|
|
Theo nhà nghiên cứu Michael Crandol, đầu tiên phim
hoạt hình được sản xuất với
mục đích đề cao tính sáng tạo của
một loại hình nghệ thuật. Nhưng ngày nay,
phim hoạt hình bên cạnh giá trị nghệ
thuật còn mang tính thương mại. Winsor McCay, cha
đẻ của phim hoạt hình đã tiết lộ
đôi điều về thể loại này: những
thành công, thất bại trong hững ngày đầu làm
phim cũng như các thăng trầm trong lịch
sử tồn tại và phát triển của thể
loại phim hấp dẫn và sinh động này.
Ông cho biết, để thành công trong lĩnh vực
nghệ thuật, bạn không những bị đòi
hỏi ở tính sáng tạo mà còn là một đức
kiên trì. Đối với phim hoạt hình, sự
đòi hỏi lại càng khắt khe hơn, bởi không
giống một loại hình nào khác, ở phim hoạt
hình, tính sinh động và hấp dẫn được
đặt lên hàng đầu. Có những đạo
diễn đã mất cả một năm trời
chỉ để hoàn thành một thước phim
hoạt hình dài 5 phút ! Đó không phải là kết
quả của một cá nhân nào khác mà là của
cả tập thể làm việc theo một quy trình
hết sức quy cũ. Vấn đề đặt ra
là bên cạnh tính nghệ thuật, giá trị thương
mại của phim hoạt hình có được duy trì
hay không ? Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào
chính cách thức của nhà sản xuất hơn là
bản thân đạo diễn.
Phim hoạt hình đầu tiên được sản
xuất vào năm 1911, nhưng đến năm 1914 khán
giả thế giới mới biết đến
thể loại hoạt hình qua bộ phim "Gertie the
Dinosaur" của nhà sản xuất John Bray. Thực
tế, năm 1913, một studio chuyên sản xuất
phim hoạt hình chính thức hình thành, chỉ trong vòng
5 năm, ngành giải trí hoạt hình mới chính
thức ra đời. Lúc đó nhiều nghệ sĩ
đã tham gia sáng tạo trong lĩnh vực phim
hoạt hình và thu được những thành công tương
đối, tiêu biểu là nhà sản xuất Otto
Messmer (lúc đó làm việc cho studio Pat Sullivan). Năm
1919, một sáng tạo của Messmer đã tạo ra bước
ngoặt đối với phim hoạt hình. Đó là hình
ảnh chú mèo hoang Felix và lúc đó việc sản
xuất phim hoạt hình thực sự mới trở
thành quy trình. Nếu như trước đây người
ta chỉ có thể xem Gertie the Dinosaur được
một lần, thì giờ đây với Mèo hoang Felix,
một công nghệ mới giúp người ta có
thể xem đi xem lại bao nhiêu lần tuỳ thích.
Điều này đã đem lại cho studio Pat Sullivan
một khoản doanh thu kếch xù hàng triệu USD trong
nhiều năm liền. Người ta bắt đầu
tính đến chuyện trả lương cho nghệ
sĩ sáng tạo ra hình ảnh chú mèo hoang (trước
đó, việc tạo ra các hình ảnh hoạt hình
chỉ mang tính ngẫu hứng, chủ yếu để
phục vụ nhu cầu giải trí của công chúng hơn
là mục đích thương mại). Messmer là
một người điễm tĩnh và không hề tính
toán, anh không bao giờ đòi hỏi gì ở ông
chủ, cả lương bổng cũng như
vấn đề bản quyền sáng tạo, vì
vậy, lúc đó nói đến hình ảnh mèo hoang
Felix, người ta chỉ biết đến cái tên
Pat Sullivan.
Tính thương mại trong phim hoạt hình càng
được bộc lộ rõ khi studio Walt Disney
được thành lập vào những năm đầu
của thế kỷ XX tại New York. Đến năm
1928, studio này đạt đỉnh cao của thời
kỳ làm ăn phát đạt với hình ảnh
Chuột Mickey trong loạt phim hoạt hình Steamboat
Willie. Lúc đó, hình ảnh các nhân vật hoạt hình
của Walt Disney nổi tiếng đến mức mà các
hoạ sĩ phim hoạt hình được xếp
ngang hàng với các tên tuổi trong làng hội hoạ
thế giới nưhư Da Vinci và Michelangelo (Ý). Năm
1923, studio Watl Disney chuyển đến đóng tại
Hollywood, sau đó đến California, tuy vậy đến
nay New York vẫn được xem là quê hương
của phim hoạt hình. Trước thành công vang
dội của Watl Disney, hai hãng sản xuất khác là
Warner Bros. và MGM bắt đầu quay sang sản
xuất và kinh doanh phim hoạt hình. Không lâu sau, cả
ba studio này trở thành các hãng làm ăn phát đạt
trong lĩnh vực đầy mới mẻ này.
Đầu những năm 30 của thế kỷ XX, các
nhà sản xuất bắt đầu tăng cường
yếu tố màu sắc và âm thanh vào trong phim hoạt
hình. Tác phẩm tiêu biểu nhất được
vận dụng tối đa các yếu tố đó là
"Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn" (1937),
đây cũng là phim hoạt hình dài tập đầu
tiên trong lịch sử thể loại này.
"Pinocchio" (1940) là phim hoạt hình được
sản xuất bằng hệ thống kỹ thuật
hoàn chỉnh và tối tân nhất. Thành công lớn
nhất về kỹ thuật mà lĩnh vực
hoạt hình có thể tạo ra là "Fantasia"
(1940). Nhưng nhân vật hoạt hình công phu nhất
phải kể đến Những chú rệp Bunny
(sản xuất trong 10 năm và tổng hợp từ
30 nhân vật hoạt hình khác nhau).
Một nhân vật hoạt hình ra đời, người
ta đánh giá cao vai trò của người họa sĩ
hơn là đạo diễn, thực tế thì hoạ
sĩ phim hoạt hình thườn kiêm luôn vai của
đạo diễn, nhà sản xuất, họ không
chỉ là người tạo ra mô hình nhân vật, mà
còn là người thổi hồn cho nhân vật, các
nhà sản xuất chỉ đảm nhiệm các khâu
kỹ thuật và chiến dịch quảng cáo cho
đầu ra.
Đầu tiên một bộ phim hoạt hình do một
hãng độc lập sản xuất, tức là
tự chịu trách nhiệm toàn bộ các khâu từ
chọn hoạ sĩ thiết kế, quay phim đến
quảng cáo. Đến đầu những năm 30, các
hãng bắt đầu hợp tác trong sản xuất.
Chẳng hạn, phim Looney Tunes do Walt Disney sản
xuất, Warner Bros. chịu trách nhiệm phân phối.
Thực tế, phim hoạt hình hình thành và phát
triển sớm hơn một số loại hình khác
do vào những năm đầu của thế kỷ
XX, khi kịch bản phim còn hết sức nghèo nàn,
hoạt hình là hình thức phù hợp nhất để
truyền tải tính cách nhân vật. "Mốt"
xem phim hoạt hình trở nên thịnh hành ở
Mỹ vào những năm 60, lúc đó các rạp
chiếu phim nhựa vắng vẻ gần như
sắp phải đóng cửa bởi không chỉ
hấp dẫn bọn trẻ con mà cả người
lớn đã đổ xô đi xem phim hoạt hình. Tên
tuổi của hai đạo diễn Bill Hanna và Joe
Barbara (MGM) nổi như cồn với phim hoạt hình
được nhiều người biết đến
làư "Tom và Jerry". Đáng tiếc là trong vòng
20 năm làm việc cùng nhau tại hãng MGM họ đã
không sáng tạo thêm một nhân vật hoạt hình nào
khác ngoài Tom và Jerry. Nhu cầu thưởng thức
nghệ thuật của công chúng và mục đích thương
mại lại không cho phép điều đó tồn
tại.
Bước vào thập kỷ 80, Disney và Warner Bros. bước
vào thương trường với tư cách là
những nhà kinh doanh thực thụ thay vì tư cách nhà
phục vụ nhu cầu giải trí như trước
đây. DuckTales (1986- Walt Disney) và Tiny Toon Adventures (1989-
Warners) thực sự là những thành công lớn
của hai nhà sản xuất phim hoạt hình hàng đầu
lúc bấy giờ. Đầu những năm 90, sự
suy thoái chung của nền kinh tế toàn cầu
khiến kinh phí đầu tư cho lĩnh vực phim
hoạt hình cũng giảm sút đáng kể. Điều
này ảnh hưởng không nhỏ đến lĩnh
vực hoạt hình nói riêng và ngành công nghiệp
giải trí nói chung. Kinh phí eo hẹp đòi hỏi các
nhà sản xuất và đạo diễn phải có
những sáng tạo đột phá để đảm
bảo sự tồn tại của ngành. "Người
dơi" (1992) chính là tác phẩm được
sản xuất trong bối cảnh như vậy.
Vấn đề lớn nhất hiện nay đối
với không chỉ phim hoạt hình mà tất cả các
loại hình nghệ thuật nằm ở chỗ
mối quan hệ giữa giá trị nghệ thuật và
tính thơng mại. Người ta phải làm sao để
cân đối hai đặc điểm này trong
một nhân vật hoạt hình. Thực tế, sự
thành công của một tác phẩm nghệ thuật
được đánh giá bằng cả hai yếu
tố này.
|