Vĩnh biệt Giáo sư Dương Thiệu Tống
Vietsciences          

 

1- Nhà giáo dục học Dương Thiệu Tống đã ra đi

2- GS.TS Dương Thiệu Tống: Để lại sau lưng bao nỗi niềm

3- Vài kỷ niệm với giáo sư Dương Thiệu Tống

1- Nhà giáo dục học Dương Thiệu Tống đã ra đi

Sau một thời gian lâm bệnh và do tuổi cao sức yếu, GS – TS Dương Thiệu Tống đã từ trần lúc 11 giờ ngày 3-9, hưởng thọ 84 tuổi.

GS – TS Dương Thiệu Tống mắc bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính từ năm 2005. Thời gian gần đây, tuy sức yếu nhưng ông vẫn theo sát tình hình giáo dục nước nhà qua báo chí, Internet và vẫn có những bài báo đầy trách nhiệm về giáo dục. Ông mất đi là một thiệt thòi lớn cho nền giáo dục nước nhà. Cả cuộc đời ông thể hiện tinh thần tự học, tự trau dồi kiến thức không mệt mỏi. Ông được xem là một trong những nhà giáo dục học lớn của Việt Nam.

GS – TS Dương Thiệu Tống sinh năm 1925, tại làng Vân Đình, tỉnh Hà Đông - Hà Tây (nay là Hà Nội). Ông dạy học từ năm 1945, khi còn là sinh viên. Năm 1957, ông đỗ cử nhân luật. GS-TS Dương Thiệu Tống du học tại Anh, Mỹ và bảo vệ luận án tiến sĩ giáo dục tại ĐH Columbia - New York (Mỹ) vào năm 1968. Ông từng là hiệu trưởng Trường Quốc học Huế. Từ năm 1969, ông làm giáo sư tại ĐH Sư phạm Sài Gòn, đồng thời làm Tổng Thư ký kiêm Phó khoa Trường ĐH Văn khoa Sài Gòn, ĐH Vạn Hạnh...

Ngoài dạy học, GS – TS Dương Thiệu Tống còn viết nhiều cuốn sách về khoa học giáo dục như: Tâm trạng Dương Khê và Dương Lâm, Thuở ban đầu – hồi ký sư phạm, Khảo luận về nền văn hóa giáo dục Lạc Việt, Trắc nghiệm tiêu chí, Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập, Thống kê ứng dụng trong nghiên cứu giáo dục, Suy nghĩ về giáo dục truyền thống và hiện đại...

GS.TS Dương Thiệu Tống mất đi, là một mất mát thiệt thòi cho nền giáo dục nước nhà, tuy tuổi cao sức yếu nhưng ông vẫn đóng góp những tâm huyết của mình cho nền giáo dục thông qua những trang sách, bài báo. Ở ông hiện lên một tinh thần tự học, tự trao dồi kiến thức không biết mệt mỏi. Ông được xem là một trong những nhà giáo dục học lớn của Việt Nam, cũng như được xem là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu của cả nước về lĩnh vực trắc nghiệm trong giáo dục.


Linh cữu GS-TS Dương Thiệu Tống được quàn tại Nhà Tang lễ TP, số 25 Lê Quý Đôn, Q.3- TPHCM. Lễ động quan lúc 7 giờ ngày 6-9, an táng tại Nghĩa trang TPHCM (Củ Chi).


 

2- GS.TS Dương Thiệu Tống: Để lại sau lưng bao nỗi niềm

Mai Lan (SGGPP

Vẫn biết đời người là hữu hạn, song dường như chúng tôi - những người làm báo không khỏi thấy bùi ngùi trước sự ra đi của ông - thầy giáo, GS.TS Dương Thiệu Tống.
GS.TS Dương Thiệu Tống từ trần


GS.TS Dương Thiệu Tống, sinh ngày 1-11-1925, tại làng Vân Đình – Hà Đông nay là Hà Nội; Ủy viên Hội đồng Khoa học xã hội TPHCM, Ủy viên Hội đồng sáng lập Trường Đại học Ngoại ngữ Tin học TPHCM (HUFLIT), nguyên TS Tâm lý học Trường Đại học Sư phạm TPHCM, nguyên Hiệu trưởng Trường Quốc học Huế, nguyên Hiệu trưởng Trường Trung học Kiểu mẫu Thủ Đức, đã từ trần lúc 10 giờ 55 phút sáng 3-9-2008 (nhằm ngày 4-8 năm Mậu Tý), hưởng thọ 84 tuổi. Linh cữu GS.TS Dương Thiệu Tống quàn tại Nhà Tang lễ TPHCM (số 25 đường Lê Quý Đôn, quận 3). Lễ viếng bắt đầu từ 8 giờ ngày 4-9-2008. Lễ động quan lúc 6 giờ ngày 6-9-2008. Sau đó đưa đi an táng tại Nghĩa trang TPHCM 2, xã Phú Hòa Đông, huyện Củ Chi.

Nhớ về ông, là nhớ đến mỗi lần ngành giáo dục “dậy sóng” trước một vấn đề khó khăn nào đó, lại có tiếng nói phân tích đầy lý lẽ sắc bén của ông trên các diễn đàn thông tin. “Một nền giáo dục dân tộc không thể là sự sao chép hay vay mượn nguyên xi của một quốc gia nào khác, vì giáo dục phải phản ánh những biến chuyển trong môi trường xã hội, văn hóa của một dân tộc. Các dân tộc có lịch sử, nếp sống khác nhau tất nhiên phải có những suy tưởng, những thái độ và mong ước khác nhau”. Đó là thông điệp mà ông luôn muốn gửi tới các nhà quản lý giáo dục.


Nỗi trăn trở về một triết lý giáo dục


Ông vào nghề giáo từ tháng 10-1945 tại Trường Collège de Thanh Hóa. Rồi làm Hiệu trưởng Trường Quốc học Huế, Hiệu trưởng Trường Trung học Kiểu mẫu Thủ Đức, một trường phổ thông thực nghiệm dạy theo phương pháp mới của miền Nam trước năm 1975.


Hơn 60 năm cống hiến trí tuệ và sức lực cho nghề giáo, cho nên triết lý về giáo dục phổ thông như đã ngấm vào máu thịt ông. Đã biết bao lần ông trăn trở trước những nỗ lực đổi mới nền giáo dục nước nhà: “Nền giáo dục của ta có nhiều vấn đề, nhưng dù có bao nhiêu cuộc hội thảo, dù có nhiều nỗ lực và tiền của bỏ ra, theo tôi nghĩ, cũng khó mà tìm ra được “giải pháp mạnh và mới” hữu hiệu, nếu quan niệm “phổ thông” của ta trong một nửa thế kỷ vừa qua không được soát xét lại để xem nó còn là “phổ thông” nữa không, có còn thích hợp không với giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay”.


Không chỉ dừng lại ở những nhận định gay gắt về nền giáo dục, mà trên hết ông cũng nhiều lần đề xuất hướng ra cho giáo dục: Sẽ không có sự phân biệt quá rạch ròi giữa giáo dục phổ thông và giáo dục kỹ thuật như xưa nay. Giáo dục phổ thông sẽ mang tính chất thực tiễn và không chuyên biệt hóa, như vậy người lao động sẽ dễ thích nghi và dễ di động trước quá trình công nghệ ngày một thay đổi.


Làm thế nào để bớt phải trả giá?


Cách đây chừng nửa thế kỷ, một triết gia, kiêm nhà văn nổi tiếng gốc Tây Ban Nha, George Satayana (1863-1952), đã nói: “Những kẻ nào quên lịch sử thì luôn lặp lại các sai lầm của nó”. Tâm đắc với tư duy này, GS.TS Dương Thiệu Tống cho rằng: “Nếu áp dụng trong giáo dục, câu trên có ý nghĩa rất quan trọng, vì lịch sử giáo dục Việt Nam có một quá trình khá dài với tất cả những cái hay và cái dở của nó. Hơn nữa, trong thế kỷ 20, nó lại chịu ảnh hưởng của nhiều hệ thống giáo dục trên thế giới, trong đó sâu đậm nhất là Pháp và Liên Xô”.


Ông phân tích nguyên nhân về cái giá phải trả của nền giáo dục thời gian qua: “ Thật ra, hầu hết mọi vấn đề giáo dục nước nhà được đặt ra gần đây không phải đều là những vấn đề chỉ riêng ta mới gặp phải và các giải pháp ta đưa ra không phải chỉ có ta mới nghĩ ra. Chỉ có điều là hầu như chúng ta chưa xác định rõ vấn đề mà đã vội đưa ra giải pháp, và mỗi khi có giải pháp thì không có sự lựa chọn giữa nhiều giải pháp khác nhau để tìm ra giải pháp tối ưu.


Thế cho nên, khi một giải pháp nào được đưa ra áp dụng thì lại gặp sự chống đối, vì ai cũng có thể nghĩ ra một giải pháp nào đó mà mình cho là hay hơn! Khi sự chống đối quá mạnh, do sự xung đột của nhiều quan niệm hay thành kiến khác nhau, người ta đi đến một giải pháp khác, một giải pháp cuối cùng và đơn giản là “xóa bỏ” và “làm lại từ đầu!”.


GS.TS Dương Thiệu Tống - ông đến với nghề giáo vào mùa thu năm 1945, mùa thu của cậu thanh niên 20 tuổi chập chững bước vào nghề giáo, “một nghề khó nhất trong tất cả mọi nghề”, cho đến mùa thu 2008 này, ông- người thầy giáo già đã bước ra đi, để lại sau lưng bao nỗi niềm băn khoăn trăn trở về nền giáo dục nước nhà.


Tôi chợt nhớ tới lời tâm sự dối già của ông: “Nghề dạy học không chỉ đòi hỏi kiến thức rộng rãi mà quan trọng hơn cả, nó bắt buộc người thầy phải có tâm hồn và tình cảm rộng rãi. Tôi cảm thấy thấm thía, tất cả ý nghĩa hai câu thơ của một thi sĩ Việt Nam vô danh, tác giả bài “Tô Đông Pha du Xích Bích”:


Tích phùng thu, kim hựu phùng thu,

Thiên cổ hào tình nhân vị lão

Xin tạm dịch:

Ngày xưa mùa thu nay lại gặp thu,

Kẻ có tình cảm rộng rãi nghìn xưa không già được.
 

 

3- Vài kỷ niệm với giáo sư Dương Thiệu Tống


GS.TSKH LÂM QUANG THIỆP

- Tôi gặp GS Dương Thiệu Tống lần đầu vào năm 1993, lúc tôi đang làm vụ trưởng Vụ Đại học, Bộ Giáo dục - đào tạo. Khi nhận thức được rằng việc sử dụng các phương pháp đánh giá kết quả học tập của các trường đại học nước ta còn quá thô sơ và yếu kém, tôi muốn “tầm sư học đạo” về lĩnh vực này nhằm chỉ đạo cải tiến hệ thống đó

Tôi cất công lần theo các trường đại học và viện nghiên cứu giáo dục từ Bắc vào Nam mà chẳng tìm được ai am hiểu sâu sắc về lĩnh vực này. Nghe tin GS Dương Thiệu Tống là người đã được cấp bằng Ed. D. (tiến sĩ giáo dục) về lĩnh vực đo lường trong giáo dục từ Columbia University, một trường đại học nổi tiếng của Mỹ, tôi tìm đến nhà ông.

Sau khi tôi bày tỏ nguyện vọng nhờ ông hướng dẫn tìm hiểu lĩnh vực khoa học này, ông tâm sự với tôi rằng từ cuối thập niên 1960 ông đã thấy khoa học về đo lường trong giáo dục là hết sức quan trọng cho nền giáo dục của một quốc gia nên ông quyết tâm sang Mỹ để học về lĩnh vực này. Ông nhận bằng Ed. D. vào năm 1968, sau đó về nước hoạt động ở nhiều cơ sở giáo dục khác nhau. đặc biệt ông nhắc nhiều đến những cải tiến về đánh giá của ông ở Trường trung học kiểu mẫu Thủ Đức và việc khởi sự đào tạo cao học về khoa học đo lường trong giáo dục tại Đại học Sư phạm Sài Gòn.

Sau khi Sài Gòn được giải phóng năm 1975, nhiều bạn bè khuyên ông nên ra nước ngoài nhưng ông quyết tâm ở lại, vì ông quan niệm rằng nền giáo dục của một nước Việt Nam độc lập rất cần khoa học về đo lường trong giáo dục và cần những chuyên gia như ông.

Giáo sư kể với tôi: năm 1975 khi làm việc tại Đại học Sư phạm Sài Gòn, ông dành nhiều thời gian cặm cụi viết một tập giáo trình dày 500 trang về lĩnh vực đo lường trong giáo dục, trao tập giáo trình viết tay duy nhất đó cho phòng giáo vụ nhà trường và đề nghị “in ra để các giảng viên trẻ học tập”. Sau khi chờ đợi hàng năm trời không thấy động tĩnh, ông lên phòng giáo vụ hỏi lại thì mọi người chia nhau lục lọi khắp nơi và... “xin lỗi, không còn tìm thấy bản thảo”(!).

GS nói với tôi: “Qua sự việc đó tôi biết “các ông” không cần đến khoa học này, và tôi đã từ giã nó, hiện nay tôi đang nghiên cứu về trống đồng”. Nghe câu nói của GS tôi hết sức xấu hổ, vì lúc đó tôi gặp GS với tư cách người đại diện cho bộ, tức là cho Nhà nước. Tôi phải xin lỗi GS vì “sự sơ suất do kém hiểu biết” của anh em cán bộ trẻ, và xin GS cố gắng viết cho vài cuốn sách về lĩnh vực này, tôi sẽ chịu trách nhiệm in, để chẳng những anh em giảng viên trong Đại học Sư phạm TP.HCM, mà trong mọi trường đại học của cả nước được học tập. GS rất vui vẻ nhận lời đề nghị của tôi, sau đó ông đã tiếp tục nghiên cứu về lĩnh vực khoa học đo lường trong giáo dục và rất tích cực viết sách.

Đến nay GS Dương Thiệu Tống đã viết được hai cuốn sách về lĩnh vực đo lường trong giáo dục và hai cuốn sách khác về phương pháp nghiên cứu giáo dục bằng thống kê toán học. Ngoài ra GS còn viết một số sách nghiên cứu về giáo dục thời Lạc Việt, về văn thơ Dương Khuê, Dương Lâm và các lĩnh vực khác.

Từ khi gặp ông và tiếp cận với khoa học về đo lường trong giáo dục, tôi chẳng những thấy được tầm quan trọng của khoa học này và còn cảm nhận được vẻ đẹp nội tại của nó, do đó tôi đã say mê tìm hiểu nghiên cứu sâu về nó và trở thành chuyên gia về khoa học này... từ lúc nào không biết. Khi đọc tài liệu và tiến hành nghiên cứu về khoa học này, nếu có vướng mắc gì tôi thường gọi điện và email hỏi ông hoặc hỏi các giáo sư mà tôi có dịp làm quen ở Úc và Mỹ.

Trong những năm gần đây GS Dương Thiệu Tống thường tâm sự với tôi là ông đã “rửa tay gác kiếm”, tuy nhiên ông vẫn hay phát biểu nhiều ý kiến rất sâu sắc về giáo dục trên báo chí.

Đầu năm 2007, sau khi tôi hướng dẫn các kỹ sư trẻ xây dựng thành công phần mềm phân tích câu hỏi trắc nghiệm, đặt tên là VITESTA, tôi báo tin cho ông biết, ông hết sức vui mừng và bày tỏ mong muốn được tôi trình bày cho ông xem. Do vậy sau đó, cách đây hơn một năm, tôi đã sắp xếp để vào TP.HCM gặp ông và trình bày các thí dụ phân tích kết quả trắc nghiệm cho ông xem ngay tại nhà ông. Ông vô cùng thích thú. Ông khuyên tôi phải tập trung viết sách để phổ biến lý thuyết và công nghệ trắc nghiệm, đặc biệt là trắc nghiệm hiện đại, vì thời ông đi học ở Mỹ trước năm 1970 lý thuyết này chưa ra đời.

Ngôi nhà của GS Dương Thiệu Tống nằm trong một hẻm rất nhỏ quanh co trên phố Lê Văn Sĩ, TP.HCM. GS sống rất đạm bạc nhưng bao giờ cũng vui vẻ. GS tự cho là mình rất may mắn vì được đi học đầy đủ, lại học ở một trường đại học nổi tiếng về giáo dục ở Mỹ. GS rất vui vì có rất nhiều học trò thành đạt, và các học trò thành đạt của GS đã không quên thầy.

Lần cuối cùng tôi được gặp GS Dương Thiệu Tống tại TP.HCM là vào tháng ba năm nay, khi tôi đem tặng GS cuốn sách Trắc nghiệm và ứng dụng của tôi mà GS là người đã khuyến khích tôi viết và cũng là người viết lời bạt cho cuốn sách. GS rất vui nhận được cuốn sách của tôi, tươi cười chúc mừng tôi. Tôi không ngờ đó là lần cuối cùng tôi được gặp GS. Xin vĩnh biệt GS Dương Thiệu Tống kính yêu, và cầu mong cho linh hồn của GS, một nhà giáo dục yêu nước đầy tâm huyết, thanh thản đi vào cõi vĩnh hằng!

GS.TSKH LÂM QUANG THIỆP
(Hà Nội 4-9-2008)

 

 

            ©  http://vietsciences.free.frr  và http://vietsciences.org B