Những phiên bản mới của bộ tiêu chuẩn ISO 9000

Những bài cùng tác giả

Năm 2003, Tiểu ban TC 176 phụ trách về bộ tiêu chuẩn hệ thống chất lượng của Tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn hóa (International Organization for Standardization - ISO) đã rà xét lại hai tiêu chuẩn ISO 9001 và ISO 9004.

Phiên bản 2008 của ISO 9001 vừa được công bố ngày 15-11 vừa qua, đồng thời TC 176 đã trình Đại hội đồng ISO phiên bản mới của tiêu chuẩn ISO 9004 để chuẩn y và dự kiến công bố vào tháng 8-2009.

Dưới đây là những điểm mới của tiêu chuẩn ISO 9001 (phiên bản 2008) và tiêu chuẩn ISO 9004 sắp được ban hành.

Tiêu chuẩn ISO 9001

Mục đích của việc rà xét tiêu chuẩn ISO 9001 là định rõ, làm sáng tỏ và cải thiện một số điều của phiên bản 2000, gia tăng sự tương hợp với tiêu chuẩn hệ thống quản lý môi trường ISO 14001 (phiên bản 2004) và để dễ dàng tích hợp với những tiêu chuẩn ISO về hệ thống quản lý (MSS, Management System Standard) khác.

Phiên bản 2008 không đặt thêm đòi hỏi mới. Nguyên tắc quản lý của tiêu chuẩn ISO 9000 (phiên bản 2005), cấu trúc và tiểu đề được giữ nguyên.

Về hình thức, những thay đổi chính liên quan đến việc xác nhận quan điểm quá trình và việc gia tăng sự tương hợp với tiêu chuẩn ISO 14001 (phiên bản 2004).

Về nội dung, phiên bản 2008 bao gồm:

- Định rõ “những đòi hỏi của khách hàng, của luật lệ và riêng của xí nghiệp” là những “đòi hỏi mà sản phẩm phải thỏa mãn”;

- Khái niệm “sản phẩm” được nới rộng thành “sản phẩm dành cho khách hàng hay do khách hàng đòi hỏi”;

- Cụm từ “chất lượng sản phẩm” được thay thế bằng cụm từ “sự tương hợp với mọi đòi hỏi liên quan đến sản phẩm”;

- Thêm khái niệm “quy trình ngoại hóa” (externalized process) và những đòi hỏi về quản lý quy trình đó;

- Khi lấy quyết định về quản lý chất lượng, ban lãnh đạo không thể chỉ “ước lượng ảnh hưởng đến sự tương hợp với những đòi hỏi” mà còn phải định giá “độ rủi ro” những tác động;

- “Người đại diện về chất lượng của ban giám đốc” phải là “cán bộ của doanh nghiệp”.

Tiêu chuẩn ISO 9004

Tiểu ban TC 176 của ISO nhận thấy rằng tiêu chuẩn ISO 9004 (phiên bản 2000) ít được biết đến và khi áp dụng thì nhiều xí nghiệp và cơ quan kiểm định cho rằng tiêu chuẩn đó là văn bản hướng dẫn áp dụng ISO 9001 chứ không phải là những “đường lối chỉ đạo cải thiện hiệu suất” (guidelines for perfomance inprovements). Ngoài ra, phiên bản 2000 không còn phù hợp với xu hướng tư duy hiện đại về quản lý rủi ro, sự sáp nhập những hệ thống quản lý phát triển bền vững và quản lý toàn bộ.

Khi rà lại tiêu chuẩn ISO 9004, ISO quyết định cắt đứt mọi liên hệ với ISO 9001.

Áp dụng quyết định đó, tựa của tiêu chuẩn sẽ được đổi thành “Quản lý để một tổ chức thành công bền vững - Đường lối tiếp cận bằng quản lý chất lượng” (Managing for the sustained success of an organization - A quality management approach). Cấu trúc và tiểu đề của ISO 9004 sẽ khác hẳn với cấu trúc và tiểu đề của ISO 9001.

Về nội dung, Tiểu ban TC 176 khẳng định tiêu chuẩn ISO 9004 không có tính cách đòi hỏi để dùng làm quy luật, hợp đồng hay chứng thực. Như vậy, phiên bản 2009 sẽ không phải là một tài liệu hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn ISO 9001, một hệ quy chiếu mới về quản lý chất lượng toàn bộ hay một bản hướng dẫn đường lối tiếp cận những phương pháp chưa qua thử thách của thực tế. ISO 9004 (phiên bản 2009) sẽ mào đầu cho bộ tiêu chuẩn ISO 9000, giúp ban lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược kết hợp với các cán bộ điều hành và giúp họ quản lý chất lượng để thành công bền vững.

Tương lai những tiêu chuẩn hệ thống quản lý

Phiên bản 2008 của ISO 9001 chỉ là một phiên bản quá độ cho phiên bản 2012 sắp tới. Ngoài những định hướng nêu trên về phiên bản 2008, những thành viên của Tiểu ban TC 176 cũng đang thảo luận về một số vấn đề như: tăng cường khái niệm “bảo đảm chất lượng” để phù hợp với khái niệm mới “tương hợp với mọi đòi hỏi liên quan đến sản phẩm”; chuyển những khái niệm “hữu hiệu”, “tối ưu” của ISO 9004 sang ISO 9001 để đổi ISO 9001 thành một tiêu chuẩn định hướng kết quả; tiêu chuẩn hóa quản lý an toàn lưu trữ dữ liệu, quy trình thông báo, quy trình cập nhật danh sách những bên cung cấp; tiêu chuẩn hóa mối liên hệ giữa các loại kiểm định nội và ngoại.

Trước mắt, Tiểu ban TC 176 phải thương lượng với những tiểu ban ngành nghề và những tiểu ban chuyên môn của ISO để tích hợp những tiêu chuẩn ISO về hệ thống quản lý của họ. Mục đích là thiết lập một ý niệm và những hướng dẫn chung (khái niệm, thành phần, kết cấu, từ ngữ…) cho những tiêu chuẩn hệ thống quản lý.

Đặc biệt, với Tiểu ban TC 207 chuyên về quản lý môi trường, hai Tiểu ban ISO đã làm việc chung khi sửa đổi tiêu chuẩn ISO 9001 và đang tiếp tục làm việc chung để sửa đổi tiêu chuẩn ISO 14001 về hệ thống quản lý môi trường. Cả hai tiểu ban này đã có kinh nghiệm dùng chung tiêu chuẩn ISO 19011 (từ phiên bản 2002).

Đã đăng trên Thời báo Kinh tế Sài gòn online