|
Trần Khánh Dư là người huyện Chí
Linh (Hải Hưng), con của Thượng tướng
Trần Phó Duyệt. Ông là người trong họ
nhà vua nên được phong tước Nhân
Huệ vương.
Ông đánh giặc có công, được vua yêu
lập làm "Thiên tử nghĩa nam" (con nuôi
vua). Sau lại phong chức Phiêu kỵ đại tướng
quân. Rồi tử tước hầu tăng lên mãi
đến Tử phục thượng vị
hầu. Sau vì có lỗi với gia đình Trần
Quốc Tuấn nên bị cách hết quan tước,
tịch thu gia sản. Ông phải lui về sống
ở Chí Linh.
Một ngày tháng 10 năm Nhâm Ngọ (1282), Khánh Dư
chở thuyền qua bến Bình Than, nhà vua trông
thấy, trỏ vào thuyền bảo quan thị
thần rằng: "Người kia có phải là
Nhân Huệ vương không". Rồi lập
tức sai người chở thuyền nhỏ đuổi
theo. Người quân hiệu gọi: "Ông lái
kia, vua sai đòi nhà ngươi". Khánh Dư nói:
"Ông già là người buôn bán, có việc gì mà
gọi đến". Quân hiệu về tâu
thực như thế. Vua nói: "Đúng là Nhân
Huệ vương rồi, nếu là người thường
tất không dám nói thế". Vua lại sai đi
gọi. Khánh Dư đến nơi, mặc áo
ngắn, đội nón lá. Vua nói: "Nam nhi cực
khổ đến thế là cùng". Vua xuống
chiếu tha tội, ban cho áo ngự, vị thứ
ngồi dưới các vương, trên các công
hầu, cùng bàn việc đánh giặc. Ông có
nhiều kế hay, đúng ý vua. Nhà vua cho phục
chức cũ, lại phong làm Phó tướng quân.
Trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông
lần thứ ba (1288), ông làm Phó tướng
giữ Vân Đồn. Khi cánh quân thủy của
bọn Ô Mã Nhi, Phàn Tiếp đến Vân Đồn,
ông đem quân chặn đánh, không cản
được giặc. Thượng hoàng nghe tin,
sai bắt về kinh xử tội. Ông bảo
với sứ rằng "lấy quân luật mà
xử, tôi xin chịu tội, nhưng xin hoãn vài ngày
để tôi lập công chuộc tội, rồi
sẽ chịu búa rìu cũng chưa muộn".
Theo dự đoán của ông, quả nhiên mấy ngày
sau, Trương Văn Hổ dẫn hơn 100
thuyền chở lương kéo đến. Ông
đánh bắt sống được nhiều tù
binh và lương thực khí giới không kể
xiết. Quân Nguyên nghe tin mất hết lương
thực, chỉ lo việc rút về, không còn chí
chiến đấu nữa.
Trong số những quý tộc nhà Trần, Trần
Khánh Dư là người không chỉ giỏi võ
nghệ, lắm mưu lược, lập công
lớn về quân sự mà ông còn có đầu óc
thực tiễn, biết kinh doanh thương
mại. Suốt thời gian bị bãi chức, ông
về đất cũ của cha mình ở Chí Linh,
làm nghề buôn than để sống. Tác giả các
bộ sử cũ với quan điểm kinh tế
truyền thống của phong kiến là trọng
nghề gốc (nông nghiệp), khinh nghề ngọn
(buôn bán) nên coi việc ông buôn than, bán nón là
nghề "hèn mọn". Nhưng thực ra,
ở thời Trần chưa hề có chính sách
trọng nông ức thương, chưa hề có
việc bao vây cấm đoán ngoại thương.
Chính Trần Khánh Dư là người sớm
thấy nguồn lợi lớn trong việc buôn bán.
Ông là vị tướng giỏi và cũng là người
biết làm kinh tế. Khi là dân thường cũng
như lúc làm tướng, ông đều tham gia
hoạt động kinh doanh lưu thông hàng hóa.
Đấy là điểm tiến bộ ở ông,
một biểu hiện mới trong tầng lớp
quan liêu vốn chỉ quen sống bám vào đặc
quyền đặc lợi của mình, khinh thường
lao động sản xuất và kinh doanh buôn bán.
|