Vietsciences (Trích trong bài)

Từ lâu tôi đã nghe nói về người Rục- nhóm dân tộc ít người nhất ở nước ta, có nguy cơ diệt chủng và cũng là nhóm người vốn cách đây không lâu còn sinh sống trong hang. Mãi lần này mới có dịp đến tận Bản Ón, thuộc xã Thượng Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình để trực tiếp thăm hỏi bà con người Rục.

          Trong 54 dân tộc anh em sinh sống trên đất nước ta không thấy có tên dân tộc Rục. Họ chỉ là một nhóm thuộc dân tộc Chứt (trong nhóm ngôn ngữ Việt- Mường). Theo thống kê năm 2003 thì người Chứt ở nước ta chỉ có 3787 người (giảm 42 người so với năm 1999). Trong dân tộc Chứt có 7 nhóm khác nhau, đó là các nhóm Rục, Sách, Mày, Mã Liềng, A Rem, Xơ Lang, U Mo. Trước đây hai nhà nghiên cứu người Pháp là A, Cheon và T.Guignard đã từng nhận xét về người Chứt là hết sức nhút nhát, hễ thấy người lạ thì lập tức lẩn trốn. Họ không có quần áo,nam nữ đều che mình bằng vỏ cây sui, ngủ chung lẫn lộn trong hang hoặc trong lều. Họ ăn bột  Nhúc và săn bắt tôm cá, thú nhỏ trong rừng. Cả nam và nữ đều búi tóc đằng sau.

          Người Rục và người A Rem là hai nhóm ít người nhất trong dân tộc Chứt và cũng là hai nhóm nghèo khổ lạc hậu nhất. Từ xa xưa họ đã quen sống cách ly với cộng đồng các đân tộc khác. Họ sống trong hang và dựa vào nguồn thức ăn thu được do hái lượm hay săn bắn thú vật, bắt cá trong suối.  Nhúc là loại thức ăn bột chủ chốt, thu được từ cây Đoác (Arenga saccharifera) thuộc họ Cau dừa (Palmae). Trước đây họ tự đan lấy quần áo từ sợi của vỏ cây Sui (Antiaris toxicaria) thuộc họ Dâu tằm (Moraceae). Ngôn ngữ của người Rục và người A Rem là có gốc Austroasiatic nhưng ít bị ảnh hưởng nhiều của tiếng Thái, tiếng Hoa như ngôn ngữ Việt-Mường.

          Lần đầu tiên bộ đội ta phát hiện thấy người Rục là vào năm 1960 và phát hiện thấy người A Rem vào năm 1962. Nhờ đi lại, gần gũi và thuyết phục dần dần người Rục và người A Rem mãi đến năm 1971 mới chịu rời khỏi hang động để về sống trong các mái nhà lụp xụp tự dựng lên gần các nguồn nước.

          Tại xã Thượng Hóa, nơi có nhiều người Rục nhất cũng chỉ có 324 người. Đường vào xã này hết sức khó khăn cho nên mặc dầu đã ra khỏi hang nhưng hầu như họ vẫn có cuộc sống tách biệt với toàn xã hội.

Chính phủ đã bỏ ra nguồn kinh phí 32 tỷ đồng để  tập trung phát triển kinh tế vùng người Rục. Nhờ nguồn tiền quý giá này mà giờ đây ô tô có thể  dễ dàng lượn qua con đường xuyên rừng rất thơ mộng để đến tận Bản Ó. Cũng tại đây những ngôi nhà nhỏ bằng gạch ngói dành cho từng hộ người Rục đã được dựng lên, với hai buồng hẹp. Trường học và Trạm xá đã xuất hiện. Điện đã được kéo dây về bản và một số hộ đã được xem tivi qua các chảo nhỏ treo trước cửa. Trẻ em và người lớn đã có quần áo, nhưng có lẽ là quần áo quyên góp được của người Kinh nên có gì mặc nấy. Nhiều đứa trẻ còn cởi truồng hoặc mặc những chiếc áo dài  tới đầu gối (!).

Tôi thiết tha được lên tiếng kêu gọi bà con ta ở thành phố hãy gửi đến đây các bộ quần áo cũ mà lâu nay không dùng tới nữa. Nơi tiếp nhận tại TP Hồ Chí Minh là trụ sở Tạp chí Kiến thức ngày nay ( 68 Trần Hưng Đạo Quận 1) và tại Hà Nội là Trung tâm Công nghệ Sinh học (ĐHQG Hà Nội, 144 đường Xuân Thủy). Tôi sẽ trực tiếp giúp chuyển giao nhanh nhất số quần áo này tới Bản Ón cho cộng đồng người Rục anh em.

Điều đáng lo lắng nữa là việc suy dinh dưỡng của trẻ em tại đây. Do không có chủ trương hạn chế sinh đẻ với dân tộc quá ít người này nên trẻ con ở Bản Ón rất đông. Trông cứ như trứng gà, trứng vịt và người bế chúng tuy là mẹ nhưng  chỉ như những thiếu nữ 15-16 tuổi. Thức ăn chính của họ hiện nay là món Bồi. Một cụ bà biểu diễn cho chúng tôi xem cách chế biến món ăn chủ lực này. Đầu tiên mài các củ sắn lưu niên (to như bắp chân) thành bột. Sau đó chô vào ống và nén bằng cách ngồi lên một đầu đòn (đầu kia cố định lại bằng dây thép) để loại bớt nước trong sắn. sau đó trộn với bột ngô và hấp cách thủy. Món Bồi được đổ ra mẹt và người lớn, trẻ em chỉ bốc ăn với...muối ớt (!) hoặc măng rừng, rau rừng. Thú rừng, chim muông và tôm cá đâu còn dễ săn bắt như khi còn ở trong hang động và khi rừng còn rậm rạp, giàu có tài nguyên. Tôi mong ước được phổ biến cho bà con công nghệ nuôi thỏ nhốt trong chuồng với kỹ thuật phòng tránh được bệnh đường ruột cho thỏ. Cán bộ thuộc Chương trình tự nguyện đưa tiến bộ KHKT vào hộ nông dân sẵn sàng tới Bản Ón để hướng dẫn bà con, nhưng doanh nghiệp nào sẵn lòng bỏ vốn cho bà con mua thỏ giống và sẵn lòng thu mua sản phẩm lại từ khu rừng núi xa xôi này ? Chúng tôi chờ đợi các nhà doanh nghiệp giàu hảo tâm và có kế hoạch chuyển hóa nguồn cây cỏ bạt ngàn ở vùng đồi núi hoang vu này thành hàng trăm, hàng nghìn tấn thịt thỏ đóng hộp cung cấp cho các siêu thị (chưa kể đến nguồn da thỏ với màu lông rất đẹp).

Bà con dân tộc Rục thực sự đang hồi sinh nhờ sự giúp đỡ của Nhà nước, nhưng họ vẫn đang là một trong những nhóm dân tộc nghèo nhất nước. Mọi sự giúp đỡ dù lớn hay nhỏ đều là hết sức quý giá để góp phần đưa họ trở nên có cuộc sống không còn cách biệt quá xa với cộng đồng các dân tộc anh em khác.