Bắc Hàn đang tổ chức lễ đại tang cho nhà lãnh đạo Kim Chính Nhật, qua đời hôm 17/12/2011 sau một cơn đau tim.

Sự kiện ông Kim Chính Nhật (Kim Jong-il) từ trần được truyền thông Bắc Hàn coi là "nỗi đau khôn tả" của đất nước, nhưng Bình Nhưỡng khước từ các đoàn khách quốc tế muốn tới chia buồn, và cũng không cho giới truyền thông ngoại quốc vào đưa tin.

Báo Telegraph của Anh có bài tổng hợp 50 điều kỳ quặc bạn đọc có thể chưa biết về ông Kim Chính Nhật và Bắc Hàn.

BBC Tiếng Việt xin lược qua dưới đây:

 

1. Theo tiểu sử, ông Kim lần đầu tiên tới câu lạc bộ golf vào năm 1994 tại sân golf duy nhất của Bắc Hàn, và đánh thành công một gậy ở vòng 38 với không dưới 11 lỗ golf. Hài lòng với thành tích đạt được, ông lập tức tuyên bố "giải nghệ" khỏi môn thể thao này.

2. Ông bị ám ảnh với niềm đam mê phim ảnh, và được cho là có bộ sưu tập lên tới hơn 20.000 băng video.

3. Ông Kim, có chiều cao cỡ 157cm, được cho là đã dùng đế nâng trong đôi giày và chải tóc bồng để cải thiện chiều cao.

4. Ông bị nghi là đã giết chết em trai của mình, Kim Shu-ra khi mới 5 tuổi, sau khi đứa em chết đuối trong hồ bơi của gia đình tại khu biệt thự riêng ở Bình Nhưỡng. Tuy nhiên, nghi ngờ này không bao giờ được chứng minh.

5. Ông sinh ngày 16/2/1942, tại một doanh trại quân sự bí mật trên núi Baekdu ở biên giới Bắc Hàn, theo tiểu sử chính thức của ông. Tuy nhiên, hồ sơ của Liên Xô nói ông sinh ngày 16/2/1941 tại làng Vyatskoye của Nga, nơi cha mẹ ông đã sống lưu vong trong thời gian Nhật chiếm đóng Triều Tiên.

6. Bắc Hàn có quân đội lớn nhất trên thế giới. Theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, quân đội Bắc Hàn có khoảng 1,2 triệu lính chính thức, so với khoảng 680.000 của Nam Hàn; khoảng một phần năm nam giới trong lực lượng vũ trang chuyên nghiệp ở độ tuổi từ 17 đến 54.

7. Năm 1960, ông bắt đầu học tại khoa kinh tế - chính trị của Đại học Kim Nhật Thành và tốt nghiệp bốn năm sau đó.

8. Ông được cho là có năm người con. Người con trai út, Kim Jong-un tức Kim Chính Ân kế nghiệp ông.

9. Người con trai cả, Kim Jong-nam (Kim Chính Nam), từng được cho sẽ là người lên thay ông Kim Chính Nhật, đã bị thất sủng sau lần bị bắt tại Tokyo vào năm 2001, khi định đến chơi ở công viên Disneyland bằng hộ chiếu giả.

10. Theo những người viết tiểu sử chính thức của ông Kim thì việc ông chào đời tại núi Baekdu đã được một con nhạn báo tin và trời hiện ra cầu vồng kép cùng một ngôi sao mới.

11. Khi ông lên tám thì mẹ ông, bà Kim Jong-suk, qua đời trong một lần vượt cạn, tiểu sử chính thức của ông viết như vậy. Tuy nhiên, có những tin nói bà qua đời do những vết thương đạn bắn.

12. Ông được biết đến bởi hơn 50 tên gọi khác nhau, trong đó có Lãnh tụ Kính yêu, Lãnh đạo Tối cao, Cha của toàn dân chúng ta, Thiên tướng Tổng tư lệnh.

13. Được biết ông đã từng một lần lên sóng hồi năm 1992, trong một lễ diễu binh tại Bình Nhưỡng. Khi đó ông nói vào chiếc microphone tại khán đài: "Vinh danh những chiến sĩ anh hùng của Quân đội Nhân dân Triều Tiên!" Tiếng vỗ tay hoan hô đã nổ ra vang trời từ đám đông, và những người tham gia cuộc diễu hành đã hò reo đáp lời ông.

14. Chín năm sau, ông được bầu làm bí thư ủy ban rồi trở thành thành viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương vào tháng 2/1974.

15. Ông được ca ngợi là một vị á thánh ở Bắc Hàn trong khi Hàn Quốc miêu tả ông như một tay chơi lập dị, thích chải tóc bồng, thích mặc bộ đồ áo liền quần và giày cao gót để trong có vẻ cao hơn thật.

16. Nhà độc tài đi lại bằng một đoàn xe lửa riêng trong các chuyến viếng thăm cấp nhà nước, điều được cho là có liên quan tới nỗi sợ hãi của ông đối với việc phải đi đường hàng không, giống như nỗi sợ của cha ông là ông Kim Nhật Thành.

17. Vào tháng 12/1992, ông là Tư lệnh Tối cao của Quân đội Nhân dân Triều Tiên, Phó Chủ tịch thứ nhất rồi sau là Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Quốc gia trước khi được tái bổ nhiệm vào tháng 4/1993.

18. Vào ngày 8/10/1997, ông được bầu làm Tổng Bí thư của đảng Lao động Triều Tiên.

19. Ông được trao danh hiệu danh dự "Anh hùng nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Triều Tiên" vào năm 1975 và một lần nữa bảy năm sau đó.

20. Trong tháng 4/1992, ông được trao danh hiệu Nguyên soái của CHDCND Triều Tiên. Ông cũng được trao huân chương Kim Nhật Thành ba lần cùng nhiều giải thưởng và danh hiệu vinh dự khác.

21. Sau cái chết của cha ông, ông Kim Nhật Thành hồi tháng 7/1994, ông Kim Chính Nhật đã mất tới ba năm để củng cố quyền lực và cuối cùng lên giữ chức Tổng Bí thư Đảng Lao động Triều Tiên.

22. Sau khi qua đời, cha ông là ông Kim Nhật Thành được trao chức danh "Lãnh tụ Vĩnh hằng". Vì vậy, ông Kim Chính Nhật chưa bao giờ chính thức trở thành chủ tịch của Bắc Triều Tiên.

23. Kể từ tháng 10/1980, ông trở thành thành viên của Đoàn Chủ tịch Bộ Chính trị và là bí thư Ủy ban Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên và và Ủy ban Quân sự Trung ương.

24. Trong giai đoạn từ năm 1982 và 1998, ông là Phó chủ tịch ở tất cả các Hội đồng Nhân dân Tối cao.

25. Các chuyến đi bằng tàu hỏa riêng của ông đều rất sang trọng, xứng tầm vị trí lãnh đạo Bắc Hàn, bất chấp việc có hàng triệu người chết vì nạn đói: Một phái viên người Nga từng đi cùng ông Kim ngang dọc nước Nga kể rằng tôm hùm sống hàng ngày được máy bay chở tới tiếp tế cho đoàn tàu.

26. Ông bắt đầu làm việc cho Ủy ban Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên (WPK) vào năm 1964.

27. Theo tiểu sử của ông, trong thời gian học tại trường đại học, ông đã viết không dưới 1.500 cuốn sách trong ba năm.

28. Các bộ phim mà ông yêu thích nhất là phim Rambo, thứ Sáu ngày 13, Godzilla và The Eternal Bosom of Hot Love (Tình yêu cháy bỏng vĩnh cửu).

29. Ông đặc biệt hâm mộ Elizabeth Taylor, nữ diễn viên màn bạc Hollywood.

30. Kim đã ra lệnh bắt cóc Shin Sang-ok, đạo diễn phim Hàn Quốc, cùng người vợ của ông này, nữ diễn viên Choi Eun-hee, vào năm 1978 để xây dựng ngành công nghiệp điện ảnh Bắc Hàn. Họ đã thực hiện bảy bộ phim trước khi thoát sang phương Tây hồi năm 1986.

31. Kim đã làm một loạt phim tài liệu gồm 100 tập về đề tài yêu nước, nói về lịch sử quê hương Bắc Triều Tiên, và viết cuốn sách Nghệ thuật Điện ảnh.

32. Kim cũng sáng tác sáu vở nhạc kịch và rất thích dàn dựng nhạc kịch.

33. Ông là nhân vật phản diện chính trong bộ phim Hollywood, Team America.

34. Ông được cho là đã sở hữu ít nhất 17 biệt thự sang trọng

35. Khắp Bắc Hàn lan truyền huyền thoại rằng ông có thể kiểm soát thời tiết bằng tâm trạng của mình, như làm ảo thuật vậy.

36. Các nữ nhân viên của ông Kim kiểm tra từng hạt gạo xem chúng có đạt các tiêu chuẩn về trọng lượng, chiều dài và màu sắc hay không.

37. Ông buộc tiếp viên tại các nhà hàng thường xuyên có khách nước ngoài ở Bình Nhưỡng phải phẫu thuật thẩm mỹ để trông "Tây" hơn.

38. Ông được cho là uống hết 450.000 bảng Anh tiền cognac mỗi năm tại một đất nước mà thu nhập bình quân là khoảng 580 bảng Anh một đầu người.

39. Một danh sách hàng xa xỉ phẩm mới được nhập khẩu vào cho ông cho thấy có có cá heo Trung Quốc, chó xù Pháp, và các thuốc kích dục từ châu Phi, và ông được cho là thích ăn thịt lừa, tôm hùm với rượu vang đắt tiền của Pháp.

40. Một bản đánh giá tính cách cá nhân về ông Kim, được biên soạn bởi bác sĩ tâm thần, cho rằng nhóm "sáu chứng bệnh" rối loạn nhân cách tàn bạo - gồm cả chứng hoang tưởng, phản xã hội, đề cao bản thân, phân lập - mà các nhà độc tài Adolf Hitler, Joseph Stalin và Saddam Hussein cũng bị cho là mắc phải, đều thể hiện trong con người ông Kim.

41. Minju Joson, một tờ báo của Bắc Hàn, từng tường thuật một lần rằng Kim đã phát minh ra một sản phẩm được mô tả là "bánh mì suất đúp với thịt" và mở các nhà máy để sản xuất sản phẩm này, nhằm cung cấp cho các sinh viên và giáo viên. Một số nhà quan sát nói món này rất giống với bánh mì kẹp của Mỹ, bánh hamburger.

42. Các hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy rằng ông đã cài đặt một loạt các ván trượt nước.

43. Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên được xem là một trong những quốc gia bí mật nhất trên thế giới.

44. Nước này được cho là đã mua lại chương trình hạt nhân từ Liên Xô vào những năm 1980.

45. Ước tính quy mô kho dự trữ hạt nhân vũ khí của nước này có trên dưới 10 đơn vị nhưng không ai chắc họ đã chế tạo được bom hạt nhân hay chưa.

46. Bắc Hàn đã phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế nghiêm ngặt kể từ 2009 tới đây, sau khi Bình Nhưỡng tiến hành một loạt các vụ thử tên lửa đạn đạo và thử vụ nổ hạt nhân bất hợp pháp, bị cáo buộc đã phóng ngư lôi vào tàu hộ tống Hàn Quốc và nã pháo vào một hòn đảo của Hàn Quốc.

47. Số liệu cho thấy nền kinh tế Bắc Hàn đang bị ảnh hưởng nặng bởi các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc và bởi hàng loạt các trận thiên tai, theo số liệu của Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc.

48. Thống kê cho thấy vào năm 2010, nền kinh tế Bắc Hàn đang bị co lại trong năm thứ hai liên tiếp mặc dù lãnh đạo nước này hứa hẹn sẽ đem lại cho đất nước "lối vào quốc gia hùng mạnh và thịnh vượng" vào năm sau.

49. Tổng số 23,9 triệu công dân Bắc Hàn không thể tự do sử dụng điện thoại di động hoặc Internet (với các tên miền có đuôi là .kp) dẫu cho ông Kim coi mình là một chuyên gia truyền thông.

50. Bắc Hàn là một quốc gia chủ yếu gồm người vô thần, không theo tôn giáo nào mà chỉ tin vào tín ngưỡng truyền thống. Liên Hợp Quốc ước tính rằng tuổi thọ trung bình của đàn ông là 76 và phụ nữ là 83.

Giả sử các cơ quan tình báo nước ngoài học được một điều duy nhất từ Bắc Hàn, đó là phải thực sự chú ý khi truyền hình nhà nước tuyên bố sắp có thông báo quan trọng.

Khi một xướng ngôn viên áo đen buồn bã xuất hiện trên màn hình giờ ăn trưa hôm thứ Hai, một số người hẳn nhớ lại một ngày tháng Bảy của 17 năm trước.

Khi đó, một xướng ngôn viên đã khóc khi tiết lộ cái chết của lãnh tụ Kim Nhật Thành, người sáng lập và là nhà độc tài của Bắc Hàn.

Hồi đó cũng như bây giờ, người ta phải đặt câu hỏi về thất bại của tình báo Mỹ và Nam Hàn khi không biết gì về cái chết đã diễn ra vài ngày trước đó.

Khép kín

Hiện nay, Bắc Hàn, ở một số mặt, vẫn là nhà nước đàn áp, cô lập và khép kín nhất thế giới.

Một số điều đã thay đổi kể từ 1994. Hiện nay có một thị trường tư nhân thô sơ nhưng đang nở rộ, bán thức ăn và các món thiết yếu - xóa dần sự thống trị của nhà nước về kinh tế.

Đa số dân Bắc Hàn cũng hiểu rằng người dân Trung Quốc và Nam Hàn sống tốt hơn họ. Ngày xưa họ cứ tưởng thế giới ghen tị với mình.

Nhưng chính thể cộng sản cha truyền con nối đầu tiên của thế giới vẫn đang nắm quyền mà chẳng thấy có đối lập ở trong nước.

Bốn năm trước trong một chuyến thăm Bắc Hàn, các nhà báo nước ngoài rất quan tâm chuyện kế vị và các con trai của Kim Jong-il.

Nhưng người theo dõi chúng tôi thú nhận không biết Kim Jong-un, người con út.

Nay thì họ được bảo rằng anh Kim là "vĩ nhân sinh ra dưới Núi Thần Paektu".

Tôi ngờ rằng người dân bình thường cũng chẳng biết gì về hai người anh và các đối thủ tiềm tàng của anh ta.

Các nhà quan sát nước ngoài nay hỏi những câu hỏi sao mà giống những câu hỏi đặt ra khi Kim Nhật Thành qua đời năm 1994.

Lãnh đạo mới có kiểm soát được quân đội? Anh ta có sức mạnh cá nhân như cha? Anh ta là nhà cải cách hay sẽ dùng xung đột bên ngoài để củng cố quyền uy?

Người Mỹ và Nam Hàn dựa vào vệ tinh và tin điện tử để có thông tin. Họ rất giỏi trong việc dự đoán liệu sẽ có thử nghiệm hạt nhân hay tên lửa hay không.

Thông tin trái ngược

Còn về tình báo con người, họ phải dựa vào thông tin của những người đào tẩu, và thông tin này mang tiếng là không ổn.

"Con cá" lớn nhất là Hwang Jang-yop, từng là thầy dạy của Kim Jong-il. Nhưng khi trốn vào Nam năm 1997, ông ta đã bị cách ly khỏi nhóm lãnh đạo và thông tin của ông chủ yếu mang tính lịch sử.

Đa số người tị nạn là dân lao động chân tay không biết gì về chính trị.

Các nhà báo hay những khách đến thăm thì bị tước bỏ điện thoại di động, computer và báo chí ngay tại biên giới.

Có lần tôi đưa lậu một bản tin của hãng Yonhap của Nam Hàn, nói về một diễn văn của tổng thống Nam Hàn.

Tôi hỏi một cô nhân viên tại một nhà máy nơi biên giới là có muốn xem không.

Cô ta nhìn trái nhìn phải, lấy nó khỏi tay tôi và bỏ vào túi xách. Chúng tôi không bao giờ đề cập đến nó nữa.

Nhưng sự tò mò của cô thật khác với giọng điệu tuyên truyền từ miệng cô, nhất là khi có người khác bên cạnh.

Suốt nhiều thập niên, tình báo Nam Hàn chuyên trách việc tuyên truyền về Bắc Hàn và đặc biệt là gia đình lãnh tụ cai trị.

Hình ảnh Kim Jong-il như một tay chơi uống cognac, thích phụ nữ Bắc Âu và các cuộc khủng bố được tạo ra tại tổng hành dinh tình báo.

Tình báo Nam Hàn vẫn còn bị đè nén vì quá khứ chiến tranh lạnh - nhưng có lẽ hiện nay họ nắm nhiều thông tin hơn là những gì họ công bố.

Tại Seoul có nghi ngờ rằng trong quá khứ, điệp viên miền Nam thỉnh thoảng hợp tác với điệp viên miền Bắc để làm ra những sự kiện có lợi cho cả hai phe.

Trong quan hệ liên Triều, có rất nhiều sự tình cờ và nhiều vụ việc chẳng giống như vẻ ngoài của chúng.

Thỉnh thoảng Trung Quốc có được thông tin mật từ Bình Nhưỡng và có thể đã được thông báo trước khi có việc chính thức đưa tin về cái chết của Kim Jong-il.

Nhưng giống như sự kế vị của Kim Jong-il, các phân tích gia của mọi bên sẽ phải chờ đợi.

Các kịch bản xấu nhất sẽ lại được vẽ ra ở Seoul, Bắc Kinh và Tokyo - sụp đổ bất ngờ, làn sóng tị nạn, nội chiến, xung đột hay thậm chí xâm lăng miền Nam.

Lần sau khi Bắc Hàn nói sắp có thông báo quan trọng, chắc chắn các nước láng giềng sẽ lắng nghe chăm chú.

Biên tập viên thời sự quốc tế của BBC ở Seoul John Simpson phân tích những ‘thủ thuật’ của chính quyền Bắc Hàn trong tang lễ Kim Jong-il và trong việc cai trị đất nước. BBC Việt ngữ trân trọng giới thiệu bài viết này.

Việc chuyển giao quyền lực từ một nhà độc tài cũ sang một nhà độc tài mới có thể là khoảng thời gian hết sức căng thẳng, nhất là khi nhà lãnh đạo mới dưới 30 tuổi và không có bất cứ kinh nghiệm chính trị cũng như điều hành gì.

Do đó Bắc Triều Tiên cần phải làm điều gì đó để trấn an người dân.

Màn diễu binh được đạo diễn công phu và hoành tráng trong tang lễ Kim Jong-il và những hình ảnh đám đông thảm thiết khi linh cữu Kim Jong-il di chuyển qua trung tâm Bình Nhưỡng đều có mục đích là đoàn kết đất nước trong nỗi đau buồn và giúp sự chuyển giao quyền lực được chắc chắn hơn.

Những màn trình diễn này còn nhằm để nhấn mạnh rằng Kim Jong-un là thành viên mới nhất của sự nghiệp gia tộc mà ông nội là Kim Il-sung đã tạo dựng. Điểm mạnh nhất của Kim Jong-un là anh ta là ai, chứ không phải anh ta đã làm được gì.

'Gầy gò đói khát'
 

Nhiều người tham dự tang lễ có thể cảm thấy an lòng trước những hình ảnh này, đúng như chính quyền Bắc Hàn mong muốn.

Nhiều người trong đám đông quần chúng kêu khóc ầm ỹ ăn mặc chỉnh chu theo đúng chuẩn mực của Bắc Triều Tiên. Họ cũng có vẻ được ăn uống tương đối đầy đủ.

Một người đào tẩu từ miền bắc sang miền nam mới đây cho biết nói với BBC rằng ông nghĩ những người dân Bắc Hàn đang than khóc có thể có một chút đau buồn trước cái chết của Kim Jong-il.

Nhưng ông ấy đã nói chuyện qua điện thoại với một vài người ở nông thôn và họ nói thẳng thừng với ông là họ ghét Kim Jong-il vì đã gây ra nạn đói khủng khiếp mà họ phải gánh chịu do hậu quả những chính sách của ông.

Những ai có thể đi xa hơn những khu ngoại ô nghèo khó nhưng ít nhiều trông có vẻ cũng tử tế của Bình Nhưỡng thường thuật lại những cảnh những người dân quê gầy gò đói khát. Những người dân như thế này không có lý do gì để ủng hộ chế độ.

Nhưng ở một đất nước mà các trại lao động tràn ngập tù nhân, sẽ rất nguy hiểm nếu thể hiện sự bất bình với chế độ.

Khi đoàn xe tang của Kim Jong-il đi qua những con đường của Bình Nhưỡng, bất cứ ai trong biển người mà không có vẻ gì đau buồn sẽ gặp tai họa.

Chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy đôi khi người dân đợi dấu hiệu để bắt đầu khóc.

Và ít nhất hai lần những hình ảnh tường thuật trực tiếp trên truyền hình quốc gia tình cờ cho thấy những cảnh công an và các quan chức đang cầm máy quay để thu hình những người đang đứng gần họ. Không thể cho là họ đang quay tư liệu về lễ tang.

Kim Jong-il, người thừa kế nền độc tài toàn trị từ cha là Kim Il-sung, vẫn có thể duy trì sự cai trị trong những hoàn cảnh khắc nghiệt mà không hề hấn gì. Nhưng liệu Kim Jong-un có thể làm được như cha trong một thế giới bỗng dưng nhìn thấy các nhà độc tài ít đi?

Bộ máy tuyên truyền của Kim Jong-un đã bắt đầu tạo dựng hình ảnh của anh ta như là một lãnh đạo quan tâm đến nhân dân. Báo chí Bắc Triều Tiên đăng tin rằng anh ta đã ra lệnh cung cấp nước nóng cho những người khóc thương trên đường phố.

Người bạn lớn

Trung Quốc, láng giềng khổng lồ của Bắc Hàn và trên thực tế là người bạn duy nhất của quốc gia này, có tiếng nói quan trọng trong việc hình thành chế độ mới ở nước này.

Trong cuộc đời của mình, Kim Jong-il đôi lần đã làm cho lãnh đạo Trung Quốc phải khó xử. Trung Quốc hiểu tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình ở châu Á trong khi Kim Jong-il kể từ năm 2008 tỏ quyết tâm muốn đối đầu với Hàn Quốc.

Các lãnh đạo Trung Quốc ghét bị cô lập, và mặc dù họ có liên hệ chặt chẽ với nhiều hơn một quốc gia ‘bất hảo’, họ vẫn muốn tạo cho mình hình ảnh tốt trong con mắt của thế giới.

Nếu Kim Jong-un và bè lũ của ông ta muốn tìm cách thiết lập quyền lực của mình bằng cách đe dọa Hàn Quốc, có lẽ với vũ khí hạt nhân thì Trung Quốc sẽ rất giận.

Nhưng một lần nữa, sẽ rất khó cho Trung Quốc ngăn chặn Bắc Triều Tiên.

Trung Quốc cũng đang cố gắng giữ cân bằng giữ tự do hóa và hạn chế sự phản đối. Điều này không hề dễ dàng.

Cách mà Bắc Hàn phát triển có thể có tác động đến tương lai của Trung Quốc.