|
Cũng như Nguyễn Dư, hồi nhỏ
học sử, ai cũng biết "kịch bản
chính thống" là Lê Lai liều ḿnh cứu chúa,
giặc bắt được giết đi.
Đùng một cái, tin được bắn ra
"Có một Lê Lai mặc áo hoàng bào thế
mạng Lê Lợi, bị quân Minh bắt; sau đó
vài năm có một Lê Lai bị Lê Lợi giết
v́ ngạo mạn cậy công ". Người
thấy lạ, kẻ bảo chẳng có ǵ đáng
chú tâm, người xưa đă lư giải cả
rồi. Muốn biết rơ, có lẽ chỉ c̣n trông
mong vào những nhà nghiên cứu sử, b́nh tâm bàn
bạc với nhau, xét dữ kiện, phê b́nh sách,
nghiêm túc, khiêm tốn...
Nhưng muốn có thảo luận trước
hết phải có người nêu vấn đề
! Phải chăng, xưa nay, những tiến bộ
của khoa học, rất nhiều khi xuất phát
từ những thái độ "xét lại
lập trường chính thống" của xă
hội? Tại sao mâu thuẫn trong chuyện Lê Lai,
được viết trong sách từ mấy trăm
năm nay, đến bây giờ mới được
nêu ra?
Giá trị bài của Nguyễn Dư chính là dám
đưa ra nghi vấn lịch sử này, cho
mọi người góp ư.
Người đầu tiên đáp lời là Nguyên
Thắng !
Trước lập luận của đôi bên,
Nguyễn Dư và Nguyên Thắng, dốt sử như
tôi, quả thực điên đầu.
1 - "Kịch bản chính thống"
Có một kịch bản: "Lê Lai bị người
Minh bắt được, đem giết đi
!".
Đây là "kịch bản chính thống",
theo sách vở nhà trường. Điều đáng
tiếc là những người viết ra kịch
bản này, dĩ nhiên phải là những nhà thông
thái, những sử gia nghiêm túc, biết "cân
nhắc từng chữ", đă quên đi
chuyện sau đó có một Lê Lai bị Lê Lợi
giết.
Quên hay không biết ? Quả thật thông thái
đến đâu, cẩn thận đến đâu
đi nữa chắc cũng có chỗ sơ hở,
đọc sách, luận bàn "chưa rốt ráo",
"chưa tới nơi tới chốn".
a - Ông Ngô Sĩ Liên cắc cớ, nói Lê Lai
bị giết mà không nói rơ Lê Lai nào, trong khi trong
triều, theo "kịch bản Nguyên Thắng
", nhan nhản đầy quan đại thần
tên Lê Lai, "đó là chỗ kém" của Ngô Sĩ
Liên (???!)
b - Ông Nguyễn Trăi, văn chương, mưu lược
như thần, vậy mà chỉ nói Lê Lai bị "xử
bằng cực h́nh khác hẳn các h́nh phạt thường
dùng", sao không thêm câu "cho đến
chết" ? Đă cân nhắc từng chữ, sao
không nói toạc móng heo ra mà c̣n mập mờ: Lê
Lai chết hay không chết? nói ra có ǵ đáng
ngại?
b - Người sau viết sử, không biết có
đọc sách của Ngô Sĩ Liên không, mà cứ
lướt qua nghi vấn: Lê Lai bị giết
một hay hai lần ?... như vậy có nghiêm túc
không? Đúng hay sai, phải giải quyết
chứ? Phan Huy chú đă không nói tới việc có
một Lê Lai bị Lê Lợi giết, chắc có
lẽ ông không biết chuyện đó, nên nghĩ
rằng ông Lê Lai "liều ḿnh cứu chúa"
đă bị quân Minh giết.
Ngoài ra, ngôn từ xưa và nay chắc cũng có
nhiều chữ đă đổi nghĩa. Ngày nay,
chữ "bỏ ḿnh v́ nước" thông thường
được hiểu là đă "chết v́ nước",
nhưng chữ "xả thân v́ nước" không
hoàn toàn cùng nghĩa. Vốn dốt chữ nho, tôi
không biết chữ "bỏ ḿnh" trong bài
chế văn của Lê Thánh Tông (theo Nguyên
Thắng) được viết nguyên văn
bằng chữ Việt hay được dịch
từ "chữ hán" nào? Và ngày xưa,
phải được hiểu ra sao?
Như vậy "kịch bản chính
thống" quả có nhiều sơ hở, v́ nó
không lư giải rơ ràng dữ kiện "có
một Lê Lai bị Lê Lợi giết"! Lẽ ra
đâu đó cũng phải nói, dù cho khẳng
định: "Có một Lê Lai bị Lê Lợi
giết, nhưng người đó không phải là
kẻ đă cứu sống Lê Lợi" !
2 - Một hay nhiều Lê Lai? Bàn luận về
sử phải chăng không cần xét đến giá
trị các tài liệu có trong tay?
Với tất cả những nghi vấn đó,
"kịch bản Nguyễn Dư": một Lê
Lai bị bắt nhưng không bị Minh giết, dù
giải thích chưa được thỏa đáng,
theo ư tôi vẫn là ít gượng ép nhất, ít
vặn vẹo nhất, so với kịch bản:
"cho xuất hiện cùng một thời gian dăm
quan đại thần Lê Lai khác". Rất có
thể, cùng thời đó, có nhiều người
trùng tên Lê Lai. Nhưng khó tưởng tượng
nổi trong một triều đ́nh có ba bốn quan
đại thần, cùng mang một tên, cùng có công
trạng lớn đến mức độ
được mang quốc tính, dám ngạo mạn
với vua, công trạng đó lại không
được nhắc nhở trong sử sách. Trong
các trận đánh, lớn nhỏ, sao không thấy
nói đến tên Lê Lai? Ngoài công "liều ḿnh
cứu chúa", có Lê Lai nào c̣n công trạng khác?
C̣n ǵ b́nh thường hơn khi ta hiểu
rằng: Lê Lai trước, chịu hy sinh thế
mạng cho Lê Lợi, với Lê Lai sau, bị Lê
Lợi giết, chỉ là một Lê Lai? Cùng một
tác phẩm ! cùng một tác giả ! Tại sao tác
giả không nói là hai, mà ḿnh cứ quả
quyết là hai ? Nói ngược lại là không b́nh
thường. Dĩ nhiên ta có quyền nói ngược
Ngô Sĩ Liên, nhưng phải chưng bằng
cớ ! Một bên là sử sách giấy trắng
mực đen: "Giết tư mă Lê Lai,
tịch thu gia sản, v́ Lai cậy có công đánh
giặc, nói ra những lời ngạo mạn nên
bị giết" , một bên là phân tách
ngữ nghĩa : sách đời sau nói Lê Lai
"bỏ ḿnh" hay "xả thân", và
"bỏ ḿnh" có nghĩa là đă chết.
Nhiều tài liệu được Nguyên
Thắng nhắc tới, dẫn chứng sự
hiện diện của nhiều Lê Lai, nhưng chưa
thấy luận bàn xem những tài liệu đó
đáng tin cậy đến mức độ nào?
Nhất là những tài liệu được
viết rất lâu về sau, có cả một
bản tục biên được sao lại năm
1942... Hiện tượng "tam sao thất
bổn" hay "râu ông nọ cắm cằm bà
kia" có thể xẩy ra? Con cháu chép chuyện ông
Tổ ḿnh trong gia phả, hay đúc bia (vào giữa
thế kỷ thứ 19 ! ) liệu có thể thêm
bớt hoa hoè ǵ không? Thời xưa, có hay không
chuyện thay tên đổi họ, hay thay đổi
năm sinh, năm chết, nhất là khi ông tổ
mắc tội với triều đ́nh, hay mắc
tội chết chém (v́ dám ngạo mạn!)
Với Lô Gích của Nguyên Thắng, dù không nói
ra, hễ đă viết ra văn bản là đúng
! Này nhé, theo sách Ngô Sĩ Liên, đă có 2 Lê Lai,
một "cứu mạng vua", một bị Lê
Lợi giết). Năm 1942, có một bản sao
của Lam Sơn Thực Lục tục biên, ghi có
người tên Nguyễn Thận ở Mục Sơn,
được ban tên là Lê Lai, vậy là ba Lê Lai.
Sau đó, có bia t́m thấy ở Mục Sơn (cũng
lại Mục Sơn!), có người húy là Lai
được mang quốc tính v́ "đem thân
cứu chúa" (cũng lại "liều ḿnh
cứu chúa")... vậy là bốn Lê Lai... Có
chuyện ông Lê Lai - Lê Văn An liều ḿnh cứu
chúa nhưng không bị Minh giết ! lại
chết năm 1437... , "lấy thân thay Thái
Tổ" (nhưng thay làm sao? có bị quân Minh
bắt không? nếu có, làm sao thoát về được
để sống cho đến năm 1437? Đúng
là "kịch bản Nguyễn Dư" nhé !). C̣n
kịch bản "Lê Lợi bị "gặp
nguy hai lần", được "hai ông Lê
Lai" khác nhau "lấy thân thế mạng",
Nguyên Thắng có cho là gượng ép không?
Dù có thể có nhiều người tên "Lai
".
Cùng thời với Lê Lợi và Lê Lai,
Nguyễn Trăi không nói rơ là Lê Lai bị quân Minh
giết. Thời sau, triều thần nhà Lê
mới nói là Lê Lai bị quân Minh giết. Có ai
nhớ câu chuyện "Thị Lộ và rắn báo
oán " không nhỉ ? Phải chăng v́ những
chuyện "bóp méo lịch sử " thời Lê
để giữ thể diện cho "Triều
Đ́nh sùng Nho giáo" này mà nảy sinh những
chuyện "tiền hậu bất nhất
" trong sách sử như chuyện Lê Lai ?
3 - Có thể nào đặt giả thuyết
một cuộc giải cứu Lê Lai tại trận
Tây Đô hay sau đó?
Khi tài liệu sử đă không rơ ràng, dĩ nhiên
chỉ có cách bàn luận xét đoán thực hư,
đưa ra giả thuyết này nọ. Và đă bàn
luận thế nào chẳng phải dựng lên
kịch bản, lớp lang, chuyện trước
chuyện sau? Dù nói ra hay không, trong mỗi bài
viết đều tiềm ẩn "một
kịch bản".
"Kịch bản Nguyễn Dư" có ba điểm:
1-Lê Lai cứu chúa bị bắt. /2-Lê Lai thoát
ngục trở về./3-Lê Lai bị Lê Lợi
giết.
"Kịch bản Nguyên Thắng" quả
quyết: 1- Lê Lai cứu chúa bị bắt./2-Lê Lai
không thoát ngục được, bị quân Minh
giết./3-Có nhiều Lê Lai, một trong những Lê
Lai đó bị Lê Lợi giết sau này.
Điểm thứ nhất đôi bên cùng đồng
ư. Điểm thứ ba chỉ là hệ luận
của điểm thứ hai.
Điểm thứ hai được đặt
ra: Lê Lai có bị quân Minh giết hay không?
Nếu không, bằng cách nào thoát ngục trở
về? Lê Lai được giải thoát trong
trận đánh úp Tây Đô, hay sau này, sau trận
Tây Đô, trong điều kiện khác? Thực ra,
được giải thoát trong trận Tây Đô
hay không, tự nó, dữ kiện này cũng không
quan trọng. Điều chính là Lê Lai có c̣n
sống đến năm 1427 hay không?
Trở lại giả thuyết Lê Lai được
giải cứu trong trận Tây Đô. Một
số câu hỏi lẩn thẩn có thể
được đặt ra : Tây Đô được
chiếm toàn bộ hay không trong một thời gian
ngắn ? Lê Lai bị giam chỗ nào? Quân ta tấn
công đến đâu? Có thể nào tưởng tượng
có người giải cứu tù nhân để
lập công trong lúc hỗn loạn?
(...)Chu Kiệt bỏ cũi, Hoàng Thành phơi
thây
Đất Nghệ An chiếm lại, Tây Đô
thu nhanh về tay
Gạo nước đón rước
Người theo đầy đường...
(Phú Núi Chí Linh)
Nếu không coi bài này là tài liệu lịch
sử chính xác, ít nhất nó cũng nói lên khí
thế trận Tây Đô.
Dĩ nhiên, nói chuyện "vượt
ngục", "giải cứu tù nhân", có người
sẽ cười nói là "chuyện tiểu
thuyểt !
Lấy chuyện khác để so sánh: Lê Xí
bị Minh bắt, "nhân ban đêm mưa gió, dùng
mẹo đánh lừa kẻ canh giữ, thoát
về được, vào ra mắt vua ở dinh
Bồ Đề". Đấy ! Không cần
ngoại công nội ứng, chỉ một đêm mưa
gió mà vượt ngục được.
Thế lúc quân ta tràn vào (đến đâu, chưa
biết), trống trận ầm ầm, thành lũy
tan vỡ, quân Minh nhốn nháo, tứ phía bủa vây,
500 lính Minh bị giết, bao nhiêu lính bị
bắt, không biết có thể tưởng tượng
một cuộc giải thoát tù trong điều
kiện này không nhỉ?
Hay là Lê Lai được giải cứu sau này,
trong điều kiện khác? Dĩ nhiên, kịch
bản "Lê Lai được giải
cứu" có nghĩa là trước sau, ít ra cho
đến năm 1427, chỉ có một Lê Lai
cứu Lê Lợi sau bị Lê Lợi giết.
C̣n nếu tin theo Nguyên Thắng: Lê Lai không
hề được giải cứu, đă bị
Minh giết, th́ chỉ c̣n cách dựa vào sách
vở, ngôn từ, phân tách ngữ nghĩa, trưng
bằng cớ, chứng minh có nhiều Lê Lai
được ban quốc tính, chung sống cạnh
Lê Lợi trước năm 1427.
Như vậy cứ chứng minh là có nhiều Lê
Lai vây quanh Lê Lợi, và tưởng tượng Lê
Lợi ra lệnh: " Lê Lai 1 cưỡi voi ra
thế mạng ta, Lê Lai 2 theo ta hộ giá, Lê Lai 3
đem quân ra đối đầu giặc...".
Nghe những người trong "nghề đọc
sách" luận bàn không hẳn là dễ, cũng
lắm công phu đấy chứ nhỉ !...
|