Giải thưởng André Lagarrigue năm 2008: Pierre Darriulat

Vietsciences-Võ Văn Thuận          15/03/2009

 

Những bài cùng tác giả

Nhân dịp tròn 70 tuổi, giáo sư Pierre Darriulat nguyên là giám đốc lãnh đạo khoa học của Trung tâm Nghiên cứu hạt nhân Châu Âu đã được trao giải thưởng André Lagarrigue năm 2008.

André Lagarrigue nguyên là giám đốc Phòng thí nghiệm gia tốc tuyến tính LAL, Orsay từ 1969. Năm 1973, ông là người lãnh đạo nhóm nghiên cứu quốc tế ở CERN làm một thí nghiệm rất khó khăn và đã phát hiện được "dòng trung hoà" (neutral current)(1), biểu hiện đầu tiên của hạt bozon Z trung hòa, dựa theo dự báo từ lý thuyết thống nhất của trường điện từ và tương tác yếu(2).

Năm 2006, kỷ niệm 50 năm thành lập LAL, cộng đồng vật lý Pháp quyết định lập giải thưởng mang tên nhà bác học lỗi lạc, nguyên giám đốc của LAL. Giải André Lagarrigue trao tặng hàng năm dưới sự bảo trợ của Hội Vật lý Pháp, dành cho các nhà nghiên cứu tiên phong trong việc chế tạo và khai thác thành công các thiết bị khoa học lớn như máy gia tốc, hệ thiết bị đo tại các phòng thí nghiệm của Pháp và của các cộng đồng quốc tế có Pháp tham gia.

Pierre Darriulat là người thứ 3 được giải này, đúng vào năm ông tròn 70 tuổi. Phía Pháp đang chuẩn bị trao giải cho ông vào cuối tháng 3 năm nay.

Hiện nay giáo sư Pierre Darriulat là Cố vấn khoa học tại Phòng thí nghiệm Tia vũ trụ Việt nam-Auger, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân Hà nội, đồng thời là giáo sư của trường đại học Khoa học tự nhiên, Đại học quốc gia Hà nội. Giáo sư Darriulat đã kinh qua một chặng đường dài nghiên cứu khoa học đầy quang vinh từ năm 1964, ở Trung tâm hạt nhân Saclay tại Ủy ban NLNT Pháp, Phòng thí nghiệm quốc gia Lawrence Berkeley tại Mỹ và Trung tâm Nghiên cứu hạt nhân châu Âu tại Genève, Thụy sĩ.

Ông từng phụ trách các thí nghiệm ở CERN trên Vòng tích lũy phản hạt proton, sau đó trở thành người lãnh đạo dự án thí nghiệm UA2 từ năm 1980 đến 1986 trên máy gia tốc SPS đối chùm proton-phản hạt proton. Đây là một thí nghiệm nổi tiếng, góp phần quyết định đưa đến phát minh vào năm 1982 các hạt bozon trung gian dẫn xuất tương tác yếu W và Z(3). Từ năm 1987 đến 1994, ông trở thành giám đốc lãnh đạo chương trình nghiên cứu khoa học trên hệ gia tốc LEP. Sau khi nghỉ hưu cuối năm 1999, Pierre Darriulat đã sang Việt nam giúp đỡ xây dựng Phòng thí nghiệm nghiên cứu Tia vũ trụ đặt tại Viện KH&KT Hạt nhân Hà nội. Với sự cố vấn của Giáo sư, ngày nay, cơ sở nghiên cứu này đã trở thành một môi trường độc đáo ở khu vực Đông Nam Á nhằm đào tạo các nhà khoa học trẻ của Việt nam trong lĩnh vực vật lý thiên văn, vật lý hạt nhân và hạt sơ cấp. Nhóm Vietnam-Auger tại đây đã trở thành thành viên của Dự án thí nghiệm Pierre Auger đang săn tìm các tia vũ trụ năng lượng cao nhất.

Xin nhiệt liệt chúc mừng giáo sư Pierre Darriulat, nhà bác học lỗi lạc và là người bạn lớn của các nhà khoa học Việt nam.
 

Võ Văn Thuận
Đại diện Nhóm Việt Nam tại dự án Pierre Auger.


(1) Phát minh của nhóm Lagarrigue hoàn toàn xứng đáng được giải Nobel, nhưng tiếc thay, ông Lagarrigue đã mất sớm vào năm 1975. Tôi nhớ trong số những người đồng tác giả thí nghiệm này có một Việt kiều là giáo sư Nguyễn Khắc Ứng (Ecole Polytechnique de Paris). Cũng rất tiếc là anh Ứng đã mất vài năm nay.

(2) Sau này thường được gọi là lý thuyết thống nhất điện-yếu Weinberg-Salam.

(3) Cùng với nhóm UA1 của Carlo Rubbia tại CERN. Hai năm sau đó Rubbia và Van der Meer được đại diện nhận giải Nobel. Tôi nghĩ ông Pierre Darriulat cũng rất xứng đáng cùng nhận giải đó. Dù điều đó chưa xảy ra, nhưng giới vật lý rất trân trọng những thành tích của ông.

 

            ©  http://vietsciences.free.fr  và http://vietsciences.org    Võ Văn Thuận