience |
Sinh vật mới tìm thấy này
thuộc bộ dã thú ăn thịt dưới nước có tên gọi
rhomaleosaurids. "Chúng tương đương như những
con cá kình của kỷ Jura", trưởng nhóm nghiên cứu
Benjamin Kear từ Đại học Adelaide cho biết. Tuy
nhiên, Umoonasaurus chỉ dài khoảng 2,4
mét.
Hóa thạch của Umoonasaurus
được tìm thấy trong các mỏ opan của
Australia trong nhiều năm, kể từ cuối thập kỷ
1960, nhưng chỉ đến năm ngoái, các phân tích mới
nhất mới khẳng định nó là loài độc nhất vô nhị.
T. An
(theo LiveScience)
Voi mamút màu gì?
|
|
Voi ma mút có cả bộ lông sáng
và sẫm màu. Ảnh BBC |
Lớp áo lông của loài thú khổng lồ
thời tiền sử đã được các nhà khoa học nhận diện. Một
số con vật có ngà lông xoăn "diện" bộ cánh nâu sẫm,
trong khi những con khác có màu hoe nhạt hoặc hoe
vàng.
Thông tin được thu thập từ một bộ
xương voi ma mút có lông, sống cách đây 43.000 năm
tại Siberi, bằng công nghệ gene mới nhất.
Các nhà nghiên cứu cho biết một
gene có tên gọi Mc1r đóng vai trò kiểm soát màu lông
của loài dã thú này.
Voi ma mút mang hai phiên bản của
gene Mc1r. Hai phiên bản này chỉ khác nhau ở 3 amino
axit (hay các "ký tự" ADN), khiến cho một dạng hoạt
động bán phần và dạng kia hoạt động toàn phần.
Những con voi mang phiên bản Mc1r
hoạt động bán phần sẽ có bộ lông nhạt màu, trong khi
những con có phiên bản hoạt động mạnh có màu lông
sẫm.
Gene Mc1r cũng chịu trách nhiệm
tạo ra màu lông cho một số loài thú hiện đại ngày
nay. Ở người, gene Mc1r hoạt động yếu hơn đã tạo ra
màu tóc đỏ, trong khi ở chó, chuột và ngựa, nó là
tác giả của màu lông vàng.
Phát hiện được thực hiện bởi
Holger Rompler từ Đại học Leipzig, Đức.
Khác với con người, lông của voi
ma mút có thể không trở nên "hoa râm" theo tuổi tác.
"Hầu hết các loài thú đều không bị xám đi khi về
già. Chúng tôi không thực sự biết tại sao con người
lại như vậy".
Voi ma mút đã tuyệt chủng khoảng
10.000 năm trước. Các nhà khoa học không rõ phải
chăng điều kiện khí hậu hay sự săn bắn của con người
đã đẩy chúng tới thảm cảnh đó. Một số chuyên gia đề
xuất việc sử dụng ADN để tái sinh loài thú khổng lồ
này.
T. An
(theo BBC, LiveScience)
Vì sao một số người không bị muỗi
đốt?
Thứ tư, 5/7/2006, 08:51
GMT+7 |
|
|
|
|
Ảnh: exn |
Các nhà khoa học Anh cho biết
trong cơ thể một số người có những hóa chất
khiến họ có mùi kém hấp dẫn với những con muỗi.
Họ đã phân tách được những hóa
chất tự nhiên này và hy vọng sẽ tìm ra một loại
thuốc chống muỗi mới.
Những con côn trùng hút máu
người này góp phần làm lây lan bệnh tật và bất
cứ cách nào làm giảm thiểu nguy hại của chúng
cũng sẽ có ích cho con người.
Công trình do các nhà khoa học
tại Viện nghiên cứu Rothamsted ở Hertfordshire
và Đại học Aberdeen thực hiện.
Muỗi thường chỉ nhằm vào những
người có mùi hấp dẫn và bỏ qua những ai có mùi
kém thơm ngon. Nhưng con người tạo ra hàng trăm
hóa chất khác nhau vì vậy rất khó để tìm ra hóa
chất nào gây kích thích những con côn trùng. Các
nhà khoa học đã sử dụng một quy trình gồm 2 giai
đoạn để giải quyết vấn đề này.
Đầu tiên, phương pháp sắc ký
khí cho phép họ phân hủy hơi người thành những
thành phần hóa chất độc lập. Kỹ thuật thứ hai
thông qua máy ghi điện tim cho phép họ ghi lại
những phản ứng trong anten của muỗi.
Nhà nghiên cứu đứng đầu John
Pickett nói: "Chúng tôi đang kiểm tra các hóa
chất tự nhiên này bằng cách so sánh với những
chất đuổi muỗi đã được WHO chấp thuận".
Pickett cho biết nhiều chất
đuổi muỗi hiện nay dựa trên thực vật có thể gây
các bệnh về da liễu và có mùi khó chịu. "Những
hóa chất mà chúng tôi tìm thấy có tính năng gây
mùi thấp và con người khó nhận ra được".
M.T.
(theo BBC)
Sự thực và hư cấu về cá mập
|
Thứ hai, 3/7/2006, 10:00
GMT+7
|
|
|
|
|
Ảnh: Pravda |
Loài người bị cá mập thôi miên
bởi những thông tin pha trộn giữa sự thực và mê
tín, giữa truyền thuyết và thực tế, và bởi những
lo ngại về điều chưa biết. Một chút kiến thức về
chúng sẽ khiến cho các cuộc dạo chơi dưới biển
trở thành những trải nghiệm tuyệt vời.
Dưới đây là 20 sự thực về cá
mập:
1. Cá mập trắng có thể tăng
trưởng khoảng 24,5 cm mỗi năm. Khi trưởng thành,
chúng có thể dài từ 3,6 đến 4,2 mét.
2. Những cái răng mới được
hình thành liên tục trong hàm răng của cá mập.
Chúng thông thường được thay mới cứ sau 8 ngày.
3. Một số loài cá mập có thể
mọc đến 30.000 cái răng trong cuộc đời.
4. Cá mập voi có khoảng 300
hàm răng, với mỗi hàng có hàng trăm chiếc tí
hon.
5. Da cá mập khô (shagreen)
từng được sử dụng như là giấy nhám. Ở Đức và
Nhật Bản, da cá mập được bọc chuôi cầm kiếm để
chống trơn trượt.
6. Năm 1937, dầu gan cá mập
được khám phá là rất giàu vitamin A. Thế là từ
đó đến năm 1950, chúng được săn lùng để khai
thác loại vitamin này, cho đến khi một phương
pháp tổng hợp vitamin A mới ra đời.
7. Tuổi thọ trung bình của cá
mập là 25 năm, nhưng một số loài có thể thọ đến
một thế kỷ.
8. Cá mập chó (dogfish) được
đặt tên do thiên hướng đi săn của chúng giống
như cách mà bầy chó hoang vẫn làm.
9. Cá mập trắng có thể sống
sót đến 3 tháng mà không ăn gì.
10. Không phải tất cả cá mập
đều phải thở liên tục.
11. Cá mập bò có thể chịu đựng
được độ mặn thay đổi và thường sống ở trong các
con sông và hồ nước ngọt ở châu Phi và Nam Mỹ.
12. Số người bị tử vong mỗi
năm vì chó, lợn và hươu còn nhiều hơn vì cá mập.
13. Loài cá mập Pygmy (cá mập
lùn) có chiều dài tối đa là 28 cm.
14. Cá mập không có xương. Bộ
khung của nó cấu thành từ sụn.
15. Khoa học đã biết đến hơn
340 loài cá mập.
16. Cá mập xuất hiện lần đầu
tiên trong các mẫu vật hoá thạch hơn 400 triệu
năm trước.
17. Một đặc điểm cơ thể rất có
ý nghĩa phân biệt cá mập hiện đại và cổ đại là
bộ hàm nhô ra, tạo cho cá mập hiện đại lực cắn
mạnh hơn.
18. Cá mập có thể sinh ra lực
cắn khoảng 6,5 tấn trên mỗi inch vuông (1 inch =
2,54 cm).
19. Da cá mập được đệm bằng
những mấu lồi nhỏ, tương tự như răng.
20. Loài cá mập vây ngắn Mako
có thể là loài cá nhanh nhất dưới biển khơi, với
tốc độ khoảng 96 km/giờ.
Cá mập tấn công như thế nào:
Có 3 loại tình huống cơ bản mà
cá mập vô cớ tấn công:
1. "Va phải và chạy" là kiểu
tấn công thường gặp nhất. Chúng thường xảy ra
trong những vùng biển sóng vỗ. Nạn nhân hiếm khi
nhìn thấy cá mập và nó không quay lại sau khi để
lại một vết thương dạng cắn hay xé. Hầu hết,
những vụ tấn công này là kết quả việc nhận nhầm,
xảy ra khi nước đục và điều kiện môi trường khắc
nghiệt như sóng vỗ và các dòng chảy mạnh. Các
vết thương của nạn nhân thường là bị rách chân
bên dưới đầu gối và hiếm khi đe dọa đến tính
mạng.
2. "Đụng độ và cắn" thường gây
ra những vết thương nghiêm trọng hơn và dễ chết
hơn. Những vụ tấn công này thường liên quan đến
các thợ lặn hoặc những người bơi lội dưới nước
sâu. Cá mập ban đầu sẽ lượn quanh và thường đâm
vào nạn nhân trước khi cuộc tấn công thật bắt
đầu.
3. "Tấn công lén" xảy ra mà
không hề có báo trước. Con cá mập sẽ lặp lại các
cú đớp hoặc kẹp chặt người trong miệng. Các vết
thương thường rất nặng, và dễ gây tử vong. Người
ta tin rằng loại tấn công này là kết quả của
hành vi kiếm ăn chứ không phải nhầm lẫn.
Làm thế nào để tránh bị cá
mập tấn công:
1. Bơi theo nhóm. Cá mập
thường tấn công người đi đơn lẻ. Tránh xuống
nước vào ban đêm, bình minh hoặc nhập nhoạng
tối.
2. Không xuống nước nếu bạn
đang chảy máu. Cá mập có thể ngửi và nhận ra mùi
máu, lần ra nguồn của nó. Không đeo các trang
sức lấp lánh. Cá mập sẽ nhìn ra nó là lớp vảy cá
lóng lánh.
3. Không toé nước nhiều. Điều
đó sẽ thu hút chúng. Nếu bạn thấy một con cá mập
trong nước, đừng lại gần và đừng thử chạm vào
nó.
T. An
(theo Pravda)
Mang thai... 55 đứa con
|
Chủ nhật, 2/7/2006, 01:00
GMT+7 |
|
|
|
|
Cá mập búa. Ảnh:
zoo.ogresnet.com |
Một con cá mập búa bị bắt trong
tháng 5 vừa qua tại Florida, Mỹ, có thể sẽ đi
vào kỷ lục guiness của thế giới với việc mang
thai tới 55 đứa con - số lượng lớn nhất mà các
nhà khoa học từng bắt gặp.
Nhóm nghiên cứu tại Phòng thí
nghiệm biển Mote, nơi xác con cá mập được đưa về
để khám nghiệm, cho biết những cái thai gần như
đã đủ tháng và chỉ còn vài ngày nữa sẽ chào đời.
Con cá mẹ, cân nặng 580 kg, được xác định ở độ
tuổi 40-50.
Trước kia, người ta tin rằng
cá mập búa chỉ sinh mỗi lứa từ 20 đến 40 con.
"Mặc dù rất biết ơn bác ngư
dân đã gửi mẫu vật tới Mote, và chúng tôi đang
hiểu được nhiều điều về loài sinh vật này từ nó,
nhưng chúng tôi vẫn rất buồn khi thấy có quá
nhiều cá mập con trong bụng con cá mẹ đang chuẩn
bị lọt lòng như vậy", tiến sĩ Robert Hueter,
giám đốc trung tâm nghiên cứu cá mập của Mote,
nói.
Con cá bị bắt ngoài khơi vùng
Boca Grande hôm 23/5.
T. An
(theo LiveScience)
Vì sao hươu cao cổ không chóng
mặt?
|
|
Hươu cao cổ. Ảnh sacrs.org |
Chỉ trong 1 hoặc 2 giây, một con
hươu cao cổ có thể nâng cái đầu của nó từ mặt đất
lên không trung tới độ cao 4,5 mét, và không bao giờ
choáng váng.
"Nếu làm điều đó, chắc chắn chúng
ta sẽ ngất xỉu", nhà sinh lý học Graham Mitchell từ
đại học Wyoming nhận xét.
Mitchell và cộng sự thông báo trên
tạp chí Experimental Biology số mới đây
rằng một trái tim năng động, khoẻ mạnh và huyết áp
cao sẽ giúp cho cho hươu cao cổ không rơi vào tình
trạng choáng ngất này.
Cơ chế làm việc
Máu dồn về đầu của hươu cao cổ khi
nó cúi xuống mặt đất, và huyết áp tăng lên gấp 3
lần. Khi con vật nâng đầu lên để bứt lá trên cây,
máu lại rút đi.
Điều này cũng xảy ra với chúng ta.
Bạn có thể cảm thấy chóng mặt nếu khi đang treo mình
xuống dưới và mặt đỏ dừ lên, đột ngột lộn mình trở
lại. Nếu huyết áp tụt xuống quá nhanh, không đủ để
máu chảy tới não, bạn có thể bị mê man.
Với một cái cổ dài, hươu cao cổ
dùng phần lớn thời gian để nâng đầu từ vị trí thấp
lên cao, và vì thế chúng cần một giải pháp giữ cho
máu chảy tới não sao cho chúng không bị ngất đi.
Các nhà khoa học từng cho rằng
mạch máu ở cổ của hươu giúp dẫn máu từ trái tim lên
não. Tuy nhiên, nghiên cứu của Mitchell cho thấy
chúng sử dụng một cái bơm rất khoẻ và huyết áp rất
cao (gấp đôi của chúng ta) để làm việc này.
Hươu cao cổ có một quả tim lớn,
nặng tới gần 12 kg. Khi nâng đầu, các mạch máu của
nó chuyển hầu như toàn bộ lượng máu chảy đến não, mà
không phải tới các phần khác ở đầu như má, lưỡi hay
da.
Cùng lúc, lớp da dày của con vật
và một bó cơ kỳ lạ ở trong tĩnh mạch cổ (tĩnh mạch
thường không có cơ) sẽ bổ sung áp suất cho tĩnh mạch
này để đưa máu từ đầu trở lại trái tim.
"Đó là một cơ chế chống choáng
ngất tiên tiến hơn nhiều của chúng ta", Mitchell
nói.
T. An
(theo LiveScience)
Thú vị thế giới côn trùng
|
Ảnh: everythingabout.net |
Loài ong có lông trong mắt. Bạn dễ
bị ong chích trong một ngày có gió hơn trong bất cứ
điều kiện thời tiết nào khác. Loài côn trùng duy
nhất có thể xoay đầu 360 độ là bọ ngựa.
- Tốc độ bay trung bình của ruồi
là 7,3 km/giờ. Một con ruồi vỗ cánh khoảng 20.000
lần trong một phút. Ruồi có thể mang mầm bệnh đi xa
đến 24 km từ nguồn ô nhiễm.
Nếu hai con ruồi sinh sản trong
điều kiện không bị giết hay bất cứ giới hạn nào khác
trong một năm, lũ con cháu của chúng sẽ tạo thành
một khối to bằng trái đất.
- Loài dế không kêu bằng cách cọ
chân với nhau mà là cọ cánh.
- Bọ rùa chảy máu để tự vệ. Khi sợ
hãi, chúng tiết ra những giọt chất lỏng màu đỏ hoặc
vàng có vị khó chịu từ miệng và các lỗ chân lông ở
khớp.
- Cho đến rất gần đây, không có
loài rết nào được tìm thấy có đôi chân là chẵn.
Thường thì con số này dao động từ 15 đến 191 đôi,
nhưng toàn là số lẻ. Tuy nhiên gần đây Chris Kettle,
một sinh viên y khoa ngành sinh thái học, tìm được
một con rết có 48 đôi chân, và nghi ngờ đột biến
gene chính là nguyên nhân của điều đó.
- Cào cào chỉ có thể nhảy được ở
nhiệt độ tối thiểu là 16,6 độ C.
- Mạng nhện được làm từ 2 loại tơ,
một loại dính và một loại không. Nhện bắt đầu xây
mạng bằng loại tơ không dính và tạo các "tia" trước.
Sau khi cái khung đã hoàn thành và vững chắc, con
nhện mới bắt đầu dùng loại tơ dính để kết mạng như
chúng ta thường thấy, nối tia này với tia kia. Quan
sát một con nhện bạn sẽ thấy nó rất cẩn thận tránh
những sợi tơ dính và đi trên những cái "tia". Nếu bị
giật mình và bước lên sợi tơ dính thì con nhện sẽ bị
dính chặt vào giống như bất kỳ vật gì khác. Khi đó,
chúng sẽ ăn những sợi tơ này để thoát ra.
-Vị giác của bướm chúa nhạy hơn
người khoảng 12.000 lần. Chúng nếm bằng các chân
sau.
- Giống như bọ ngựa, lũ nhện đen
sẽ xơi tái đức lang quân sau khi giao phối xong. Con
cái có thể "tiễn biệt" khoảng 25 anh chàng xấu số
trong một ngày.
- Kiến có thể sống sót đến 2 tuần
dưới nước. Khi thức giấc chúng thường duỗi người, và
cũng ngáp giống như chúng ta trước khi bắt đầu công
việc trong ngày. Khi lũ quét qua, loài kiến nhiệt
đới thường bám vào nhau và cuộn tròn lại thành một
quả bóng khổng lồ nổi lềnh bềnh trên mặt nước, những
con kiến non sẽ được an toàn và khô ráo ở giữa.
- Con sâu có thể có đến 10 quả
tim.
(Theo Kiến thức
ngày nay)
Khỉ cũng là nhà khí tượng học
|
Con khỉ mangabey má xám đang
tìm thức ăn. Ảnh: LiveScience |
Một vài con khỉ lên kế hoạch cho
ngày đi tìm hoa quả và sâu bọ giống y như cách mà
con người chuẩn bị cho một buổi picnic - chúng để
mắt đến thời tiết.
Một nghiên cứu mới đây tiết lộ
rằng những con khỉ mangabey má xám hoãn đi ra ngoài
trong những ngày âm u và chỉ vui thú nhặt quả khi
mặt trời rực rỡ.
Từ bình minh đến khi trời trạng
vạng tối trong suốt 210 ngày, nhóm nghiên cứu từ Đại
học St. Andrews ở Scotland dõi theo mọi cử động của
một nhóm khỉ mangabey má xám trong rừng Kibale ở
Uganda. Các nhà khoa học đã thu thập được gần như
đầy đủ việc ra quyết định tích trữ quả vả - loại
thức ăn yêu thích của chúng.
Không chỉ thích quay trở lại những
cái cây quen thuộc - nơi chúng từng tìm thấy hoa
quả, bầy khỉ còn thích tìm thức ăn khi thời tiết
nắng ấm áp hơn là khi trời đầy mây và lạnh giá. Tiết
trời ấm và sự kết hợp của bức xạ mặt trời làm thúc
đẩy sự chín muồi của quả vả cũng như sự tăng trưởng
của các ấu trùng sâu bọ sống ẩn trong một số loại
quả, món ăn mà khỉ rất ưa chuộng.
Hành vi này, theo các nhà khoa
học, có liên quan tới ký ức về điều kiện thời tiết
của khỉ chứ không đơn giản chỉ là những bằng chứng
về dấu hiệu giác quan như mùi thơm của quả chín.
Phát hiện cũng ủng hộ quan điểm
cho rằng khỉ đưa ra những quyết định kiếm ăn dựa
trên sự tổng hợp của các ký ức "sự kiện cơ bản",
chẳng hạn cái cây nào cho quả ngon nhất, sự hiểu
biết về tình hình thời tiết hiện tại và gần đây,
cũng như ảnh hưởng của những điều kiện đó tới hoa
quả và côn trùng.
T. An
(theo LiveScience)
Rủi ro khi bà hoàng làm mẹ
|
Nữ chúa của kiến cắt lá. Ảnh:
Nature |
Giao phối đồng nghĩa với việc phải
trả giá, dù có là nữ hoàng đi nữa. Các nữ chúa trẻ
của loài kiến cắt lá phải chơi canh bạc sức khoẻ của
mình để đổi lấy cơ hội được sinh sản thành công lâu
dài.
Đó là một chiến lược rất nguy
hiểm: chỉ trong vài giờ, nữ hoàng phải kết đôi và dự
trữ hàng trăm triệu tinh trùng đủ để dùng trong suốt
phần còn lại của 30 năm đời mình - và tất cả đều làm
yếu hệ miễn dịch của nó. Sau đó, bà chúa phải sáng
lập tổ và bộc lộ bản thân trước tất cả các loại
nguồn gây bệnh ở trong đất.
"Nếu con cái giao phối quá thường
xuyên và dự trữ quá nhiều tinh trùng, chúng không
thể điều chỉnh hệ miễn dịch của mình", Boris Baer
tại trung tâm tiến hoá xã hội ở Đại học Copenhagen,
Đan Mạch cho biết.
Khi Baer và cộng sự kích thích hệ
miễn dịch của kiến chúa và đo đáp ứng, họ phát hiện
thấy đáp ứng giảm xuống khi lượng tinh trùng mà kiến
dự trữ tăng lên.
Điều này là rất quan trọng, vì hơn
95% các kiến chúa không sống sót qua giai đoạn sáng
lập tổ đầu tiên, chủ yếu là do sự tấn công của ký
sinh trùng.
"Nếu bạn kết đôi quá nhiều, bạn sẽ
có xu hướng chết sớm. Đó là lý do vì sao các 'bà xơ'
sống lâu", Mike Siva-Jothy, một nhà sinh học tại Đại
học Sheffield, Anh phát biểu.
T. An
(theo NewScientist)
|