Ai giết Lê Lai? giặc Minh hay Lê Lợi?
Tại sao "Đại Việt Sử Kư Toàn Thư
" không chép chuyện "Lê Lai liều ḿnh
"?
Chuyện Lê Lai liều ḿnh cứu chúa là
một hành động hy sinh v́ đại nghiă
rất đáng cho người đời sau ghi
nhớ . Ở Thành Phố H.C.M ,đại lộ Lê
Lợi chạy từ Nhà Hát Thành Phố đến
Chợ Bến Thành, nối liền là đường
Lê Lai chạy cho đến Nhà Thờ Huyện Sĩ.
Trong nhân gian cụm từ " Hăm mốt Lê
Lai,hăm hai Lê Lợi " cũng nói lên ḷng kính
trọng đối với ngày giỗ của hai
vị anh hùng này. Những vị cao tuổi bây
giờ , ngày xưa học tiểu học cũng
đă từng học chuyện" Lê Lai liều ḿnh
cứu chúa" .Trong "sử kư lớp ba" do
sử gia Trần Trọng Kim soạn, Nha Học Chính
Bắc Kỳ ấn hành đă được dùng
làm sách giáo khoa dạy trong các trường .
Nếu không nghiên cứu thêm các sách sử khác mà
cứ một mực tin theo như thế và ḷng tin
ấy vẫn kéo dài hằng mấy mươi năm
,có thể cho đến khi chết vẫn yên trí
như vậy, không biết điều đó có
thật đúng như vậy hay không?
Với những người yêu môn sử
học,có nghiên cứu th́ thấy chuyện này
lại khác. Nhiều nghi vấn được
đặt ra:
* Lê Lai cứu chúa ở trận nào, thời gian
nào ?
* Ông có bị quân Minh bắt không ?
* Hay ông c̣n sống và sau đó chết v́ tay Lê
Lợi ?
Về việc này mỗi nhà viết sử
viết một khác.
a. Theo Dực Tông Anh Hoàng Đế (vua
Tự Đức ) trong Ngự Chế Vịnh
Sử Tổng Luận cuốn 5 trang 49 ".....Có
lần vua Lê Thái Tổ tiến đóng ở
Lạc Thủy bị quân nhà Minh vây sát, vua yếu
thế, lén rút về ở núi Chí Linh, giặc Minh
rút lui để trở lại tấn công xứ
Mỹ-Lộng, sách Hà Đă.
Trong t́nh cảnh nguy khốn, quân ít thế cô
lại nhiều lần bị quân Minh vây hiếp,
vua ban hỏi các tướng lănh"trong các tướng
có ai bằng ḷng đem ḿnh thay ta ra đánh ở Tây
Đô để làm mồi nhử cho giặc
bắt, trường hợp đó ta sẽ rảnh
tay chiêu tập quân sĩ để sau này mưu
đồ đại sự."
Lê Lai liền t́nh nguyện đảm
đương việc này bèn xuất binh đến
thành Tây Đô khiêu chiến và mặc áo Ngự bào,
tự xưng B́nh Định Vương. Quân
giặc trông thấy người mặc áo vàng tưởng
là B́nh Định Vương thật, bèn đem
hết quân đến vây và bắt sống; đem
về rồi giết ... Nhờ thế B́nh Định
Vương được nghỉ ngơi vài năm
để lo tích dưỡng binh đội mà quân
Minh không hề để ư đến.
b. Theo Ngô Th́ Sỹ trong Việt Sử Tiêu
Aùn trang 298 th́ " ... Trước Vương
khởi binh ở Lam Sơn, thế quân kém và ít, người
Minh lùng bắt măi, bèn mưu cùng tướng tá
rằng ai có thể đem thân ra thay ta, để
cho ta đi ẩn nấp, giấu tông tích mà cho quân
nghĩ để mưu đồ cử binh lần
sau. Lê Lai xin đem thân nhận lấy việc
ấy, Vương lạy khấn trời nói ;
"Lê Lai đem thân mà thay chúa, nếu sau này không
nhớ đến công, nguyện cung điện hóa
thành rừng núi, bảo ấn hóa thành đồng,
thần kiếm hóa thành dao cùn". Lê Lai liền
tự xưng là B́nh Định Vương, khiêu
chiến với quân Minh rồi chết. Đâu cũng
truyền đi là B́nh Định Vương đă
chết. Người Minh cũng tin là thật không
lưu ư. Đến lúc này Vương rời đồn
đến Mang Thôi, .... Lư Bân Phương Chính (tướng
Minh) đem 10 vạn quân đến vây .Vương
phục binh ở Thị Lang tập kích địch....".
c. Theo Phan Huy Chú, trong Lịch Triều
Hiến Chương Loại Chí trang 332, chỉ nói
Lê Lai v́ nước bỏ ḿnh... cho nên không riêng
chép ra mà chỉ nhân thể chú phụ vào sau thôi -
trong phần chú thích có ghi "Lê Lai là người
làng Dụng Tú huyện Lương Giang. Lúc mới
khởi binh bị tướng Minh vây chặt, vua
hỏi các tướng bàn xem đổi áo đánh
lừa giặc như việc Kỷ Tín ngày xưa,
Lê Lai xin đi bèn mặc áo bào đem quân xông vạ
hàng trận của giặc, đánh đuối
sức và bị bắt , vua nhân dịp này trốn
thoát.
d. Theo Lê Quư Đôn trong Đại
Việt Thông Sử "... Đóng ở Mang
Cốc trong núi Linh Sơn hơn 10 ngày, phải dùng
mật ong trộn với vũ dư lương làm
bữa ăn rất là khốn đốn. Hoàng
Đế bèn hỏi các Tướng: "có ai dám
bắt chước Kỷ Tín thời xưa không
?". Người ở thôn Dụng Tú là Lê Lai
khẳng khái vâng mệnh, tự nguyện thay đổi
mặc áo bào nhà vua,xưng là vua Lê Lam Sơn,
dẫn quân ra đánh quân Minh, quân Minh mừng
rỡ liền dồn cả lực lượng vây
chặt Lê Lai, ông chống cự đến
kiệt sức rối bị bắt, quân Minh
dẫn ông về thành Đông Quan giết chết,
chúng liền lui binh, ta thoát nạn...
e. Trong Việt Nam Sử Lược của Trần
Trọng Kim thấy viết " ... về Chí
Linh lần thứ hai tháng tư năm Kỷ
Hợi (1419) quan nhà Minh biết rằng Chí Linh là
chỗ B́nh Định Vương lui tới bèn
đem binh đến vây đánh, Vương bị
vây nguy cấp lắm bèn hỏi các tướng
rằng có ai làm được như Kỷ Tín ngày
trước chịu chết cho vua Hán Cao không?
Bấy giờ Lê Lai liều ḿnh v́ nước xin
mặc áo bào cưỡi voi ra trận đánh nhau
với giặc. Quân nhà Minh tưởng là B́nh
Định Vương thật xúm nhau lại vây
đánh, bắt được giết đi
rồi rút quân về Tây Đô.
f. Trong Đại Nam Nhất Thống Chí
lại viết " ... Lê Lai người thôn
Dựng Tú huyện Thụy Nguyên, Thái tổ
khởi nghĩa bị quân Minh vây hăm, các tướng
bàn mưu cho một người mặc áo bào
giả làm B́nh Định Vương để
đánh lừa giặc theo như việc cũ
của Kỷ Tín nhà Hán, Lê Lai xin làm việc
ấy v́ vậy Thái tổ mới lén ra đi năm
Thuận Thiên thứ nhất được
tặng thái kư..."
g.Trong Đaiï Việt Sử Kư Toàn Thư,
cuốn thứ X có lẽ do Phan Phu Tiên viết là
chính sau này các sử quan khác như Ngô Sĩ Liên,
Vũ Quỳnh, Lê Tung, Phạm Công Trứ, Lê Hy
nhuận sắc thêm th́ chỉ có ghi theo biên niên các
trận đánh mà ở đó Lê Lợi khốn
đốn v́ bị vây hăm và hết lương.
1. Mùa xuân tháng giêng ngày Canh thân, vua
khởi binh ở Lam Sơn (1418) , ngày mồng 9 tháng
ấy bọn nội quan nhà Minh là Mă Kỳ đem
đại binh tới uy hiếp vua ở Lam Sơn,
vua bèn lui quân đến đóng ở Lạc
Thủy, ngày 13 dời quân đến núi Chí Linh. Ngày
16 giặc đi lối tắt đánh úp đằng
sau vua bắt mất gia thuộc của vua và
rất nhiều vợ con của quân dân. Tháng 2 vua
hết lương, không c̣n ǵ để nổi
lửa gặp khi giặc lui quân bèn về đắp
thành ở đất Lam Sơn.
2. Tháng 4 năm Kỷ Hợi (1419) vua
đánh đồn Nga Lạc, tháng 5 đóng ở sách
Đà Sơn, quân Minh tiến đánh vua phục kích
ở Mường Chách... ít lâu sau dời sang Mường
Thôi rồi lại về Vu Sơn.
3. Tháng 10, năm Canh Tư (1420) quân ta
đánh nhau với quân Minh ở Mường Nanh.
4. Từ năm 1420 - 1422 lúc nào cũng
có giao tranh với quân Minh.
5." Mùa đông tháng 12 năm Nhâm Dần
(1422) quân ta bị giặc Minh vây ở Sách Khôi, vua
bảo các tướng sĩ " giặc vây ta
bốn mặt, có muốn chạy cũng không có
lối nào thoát. Đây chính là tử địa mà
binh pháp đă nói, đánh nhanh th́ sống, không
đánh nhanh th́ chết. Vua nói xong chảy nước
mắt, các tướng sĩ đều xúc động
tranh nhau liều chết quyết chiến....Vua đem
quân về đóng ở núi Chí Linh, quân lính
hết lương, hơn 2 tháng chỉ ăn rau
củ và măng tre mà thôi, vua giết 4 con voi và
cả ngựa của ḿnh cưởi để nuôi
quân sĩ...."
Từ trận đó cho đến khi toàng
thắng giặc Minh vào năm 1428 không có trận nào
mà Lê Lợi bị vây khốn nữa.
Theo như lời của vua Tự Đức có
lẽ việc Lê Lai đổi áo bào cho Lê Lợi
là trong trận ngày 16 tháng Giêng năm Mậu
Tuất (1418) hoặc tháng hai năm đó - xứ
Mỹ công sách Hà Đă có lẽ là vùng thượng
lưu sông Chu, phía trên Lam Sơn.
Theo Ngô Thời sĩ th́ có lẽ hành động
của Lê Lai được thực hiện trong
trận tháng 5 năm Kỷ Hợi (1419) khi quân Minh
tiến đánh Lê Lợi ở sách Đà Sơn.
C̣n Phan Huy Chú th́ không ghi rơ địa điểm
cũng như thời gian của việc này.
Lê Qúy Đôn th́ ghi "đóng quân ở Mang
Cốc trong núi Chí Linh hơn 10 ngày hết lương..."
và hành động mặc áo bào của nhà vua xưng
là Lê Lam Sơn có thể vào mùa đông tháng 12 năm1422
trong khi đó Trần Trọng Kim th́ ghi rơ là tháng
4 năm1419.
Một điều đáng ngạc nhiên là sử
gia các đời về sau đều chép truyện
Lê Lai liều ḿnh cứu chúa .Trong khi nhóm sử
thần đời Lê lại không ghi chuyện này.Trong
Đại Việt Sử Kư Ṭan Thư phần
bản kỷ , quyển số 10, trang 27b chỉ
thấy chép : "Ngày 13 tháng giêng năm Đinh
Mùi (1427) giết Tư Mă Lê Lai , tịch thu gia
sản v́ Lai cậy có chiến công nói năng khinh
mạn "
Điều này cho phép ta hiểu rằng
chuyện Lê Lai đổi áo giả làm Lê Lợi là
có thật nhưng ông đă may mắn thoát
khỏi tay quân giặc để trở lại hàng
ngũ kháng chiến .Nghĩa là ông vẫn c̣n
sống cho đến năm 1427 tức là 8 năm
sau mới bị Lê Lợi ra lệnh giết
chết
" Điểu tận cùng tàng" chim hết
th́ cung tên xếp xó; thỏ hết th́ chó săn
bị bắt ra làm thịt, việc giết công
thần sau khi đă làm nên nghiệp lớn là
việc thường xảy ra dưới thời
đại phong kiến.Hán Cao Tổ giết Hàn Tín,
Việt Vương Câu Tiễn giết Văn
Chủng , Phạm Lăi nhờ trốn sang nươc
Tề rồi vào đất Đào, cải tên là
Đào Chu Công mới may c̣n sống sót.
Theo nhận xét của các tác giả Đại
Việt Sử Kư Toàn Thư ,quyễn X ,trang 75b
viết : "Thái Tổ từ khi lên ngôi đến
nay,thi hành chính sự thực rất khả quan....song
đa nghi hiếu sát là chổ kém ". Khi thành
công trong việc giành lại độc lập - Lê
Lợi đă giết chết nhiều công thần
đă sát cánh cùng ḿnh trong gian khổ chiến
đấu. Ngày 10 tháng giêng Mậu thân ( 1428 )
giết Trần Cảo,Năm 1429 giết Trần
Nguyên Hăn , Năm 1431 giết Phạm Văn Xảo
... v́ lo rằng sau này họ có chí khác nên bên
ngoài th́ đối xử theo lẽ tiết hậu
nhưng trong ḷng lại rất ngờ vực.
Lê Lợi đă ra lệnh giết chết Lê
Lai cũng nằm trong ư đồ này
Thêm một yếu tố xác định việc
thanh toán này là trong danh sách ban biển ngạch công
thần cho 93 người vào ngày 3 tháng 5 năm
Kỷ Dậu (1429 ) không có tên của Lê Lai và
suốt các đời vua Lê về sau trong các
lần phục hồi công trạng cho các công
thần bị hàm oan cũng không thấy có tên Lê
Lai mà chỉ nói đến tên của Lê Lâm và Lê
NIệm là con và cháu nội của Lê Lai mà thôi.Măi
cho đến năm Nhâm Tư (1672) Lê Gia Tông niên
hiệu Dương Đức năm thứ
nhất mới thấy phục hồi cho Lê Lai
hạ .Lê Gia Tông hạ chiếu giảm bớt
ruộng thế nghiệp của các công thần
thời Lê sơ, ngoại trừ Lê Lai (sách Biên Niên
Lịch Sứ Cổ Trung Đại Việt Nam trang
320 )
Giết một người đă chết thay cho
ḿnh ,để ḿnh được sống mà
bảo ṭan lực lực lượng,đổi
nguy thành an, sau này lên ngôi Ḥang Đế ; giết
mà c̣n tịch thu gia sản sau khi đă thề
thốt nặng lời " Lê Lai đem thân mà
thay chúa , nếu sau này không nhớ đến công,
nguyện cung điện hóa thành rừng núi ,
bảo ấn hóa thành đồng, thần kiếm
hóa thành dao cùn " quả Lê Lợi đă làm
một việc thật là......... Nếu các tác
giả Đại Việt Sử Kư Toàn Thư ghi
chuyện" Lê Lai liều ḿnh" và sau đó c̣n
ghi việc Lê Lai bị giết th́ khác nào bêu
xấu Lê Lợi ,điều mà các vua Lê không
lấy ǵ thích thú .Có thể các sử gia có chép
chuyện "Lê Lai đổi áo" v́ rằng
đó là một sự kiện đáng tự hào,
không thể không ghi, nhưng khi dâng vua xem th́ e
rằng vua hạ lệnh "biên tập " đi
chăng !
C̣n tại sao các sử gia như Lê Qúy Đôn,
Trần Trọng Kim và ngay cả vua Tự Đức
không ghi việc Lê Lợi giết Lê Lai vào năm
1427 là v́ họ đă cho giặc Minh bắt và
giết Lê Lai ngay lần cứu chúa vào năm 1419
rồi c̣n đâu nữa ! Chỉ có Ngô Th́ Sĩ là
không ghi ai đă giết Lê Lai , c̣n Phan Huy Chú th́
chỉ nói khaí quát là "Lê Lai v́ nước
bỏ ḿnh"...
Trong sách Lịch Sử lớp 7 của
Bộ Giáo Dục và Đào Tạo ấn bản
lần thứ 9 tháng 7/1996 đang được
dạy tại các trường Phổ Thông, trang 69
viết: " Trước t́nh thế hết
sức nguy hiễm, Lê Lai liền cải trang làm Lê
Lợi chỉ huy một đội quân cảm
tử xưng là chúa Lam Sơn, xông thẳng vào ṿng
vây của địch.Quân Minh dồn hết
sức hướng về phía Lê Lai . Chúng bắt
được Lê Lai và đội quân cảm
tử đem giết hết."
Một câu hỏi cần thiết phải đặt
ra: Có nên sửa lại bài học lịch sử
này hay không ? và nếu không th́ phải giải thích
chuyện Lê Lợi ra lệnh giết Tư Mă Lê
Lai vào ngày 13 tháng giêng năm Đinh Mùi (1427 ) như
thế nào ? Rất mong được các
bật cao minh đóng góp ư kiến, nhất là các
nhà sử học .
|