Nông dân kiện Vedan

Vietsciences- Tuổi Trẻ    

 

Thứ Hai, 23/02/2009, 10:22 (GMT+7)
 

Hành trình nông dân kiện Vedan Việt Nam

TT - Hơn 4.000 lá đơn của nông dân trên địa bàn tỉnh Đồng Nai kiện Công ty cổ phần hữu hạn Vedan VN (Công ty Vedan VN) gửi đi và cũng từng ấy gia đình đau đáu chờ đợi các cơ quan chức năng trả lời, xử lý. Thế nhưng đến nay họ chỉ nhận được sự im lặng đáng sợ. Trong khi đó, hiện đời sống nhiều hộ dân đang rơi vào cảnh khó khăn cùng cực.

 Kỳ 1: “Con kiến mà leo... cành cụt”

Như báo Tuổi Trẻ đã thông tin, hàng ngàn hộ nông dân đang gặp trăm ngàn khó khăn khi vác đơn đi kiện Công ty Vedan VN. Thế nhưng không phải bây giờ mà trước đó hàng chục năm, nông dân đã nếm đủ đắng cay trong hành trình đi kiện công ty này. “Thật trớ trêu, muốn kiện Công ty Vedan VN nông dân chúng tôi phải chạy mướt mồ hôi và chưa biết đi tới đâu” - anh Võ Văn Giác (nông dân ngụ ấp 1A, xã Phước Thái, huyện Long Thành, Đồng Nai) than thở.

 

Một nhánh sông Thị Vải ngay bên Nhà máy Vedan - Ảnh: T.T.D.
 

Gần 14 năm “đội” đơn đi kiện

 

Ông Võ Văn Chánh (phó giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường tỉnh Đồng Nai): Sẵn sàng chứng minh thiệt hại cho nông dân

Tôi nghĩ trong vụ việc nông dân kiện Vedan VN, các cơ quan chuyên trách, cơ quan bảo vệ pháp luật phải cùng ngồi lại để thống nhất hướng xử lý trước sự mong đợi của nông dân. Theo Luật bảo vệ môi trường, đơn vị gây thiệt hại tự thỏa thuận với người bị thiệt hại, nếu trường hợp không thỏa thuận được thì yêu cầu trọng tài giải quyết hoặc khởi kiện ra tòa án.

Về phía Sở Tài nguyên - môi trường tỉnh Đồng Nai đã có những dữ liệu là các thông số quan trắc hằng năm đối với Vedan VN và các doanh nghiệp nằm ven sông Thị Vải để tòa án tham khảo khi muốn xác định mức độ thiệt hại. Sở Tài nguyên - môi trường sẵn sàng cung cấp những hồ sơ liên quan nhằm giúp người dân khởi kiện Vedan VN muốn chứng minh thiệt hại. Đây là việc lớn, dân rất bức xúc nhưng một mặt nào đó về quy định pháp luật có những chỗ còn “vênh” nên cần chia sẻ với cơ quan quản lý nhà nước để tìm giải pháp tối ưu nhằm giúp người dân kiện Vedan VN, đòi hỏi quyền lợi của mình.

Ngay từ giữa năm 1994, những nông dân tại xã Phước Thái đã nhận ra việc sông Thị Vải bị ô nhiễm nghiêm trọng do Công ty Vedan VN xả nước thải làm tôm cá chết nổi trắng mặt sông. Nhiều lần người dân đã làm đơn khiếu nại, tố cáo gửi lên UBND xã nhưng không nhận được hồi âm. Quá bức bối và cùng đường, nhiều người dân đã làm đơn xin tạm ngưng kinh doanh, đánh bắt trên sông Thị Vải để khỏi bị đóng thuế. 

Gia đình bà Ngô Thị Đã ngụ ấp 1A, nhiều lần chạy lên chạy xuống UBND xã nộp đơn kiện Công ty Vedan VN vì làm ảnh hưởng đến việc khai thác thủy sản của gia đình nhưng không được trả lời. Bí đường, ngày 26-10-1994, bà Đã làm đơn xin tạm ngưng kinh doanh nghề đóng đáy trên sông Thị Vải và gửi đến Chi cục Thuế huyện Long Thành với lý do: “Cá tôm trên sông bị chết, thu nhập gia đình giảm sút do nước thải của Công ty Vedan VN gây ra”.

Đơn của bà Đã được đội thuế, UBND xã xác nhận. Và ngày 4-11-1994, chi cục trưởng Chi cục Thuế Long Thành Trần Văn Lương ký giải quyết cho bà Đã tạm ngưng kinh doanh và không phải nộp thuế.

Sau đó con trai bà là Võ Văn Giác tiếp tục đi khiếu nại thay mẹ, vì sức khỏe bà Đã yếu, về việc không thể nuôi trồng thủy sản do nước thải độc hại. Bản thân anh Giác cũng có đầm nuôi tôm 30.000m2 bị ảnh hưởng nghiêm trọng do nước thải của Công ty Vedan VN. Ban đầu còn cầm cự được, nhưng đến năm 2000 anh Giác đành để ao bỏ hoang đến nay vì cứ thả tôm giống xuống là chết sạch.

Ngay khi đoàn cán bộ của Cục Cảnh sát môi trường vào điều tra việc Công ty Vedan VN gây ô nhiễm sông Thị Vải, anh Giác tiếp tục gửi đơn khiếu nại tố cáo cho các cán bộ trong đoàn. Nhận thấy anh Giác rành rẽ, hiểu việc nên nông dân trong vùng tin tưởng đem đơn tới nhà nhờ gửi. Dịp này, anh đã chuyển giúp hơn 500 lá đơn của bà con ở ấp 1A, 1B, 1C và cả nông dân của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho đại diện Cục Cảnh sát môi trường và Bộ Tài nguyên - môi trường.

“Tháng 9-2008, vụ việc Vedan VN “bức tử” sông Thị Vải được đưa ra ánh sáng, có kết luận chính thức của các cơ quan chức năng. Nhưng chờ đến mấy tháng sau thấy không ai đoái hoài đến đơn khiếu kiện của nông dân nên tôi tiếp tục đi gõ cửa các cơ quan chức năng khác” - anh Giác bức xúc. Và cuối tháng 11-2008, anh tiếp tục đem đơn lên Tòa án nhân dân huyện Long Thành gửi. Thế nhưng tòa không nhận vì cho rằng đơn chưa đủ bằng chứng. “Phải đòi được công lý”, anh Giác quyết tâm và cùng những nông dân trong xóm tiếp tục chạy lòng vòng, mang đơn lên nộp ngay cho Công ty Vedan VN.

 

Anh Võ Văn Giác xem lại những lá đơn, chứng từ suốt hơn mười năm đi kiện Vedan của mình - Ảnh: Hà Mi
 

Loay hoay, mò mẫm

 

Phải thừa nhận vụ nông dân kiện Vedan VN đang rơi vào bế tắc. Là hội đại diện cho quyền lợi bà con nông dân nhưng chúng tôi chưa giúp được gì cho họ nhiều nên cảm thấy rất khổ tâm. Thực tế là đơn đang nằm chờ giải quyết. Nhưng tôi nghĩ nếu các cơ quan chức năng cùng xắn tay phối hợp, quyết tâm yêu cầu Vedan VN giải quyết thiệt hại cho nông dân thì vụ việc này sẽ có chiều hướng tốt

Ông Trần Văn Quang (phó chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai)

Ông Phan Văn Tài, chi hội trưởng Hội Nông dân ấp 1A, cho biết người dân đang rất bức xúc vì đơn kiện Công ty Vedan VN của mình bị hết nơi này đến nơi khác từ chối. “Chưa có một cán bộ nào của chính quyền địa phương cũng như của tỉnh xuống hướng dẫn nông dân phải làm thế nào, cần chuẩn bị gì trong vụ kiện này. Hội Nông dân chúng tôi trước mắt cũng chỉ biết tư vấn cho bà con làm đơn và hướng dẫn họ đem đơn gửi lên Công ty Vedan VN thôi” - ông Tài nói. 

Thế nhưng khi những nông dân xã Phước Thái, Long Phước đem đơn đến Công ty Vedan VN nộp thì bảo vệ của đơn vị này không cho vào. “Phía Công ty Vedan yêu cầu phải có người đại diện, tập hợp đơn rồi cùng nộp họ mới nhận” - lão nông Trần Trung Chánh (tổ 1, ấp 1A, xã Phước Thái) giãi bày.

Sau đó, từ cuối năm 2008 đến đầu năm 2009, ông Chánh đã đại diện và ba lần đem hơn 100 đơn khiếu kiện của nông dân trong tổ lên nộp cán bộ đối ngoại của Công ty Vedan. Cũng như tất cả các lần đại diện nông dân ấp 1A, 1B, 1C... đem đơn tới, nhân viên đối ngoại công ty nhận và mời ông Chánh ra về mà không ghi bất cứ một tờ biên nhận đơn nào. Sau đó tất cả lại rơi vào im lặng.

Hầu hết nông dân đi kiện Công ty Vedan VN đều đang tự mò mẫm và bế tắc trước việc đòi hỏi phải chứng minh thiệt hại của Vedan VN. Nói hình tượng như anh Võ Văn Giác: “Nông dân tụi tôi đi kiện mà như lũ trẻ chơi trò bịt mắt bắt dê vậy!”.

“Nộp đơn cho Vedan VN rồi chúng tôi chỉ biết ngồi chờ. Nhưng tôi tin Hội Nông dân và chính quyền địa phương các cấp sẽ giúp bảo vệ được quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho hàng ngàn hộ dân chúng tôi...” - ông Chánh hi vọng.

Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh Đồng Nai - LS.TS Nguyễn Đức: Câu chuyện sẽ còn dài nếu...

Tôi nghĩ trong vụ việc nông dân kiện Vedan VN mà Bộ Tài nguyên - môi trường, UBND các tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM cùng phối hợp, tổ chức xác định cụ thể Vedan VN gây thiệt hại trên dòng sông Thị Vải ở mức độ bao nhiêu mới có cơ sở để yêu cầu bồi thường. Vấn đề ở chỗ là ai làm thiệt hại, thiệt hại bao nhiêu trên sông Thị Vải thì chưa ai đứng ra giúp nông dân củng cố chứng cứ. Trong việc này vai trò của các cơ quan chức năng rất lớn, vì để một mình nông dân đi chứng minh thiệt hại là không được. Đây là câu chuyện sẽ còn rất dài nếu các cơ quan chuyên môn, cơ quan quản lý nhà nước không vào cuộc giúp nông dân một cách quyết liệt.

Riêng việc Vedan VN nhận đơn của bà con nông dân mà không viết biên nhận là sai hoàn toàn. Ngoài ra, Luật khiếu nại, tố cáo (sửa đổi bổ sung năm 2004, 2005) quy định trong thời hạn mười ngày kể từ ngày nhận đơn khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của mình, người giải quyết khiếu nại lần đầu phải thụ lý và thông báo bằng văn bản cho người khiếu nại biết. Nếu không thụ lý giải quyết phải nêu rõ lý do. Đối với vụ việc phức tạp thì có thể kéo dài thời gian giải quyết nhưng không quá 45 ngày. Ở đây Vedan VN nhận đơn của nông dân đã lâu rồi im lặng là chưa thể hiện trách nhiệm và nghĩa vụ của một doanh nghiệp, không làm đúng quy định của pháp luật.

ĐỨC TUYÊN - HÀ MI

http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=303164&ChannelID=89

 

 

Thứ Ba, 24/02/2009, 08:02 (GMT+7)
 

Hành trình nông dân kiện Vedan Việt Nam - Kỳ 2: Cùng cực vì ô nhiễm

TT - Con đường đất đỏ dẫn vào ấp 1A, xã Phước Thái, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai lồi lõm, bụi mù. Ngay dưới tấm bảng “Ấp văn hóa” trước cổng vào ấp có hai phụ nữ một già, một trẻ đang ngồi nép mình vào nhau dưới cái nắng gay gắt. Trước mặt họ là hai cái rổ cá khô bé tẹo, lèo tèo vài con khô quăn queo.

 

Đội xe ôm “vì Vedan mà có”  - Ảnh: Hà Mi
 

>> Kỳ 1: “Con kiến mà leo... cành cụt”

Trước đây, họ làm nghề chài lưới trên sông Thị Vải nhưng giờ phải dạt lên bờ bán dạo kiếm sống lây lất qua ngày kể từ khi dòng sông ô nhiễm.

 

Cả ấp nợ ngân hàng

Ông Nguyễn Xuân Hán, chi hội phó Hội Nông dân ấp 1C, chỉ vào chồng đơn nông dân nộp khiếu kiện Vedan, chia sẻ: “Tất cả gần 250 đơn kiện, đó cũng là hoàn cảnh của từng ấy gia đình đang chờ sự “định đoạt” của Vedan VN đấy...”. Ông Hán dừng một lúc và nhớ lại, nói tiếp: “Nếu không lầm thì chỉ có gia đình tôi là chưa phải “gửi” giấy tờ nhà trong ngân hàng. Còn lại, từ lâu lắm rồi, cả cái ấp này ai cũng phải cầm cố nhà cửa, đất đai, vay ngân hàng để sắm thuyền lưới đánh bắt, khai thác thủy sản trên sông Thị Vải. Và rồi không biết bao giờ họ mới trả được nợ!”.

Thu nhập... 10.000 đồng/ngày 

Hai người phụ nữ đó là bà Phan Thị Bé và Võ Thị Lan, ngư dân, cùng ngụ ấp 1A. Bà Bé cho biết đã lâu lắm rồi sông Thị Vải không còn là chỗ dựa mưu sinh của cả gia đình bà. Lâm vào cảnh khó khăn, túng bấn, các con bà đi tứ tán, tự xoay xở kiếm việc. Có đứa lây lất, bám víu trên dòng sông ô nhiễm bằng nghề đánh bắt chỉ đủ bữa no bữa đói.

Từ hai năm nay, bà Bé ngày ngày vác rổ cá khô ra trước cổng ấp bán kiếm đồng cơm, đồng cháo qua ngày. Thế nhưng ngày kiếm nhiều nhất cũng chỉ được trên dưới 15.000 đồng. Nhiều lần cả ngày chỉ kiếm được 5.000 đồng. Tính bình quân thu nhập của mỗi người trong gia đình khoảng 10.000 đồng/ngày.

“Ngồi bán như vầy cắc củm kiếm chút tiền lẻ thôi. Dân ở đây trước nhiều người sống dựa vào nguồn tôm cá trên sông Thị Vải. Giờ thì tiêu hết rồi, tất cả đều nghèo như tôi, chẳng dám mua bán gì. Ngay như mấy con cá khô này cũng rất ít người ngó ngàng tới. Tôi sống vầy chờ theo đuổi vụ kiện xem Vedan VN có đền bù chút nào hay chút đó” - bà Bé buồn bã nói.

Ngư dân Hoàng Hữu Trí, ngụ tổ 9, ấp 1A, đang ngồi trước ngôi nhà dột nát của mình vá lại mấy tấm lưới cũ. Ông cho biết từ gần một tháng nay, khi nguồn nước sông Thị Vải dần xanh trong, tôm cá đã xuất hiện nên ông tranh thủ vá lại lưới để đi đánh bắt. Ông Trí thật thà: “Bữa rày tôi đã thử ra sông, đánh một đêm cũng được vài ký tôm cá đem về bán, trừ chi phí xăng dầu nhiều khi lỗ nhưng có ngày cũng lời khoảng 10.000-15.000 đồng. Trước giờ chỉ sống dựa vào sông Thị Vải, tôi mừng vì tôm cá đã bắt đầu xuất hiện trở lại nhưng vẫn lo lắm...”.

 

Bà Phan Thị Bé và Võ Thị Lan ngóng chờ khách đến mua cá khô - Ảnh: Hà Mi
 

Ám ảnh nợ nần

Hỏi ra mới hay ông Trí lo cho việc cuối tháng 3 này không biết lấy tiền đâu ra mà trả khi đến hạn ngân hàng thu nợ. Trước đây, ông Trí đã vay Ngân hàng Công thương 60 triệu đồng và mượn Ngân hàng Chính sách 5 triệu đồng để sắm thêm thuyền, mua lưới cùng các con đánh bắt cá. Thế nhưng cá tôm không còn, gia đình ông Trí rơi vào tình cảnh cực kỳ khó khăn, mất khả năng chi trả cả gốc lẫn lãi cho ngân hàng.

 

"Chúng tôi muốn có cái giấy xác nhận là người dân địa phương, đã từng hành nghề đánh bắt thủy sản trên sông Thị Vải để gửi kèm theo đơn kiện Vedan. Thế nhưng khi chúng tôi lên xã xin xác nhận thì các cán bộ ở đây từ chối, không chịu xác nhận. Chúng tôi cảm thấy rất buồn và bức xúc."

Anh TRẦN VĂN SỐ
(đội trưởng đội xe ôm “vì Vedan mà có”)

“Không biết khó khăn vầy ngân hàng tính sao, vì hiện cả nhà tôi giờ vài chục ngàn đồng cũng không biết bòn đâu ra. Có đồng nào thì xào đồng ấy, đong gạo, chạy ăn hết trơn” - ông Trí lo lắng. Bà Phạm Thị Nghi, vợ ông Trí, rầu rĩ tiếp lời chồng: “Khổ quá mà không dám than với ai vì sợ người ta chê cười. Mấy bữa nay tôi bệnh nhưng không dám nhín tiền đong gạo ra mua thuốc nữa...”.    

Nhiều ngư dân đánh bắt, đóng đáy trên sông Thị Vải trước đây cho biết khoảng những năm 1980-1990, cứ giong thuyền bủa lưới hơn ngày rồi về bán cá là họ dễ dàng kiếm được 1-2 chỉ vàng. Thế nhưng từ năm 1994, khi Vedan VN bắt đầu thải nguồn nước ô nhiễm xuống dòng sông thì nhiều gia đình rơi vào khó khăn cùng cực.

Bà Võ Thị Xinh ở ấp 2, xã Phước Bình, huyện Long Thành, chìa tờ đơn khiếu nại thấm đẫm nước mắt cho chúng tôi xem. Bà Xinh kể từ năm 1979, gia đình bà đã sống bằng nghề đánh bắt, đóng đáy tại sở Rạch Gốc trên sông Thị Vải. Mỗi tháng, theo hai con nước lớn ròng, bà Xinh kéo lưới cũng kiếm được ít nhất 4 triệu đồng/tháng, đủ nuôi sống cả gia đình gồm tám miệng ăn.

Thế nhưng từ năm 1994, nguồn cá bắt đầu cạn kiệt do dòng sông ô nhiễm. Đến năm 1998 thì bà Xinh phải bỏ thuyền lên bờ vì lưới cả ngày cũng không bói ra con cá nào. “Toàn bộ ghe lưới để mục nát vì bán không ai mua. Cả gia tài nhà tôi, vốn liếng có hơn 50 triệu đồng đều bị dòng nước đen sông Thị Vải cuốn trôi hết. Con cái thì tứ tán đi làm thuê. Đứa chạy xe ôm, đứa làm phụ hồ kiếm sống qua ngày” - bà Xinh buồn bã nói.

 

“Vá chỗ lưới rách, chuẩn bị cho buổi đánh bắt cá đêm nay của hai cha con. Dù cá chưa về nhiều, có bữa lỗ tiền dầu nhưng cứ phải làm đắp đổi qua ngày” - ông Hoàng Hữu Trí nói - Ảnh: Hà Mi
 

Lời khẩn cầu tha thiết

Lão nông Trần Trung Chánh, ngụ ấp 1A, xã Phước Thái, vuốt mái đầu bạc phơ, nói như van nài cho chính mình và cho những nông dân khác: “Chúng tôi, những nông dân ở đây, cũng không muốn phải kiện cáo ai đâu. Công ty Vedan VN chỉ cần hỗ trợ một phần thiệt hại cho bà con nông dân thôi là chúng tôi cũng cảm thấy vui và thỏa mãn rồi”.

Thế nhưng đến nay, tất cả nông dân bị thiệt hại bởi sông Thị Vải ô nhiễm vẫn chưa hề nhận được bất cứ hồi âm hay sự quan tâm nào từ phía Công ty Vedan VN. Những lá đơn gửi đi rồi lại rơi vào im lặng đáng sợ. Hiện nay, để tiếp tục tồn tại, nhiều người dân đã phải bôn ba khắp chốn tìm kế sinh nhai bằng bất cứ nghề gì họ thấy là lương thiện.

Nhiều gia đình vì thế mà tan đàn xẻ nghé. Ông Hoàng Hữu Trí có bảy người con thì cả sáu người phải phiêu bạt đi các tỉnh từ Bắc vào Nam tìm việc làm. Riêng anh con út tên Luyện hiện ở với ông cũng đang làm thợ hồ. Nhưng đã ba tháng nay anh Luyện thất nghiệp nên đành trở về phụ bố quay lại dòng sông Thị Vải đánh bắt cá, kiếm tiền đong gạo.

Ông Nguyễn Văn Thìn, tổ trưởng tổ nhân dân 3, ấp 1A, cho biết toàn bộ 30 nóc nhà do ông quản lý thì có đến 29 gia đình có các con hoặc vợ, chồng tan tác đi tìm việc khắp nơi. Nhiều người không đi xa được đành chấp nhận chuyển qua chạy xe ôm tại địa phương.

Ngay gần cổng Công ty Vedan VN có một tổ xe ôm thật “đặc biệt”. Ông Lê Thành Hát, tổ phó tổ xe ôm, cho biết trong tổ xe có 13 người thì hết mười người nguyên là dân chuyên sống bằng nghề khai thác thủy sản trên sông Thị Vải. Khi tình trạng ô nhiễm xảy ra, tất cả họ đều nhảy lên bờ và chọn nghề chạy xe ôm kiếm tiền nuôi gia đình. Cả mười người đều đã nộp đơn khiếu kiện Công ty Vedan VN và cũng đang trông ngóng nơi này trả lời, vụ việc sớm được giải quyết.

“Vedan VN đền bù thiệt hại thì bà con nông dân sẽ có tiền xoay xở làm ăn và lần lần trả được nợ thôi” - ông Phan Văn Tài, chi hội trưởng Hội Nông dân ấp 1A, lý giải thay cho câu trả lời. Ông Tài cũng thật lòng kể rất nhiều bà con nông dân đã gửi đơn kiện Công ty Vedan tâm sự với ông một điều: “Chúng tôi mong chính quyền các cấp hãy quan tâm, giúp đỡ đẩy nhanh vụ kiện để Công ty Vedan có trách nhiệm đền bù những thiệt hại mà họ gây ra cho bà con nông dân”.

Không chỉ riêng nông dân ấp 1A mà đó cũng là điều mà hàng ngàn nông dân khác ở Đồng Nai, TP.HCM, Bà Rịa - Vũng Tàu đang đau đáu chờ mong!

ĐỨC TUYÊN - HÀ MI

http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=303245&ChannelID=89

              http://vietsciences.free.frr  và http://vietsciences.org