Ðời sống và công trình nghiên cứu * 14/03/1879: Sinh tại Ulm, , Württemberg, Ðức * 1880: Gia đình Einstein đến ở Munich             * 1895: Einstein thi rớt trường Ðại học Bách Khoa ở Zurich * 1896: Lần này ông thi đậu và ra trường EPZ (Ecole Polytechnique de Zurich) năm 1990   * 1901: Einstein vô quốc tịch Thụy Sĩ * 1900-1902: dạy học * 1902: Ðược bổ nhiệm làm giám định viên hạng ba cho văn phòng bảo vệ bằng sáng chế thuế quan Berne (Thụy Sĩ). Trong khi rảnh, ông suy nghĩ  về ánh sáng và đìện động (électrodynamique). * 1903: Cưới Mileva Maric, bạn cùng Ðại học (Toán). 1904 sinh con trai: Hans Albert. * 1905: Ðăng những bài khảo luận khoa học trên những vật thể đang chuyển động trên căn bản thuyết Tương Ðối Thu Hẹp và một giả thiết về Ánh Sáng * 1907: Planck, rồi Born, Minkowski ghi thuyết Tương đối vô trong chương trình Vật lý. * 1908: Ðược làm giáo sư Ðại học Berne rồi tại Ðại học Bách Khoa Zurich (EPZ) Ðược tước danh dự Doctor Honoris Causa. Nổi tiếng toàn cầu. * 1910: Sinh đứa con thứ hai, Edouard * 1911: Một năm tại Prague (Tiệp Khắc) rồi trở lại Zurich năm 1912 * 1913: Einstein được bầu làm hội viên Hàn Lâl viện Khoa học Prusse (Phổ quốc) * 1914: Einstein đến ở tại Berlin. Chia ly với Mileva * 1915: Hoàn tất thuyết Tương đối Ðại cương và những công trình  về Cợ học lượng tử.   * 1919: Li dị Miléva. Ông cưới em bà con của ông là Elsa, họ có 2 con là Ilse và Margot. Những nhà Thiên văn Anh quốc và Eddington về sự lệch của những tia sáng, sau một nhật thực. * 1920: Hội nghị  tổ chức tại Berlin chống lại thuyết Tương Ðối. Sự chạm trán giữa einstein với những nhà Khoa học Ðức. * 1921: Du lịch qua Hoa kỳ * 1922: Du lịch qua Pháp và Nhật Bản. Ðược giải Nobel về Vật lý Càng ngày càng lấn vô lãnh vực chính trị quan trọng: chủ nghĩa hòa bình và chủ nghĩa phục quốc (Sionisme, Do Thái). * 1924: Mở Viện Einstein tại Potsdam (20 km Tây Nam Berlin)       * 1927: Hội nghị Solvay: thảo luân công cộng giữa Einstein và Niels Bohr về Cơ học Lượng Tử             * 1930: Du lịch sang Hoa Kỳ * 1933: Ðến ở tại Princeton. * 1934: Tổng thống Roosevelt tiêp Einstein.  * 1936: Elsa mất * 1939: Einstein viết cho Roosevelt để ra hiệu cho ông sự cần thiết tạo một bom nguyên tử. * 1940: Ông nhận quốc tịch Hoa Kỳ  nhưng vẫn giữ quốc tịch Thụy sĩ. * 1943: Tham vấn (consultant) tại văn hpòng chất nổ của Hải quân Hoa Kỳ * 1946: Làm Chủ tịch Ủy ban Khẩn cấp của những nhà Khoa học Nguyên tử  (Emergency Committee of Atomic Scientists).  Thư cho Liên Hiệp Quốc (ONU) đòi thành lập một chính phủ quốc tế thực sự   * 1947: Giáo sư tại Berkeley   * 1950: Ðại Học Jérusalem Do Thái được ký thác những tác phẩm của Einstein * 1952: Ông được đề nghị làm chủ tịch Israël nhung ông từ chối. * 1955: Einstein ký bản tuyên ngôn (manifeste) bỏ việc sử dụng khí giới hạch tâm. * 18 tháng Tư 1955: Ông mất tại Princeton, New Jersey, USA

Ðời sống trí thức, kỹ thuật và văn hóa * 1880: (Technique). Ðèn nóng sáng (lampe à incandescence) do Edison phàt minh * 1882: (Khoa học) Darwin từ trần * 1883: (Triết học) Karl Marx mất * 1886: (Kỹ thuật) Ðưòng dây điện đầu tiên * 1887: (Văn chương nghệ thuật) Chagall ra đời * 1889: Triển lãm quốc tế tại Paris * 1890 (Văn chương nghệ thuật) Van Gogh mất.  (Kỹ thuật) Ðường xe điện ngầm đầu tiên tại Luân đôn. * 1895:  (Kỹ thuật) Chiếu ciné lần đầu tiên tại Paris *  1896: Thế vân hội Olympique đầu tiên * 1896-1898: (Khoa học) Khám phá ra chất phóng xạ Radium do ông bà Curie. Becquerel làm việc trên chất phóng xạ * 1901: Henri Dunant được giải Nobel nhờ mở ra hôi Hồng Thập Tự. (Kỹ thuật) Những thử nghiệm đầu tiên về Ðiện thoại không dây của Marconi           * 1905-1910:  (Kỹ thuật) ""Principia Mathematica"  của Whitehead và  Russell (Nguyên tắc toán học)                 * 1910 : (Âm nhạc) Vũ Ballets Nga. Diaghilev, Stravinski.           * 1916:  (Khoa học) Freud đưa ra khoa Phân tâm học               * 1921: (Triết học) Wittgenstein : Tractatus logico-philosophicus. (Technique)  Phát sóng đầu tiên bằng Radio bằng làn sóng trung bình       * 1924: (Văn chương nghệ thuật) Tuyên ngôn về thuyết Siêu thực (Breton).  (Khoa học) Hubble khám phá ra Vũ trụ bành trướng * 1925: ( Văn chương nghệ thuật) Kafka: Le procès (vụ kiện) Âm nhạc: A. Berg  Wozzeck. * 1926: (Kỹ thuật) Những thử  nghiệm đầu tiên về ngành truyền hình (John Baird) tại Anh quốc. * 1924-27: (Khoa học) Tranh luận quanh về Cơ học lượng tử (Shrödinger, Bohr, de Broglie, Heisenberg). * 1928: (Triết học) Heidegger : L'Être et le temps (Con người và thời gian) (Âm nhạc) Brecht-Orff : L'opéra de quatre sous. (Nhạc kịch rẻ tiền) 1929 : (Triết học) Cercle de Vienne (Carnap, Wittgenstein). Chủ nghĩa tân nhân thực chứng (Néo-positivisme).   .       * 1942: (Kỹ thuật) Hỏa tiễn thượng khí quyển đầu tiên (Von Braun). * 1943: (Kỹ thuật) Dự kiến Manhattan về Bom Nguyên tử * 1944 : (Triết học) Sartre : Thuyết hiện sinh (L'existentialisme)       * 1946: (Kỹ thuật) Thế hệ máy vi tính đầu tiên bằng ống điện tử.           * 1954: (Kỹ thuật) Phóng tiềm thủy đĩnh hạt nhân đầu tiên, tàu Nautilus

Biến cố chính trị             * 1889 : IIème Internationale Socialiste.(Chủ nghĩa Xã hội  quốc tế thứ II) * 1890 :  Bismarck  từ chức (Ðức).       * 1897 : Hội nghị Quốc tế Phục quốc đầu tiên * 1898-99 : Vụ kiện Dreyfus tại Pháp   * 1901 : Người Do Thái trốn sang Nga vì bị ngược đãi          Những thuộc địa đầu tiên của Do Thái tại Palestine       * 1905: Cuộc đảo chánh Nga thất bại lần đầu   * 1908 : Sự sát nhập Bosnie-Herzégovine bởi đế quốc austro-hongrois.         * 1914 : Quận công nước áo bị ám sát ở  Sarajevo.  Khởi động Chiến tranh Thế giới lần thứ I * 1916 : Hoa Kỳ bước vào chiến tranh  1917 : Cách mạng Nga 1918 : Cuối cuộc chiến. Hiệp uớc Versailles (Traité de Versailles).         * 1922 :  Mussolini nắm quyền ở Rome.         * 1925 : Hitler in  quyển Mein Kampf (Sự tranh đấu của tôi)   * 1927 : Trotski bị loại khỏi chính quyền Nga. Staline nắm quyền tối cao.          * 24 tháng 10 năm1929 : "Thứ Năm đen"  Chứng khoán Wall Street phá sản . Khởi đầu cuộc khủng hoảng kinh tế  * 30 /01/ 1933 : Hitler và Nazi cầm quyền Tháng Ba, 1933 : Khai trương trại  Dachau.  Pogrom bắt đầu chống dân Do Thái. New Deal (Chương trình cải cách chính trị, xã hội và kinh tế) tại  USA. 1936 : Mặt trận Dân tộc (Front Populaire) tại Pháp. Chiến tranh Tây Ban Nha 1939 : Thế chiến thứ II 1941 : Tấn công tại cảng Pearl Harbor.  Hoa Kỳ gia nhập cuộc chiến 1943 : Stalingrad.     25 Janv. 1945 : Giải phóng Auschwitz. Fév.1945 : Cuộc họp Ialta. * 6 và 9 /8/1945 :  Mỹ thả bom nguyên tử ở  Hiroshima-Nagasaki. * 1946 : Bước đầu Chiến tranh lạnh. Hủy bỏ chế  độ phong kiến * 1947 : Chương trình Marshall * 14 Mai 1948 : Quốc gia Israël ra đời      1953 : Staline chết.  Eisenhower, tổng thống hoa Kỳ

Viết ngày 27/07/2004

© http://vietsciences.org   và  http://vietsciences.free.fr Võ Thị Diệu Hằng