Cuốn Đại học Humboldt 200 năm (1810-2010): Kinh nghiệm thế giới và Việt Nam (gọi tắt : “Kỷ yếu Humboldt 2010”) vừa được Nhà xuất bản Tri Thức giới thiệu với bạn đọc cả nước trong một đợt những hoạt động văn hoá có ý nghĩa bao quát hơn, được tổ chức nhân ngày giỗ lần thứ 85 của nhà cách mạng, nhà văn hoá Phan Châu Trinh (24.3.1926-24.3.2011) cùng với Quỹ Văn hoá Phan Châu Trinh, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh và trường đại học Hoa Sen : Lễ trao các giải thưởng văn hoá Phan Châu Trinh ngày 24.3 tại Khách sạn Rex, TPHCM, và Hội thảo “Bàn về tinh thần đại học”, ngày 22.3 tại đại học KHXH&NV.

Với những tên tuổi như Hoàng Tuỵ, Cao Huy Thuần, Bùi Văn Nam Sơn, Pierre Darriulat… (tổng cộng hơn 40 tác giả, trong và ngoài nước, Việt Nam và nước ngoài), đề cập tới rất nhiều khía cạnh của giáo dục đại họhết là tự do giảng dạy, nghiên cứu và tự do học, Kỷ yếu chắc chắn sẽ là một cuốn sách quý đối với những ai quan tâm đến nền giáo dục Việt Nam và vô vàn khó khăn mà nó đang phải đối đầu.

Qua bài giới thiệu của anh Nguyễn Xuân Xanh, trong ban chủ biên, và các bài viết của các tác giả Trần Hữu Dũng, Trịnh Văn Thảo, Phạm Xuân Yêm và Nguyễn Quang Riệu, Diễn Đàn số Tết Tân Mão đã được vinh hạnh giới thiệu – và hé lộ với bạn đọc - cuốn sách quan trọng này trước khi nó ra đời. Dưới đây, chúng tôi xin đăng lại toàn văn bản mục lục của Kỷ yếu, và – tại đây – bài viết rất lý thú của giáo sư Pierre Darriulat, một thành viên trong Ban chủ biên Kỷ yếu.

MỤC LỤC

Lời nói đầu

            Kỷ yếu Humboldt hay là Tìm lại nguồn gốc của đại học

Trương Văn Tân

          Lại lỡ một chuyến tàu - Lá thư gửi Ban chủ biên

Việt Phương

            “Bàng hoàng khi bước vào đại học”

 

Phần I : LỊCH SỬ

Nguyễn Xuân Xanh

            Đại học. Lịch sử một ý tưởng

Cao Huy Thuần

            Humboldt 1810: Giữa hai tự do

Bùi Văn Nam Sơn

            Lý tưởng giáo dục Humboldt - Mô hình hay huyền thoại?

Werner Jaeger

            PAIDEIA hay là Giáo dục Hy Lạp

Wilhelm von Humboldt

            Tinh thần và cơ cấu tổ chức của các thể chế khoa học cao ở Berlin

Phần II : TỔNG QUÁT

Nguyễn Quang Riệu

            Phát triển và giảng dạy ngành khoa học vũ trụ

Lê Đình Thắng

            Khoa học dịch vụ

Nguyễn Minh Thọ

            Những thách thức mới

Ngô Việt Trung

            Hệ thống các viện nghiên cứu khoa học và công nghệ ở Đức

Tôn Thất Nguyễn Thiêm

            Thượng nguồn và Hạ nguồn của hệ thống giáo dục đào tạo

Phần III : HOA KỲ - CANADA

Vũ Quang Việt

            Đại học Hoa Kỳ

Vũ Quang Việt

            So sánh đại học Hoa Kỳ và Việt Nam

Lâm Quang Thiệp

            Humboldt, Hoa Kỳ và Đại học Việt Nam

Vannevar Bush

            Khoa học: biên giới vô tận

Nguyễn Hải

            Tổng quan về hệ thống giáo dục Canada

Frank T. Rhodes

            Tạo dựng Tương lai

Phần III :  AUSTRALIA - NHẬT BẢN

Phạm Việt Hưng

            Nền khoa học Australia: Một kim tự tháp vững chắc!

Trần Nam Bình & Nguyễn Đức Hiệp

            Tinh thần Humboldt trong các đại học Australia

Lê Thành Nghiệp

            Hiện trạng giáo dục và nghiên cứu tại các đại học Nhật Bản

Phần IV : TRUNG QUỐC

Charles Day

            Vật lý ở Trung Quốc

Shing-Tung Yau

            Khoa học và Công nghệ ở Trung Quốc

Qiang Zha

            Tự do hàn lâm và trí thức Trung Quốc

Box 1 : 

            Các trở ngại trên con đường chuyển hóa các
            Viện Đại học của Trung Quốc

Hegel

            Về Trung Hoa và Tinh thần khoa học

Phần V : VIỆT NAM

Ngô Bảo Châu

            “Môi trường đại học cần tự do tuyệt đối”

Phùng Hồ Hải

            Bắc cầu nhỏ qua sông hung dữ

Hà Huy Khoái

            Ngô Bảo Châu - tự hào, vui mừng, và suy nghĩ

Hoàng Tụy

            Ba vấn đề của đại học Việt Nam hiện nay

Bùi Trọng Liễu

            Giáo dục đại học nào cho Việt Nam?

Box 2

            Bài học từ bóng đá cho quản lý đại học

Phạm Xuân Yêm

            Mạn đàm về đại học Việt Nam

Pierre Darriulat

            Chiếc búa lớn hơn

Nguyễn Văn Hiệu

            Wilhelm von Humboldt cũng đã bén rễ ở Việt Nam

Box 3

            Các viện IIT của Ấn Độ

Lê Xuân Khoa

            Đại học miền Nam trước 1975. Hồi tưởng và nhận định

Trịnh Văn Thảo

            Đại học Việt Nam từ sụp đổ đến hồi sinh. Hoàng Xuân Hãn

Minh Thư

            Những tư tưởng lớn không mai một theo đời người

Nguyễn Xuân Xanh

            Vũ Đình Hòe - Một nhà giáo dục nhân bản và vị nhân sinh của Việt Nam

Pierre Darriulat

            Hồ Đắc Di. Bụt nhà không thiêng

Nguyễn Đình Trí

            Tạ Quang Bửu với nền giáo dục đại học

Trần Hữu Dũng

            Trí thức Việt Nam ở nước ngoài và đại học Việt Nam

Box 4

            Vai trò đóng góp của các cộng đồng kiều dân

Huỳnh Như Phương

            Vấn đề con người trong nhà trường đại học

Nguyễn Q. Thắng

            Quốc Tử giám Việt Nam

Nguyễn Hải

            Một số chuyện linh tinh về giáo dục đại học Việt Nam

Vũ Hà Văn

            Con số 20.000

Đại học Hoa Sen

            Những người trẻ tuổi mong đợi gì ở các trường đại học?

Nguyễn Văn Tuấn, Phạm Thị Ly

            Vai trò của đại học trong nền kinh tế tri thức ở Việt Nam

Nguyễn Văn Tuấn

            Tiêu chuẩn chất lượng giáo dục đại học

Hà Dương Tường

            Kiểm định chất lượng giáo dục Việt Nam

Nguyễn Văn Tuấn

            Giáo dục đại học Việt Nam và Thái Lan

Giáp Văn Dương

            Triết lý giáo dục: Cần hay không?

Phần VI : TRƯỚC THỀM THẾ KỶ 21

G. Casper

            Ưu điểm của đại học nghiên cứu tập trung. Đại học thế kỷ 21

R. C. Levin

            Sự trỗi dậy của các đại học châu Á

P. G. Altbach

            Thế kỷ đại học châu Á?

P. G. Altbach

            Các đế chế Tri thức và Phát triển

 

 

Điểm nhấn  (trích bìa 4)

“Một đặc điểm của các thể chế khoa học cao là xem khoa học luôn luôn là những vấn đề chưa hoàn toàn được giải quyết, do đó không ngừng được nghiên cứu tiếp… Một khi người ta chấm dứt việc đi tìm tri thức khoa học, hay tự nghĩ rằng khoa học không cần được tạo ra từ chiều sâu của tinh thần, mà chỉ cần được thu thập xếp hàng dài, thì lúc đó tất cả sẽ mất mát một cách không gì cứu vãn được, và mãi mãi biến mất; mất mát cho khoa học, và nếu điều này tiếp tục lâu dài, khoa học sẽ biến mất đến độ chỉ để lại một ngôn ngữ như cái vỏ rỗng, và mất mát cho nhà nước.” (Wilhelm von Humboldt)

“Từ trải nghiệm tôi đã hiểu ra rằng, môi trường khoa học lành mạnh là điều kiện tiên quyết cho sự trưởng thành của các nhà khoa học trẻ. Môi trường khoa học lành mạnh chính là nơi học thuật và đạo đức trong học thuật luôn được xếp vị trí đầu tiên cùng với sự bình đẳng giữa các nhà khoa học không phân biệt già trẻ, cũng như sự tự do tuyệt đối trong nghiên cứu khoa học.” (Ngô Bảo Châu)

“Nếu ai có hỏi tôi biện pháp gì đột phá có thể nâng cao chất lượng đại học Việt Nam, tôi không chút ngập ngừng trả lời ngay đó là: sửa đổi chế độ lương cực kỳ phi lý, bất công, vô hiệu quả.” (Pierre Darriulat)

“Sau những thông tin cho thấy rõ sự tụt hậu nặng nề đến mức xấu hổ của các đại học Việt Nam so với các đại học Thái Lan, Malaysia, Singapore, chúng ta mới bắt đầu đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho các đại học. Nhưng thật đáng tiếc, nói nhiều, bàn nhiều, hô hào nhiều nhưng chỉ làm lấy lệ… May thay giải thưởng Fields của Ngô Bảo Châu đã thổi một luồng gió mới vào bầu không khí ảm đạm đó. Không giải quyết ổn thoả cái nghịch lý lương/thu nhập này mà để nó tự phát chi phối đời sống đại học thì coi như gác lại vô thời hạn cái mục tiêu sang trọng tiến lên đẳng cấp quốc tế vào năm nọ năm kia trong vài thập kỷ tới.” (Hoàng Tuỵ)

  http://vietsciences.free.fr  và http://vietsciences.org