Những bài cùng tác giả
Lý Công Uẩn (974-1028)
Truyền thuyết Lý Công Uẩn
Thiên Ðô chiếu:
Thái tổ họ Lý tên Công Uẩn, người làng
Cổ Pháp, thuộc tỉnh Bắc Ninh.
Ông sinh năm Giáp Tuất (974), định ngôi năm
Canh Tuất (1010) và mất năm Mậu Thìn (1028).
Lý Công Uẩn là con nuôi của thiền sư Lý Khánh
Văn từ năm 3 tuổi và truyền thuyết
vẫn cho rằng ông là con của Vạn Hạnh.
Cũng theo truyền thuyết, ông thân sinh ra Công
Uẩn nhà nghèo khó, đi làm ruộng thuê ở chùa
Tiêu Sơn, huyện An Phong, phải lòng một
tiểu nữ rồi nàng có mang. Nhà sư thấy
thế đuổi đi nơi khác. Hai vợ
chồng mang nhau đi, đến chỗ rừng Báng,
mỏi mệt ngồi nghỉ mát. Chồng khát nước,
xuống chỗ giếng giữa rừng uống nước,
chẳng may sẩy chân, chết đuối. Vợ
chờ lâu không thấy, đến giếng xem thì
đất đã đùn lấp giếng, khóc lóc
một hồi, rồi vào ngủ nhờ ở chùa
ứng Tâm gần đấy.
Ông sư chùa Ứng Tâm, đêm hôm trước
nằm mê thấy ông Long thần báo mộng
rằng: "Ngày mai dọn chùa cho sạch, có Hoàng
đế đến". Nhà sư tỉnh dậy,
sai tiểu quét dọn sạch sẽ, chực đợi
từ sáng đến chiều chỉ thấy
một người đàn bà có mang xin ngủ
nhờ. Được vài tháng, có một đêm
thơm nức cả chùa, nhà sư trông ra tam quan,
thấy sáng rực lên. Nhà sư sai bà hộ chùa
ra thăm thì người đàn bà ấy đã
sinh một đứa con trai, hai bàn tay có bốn
chữ son: "Sơn hà xã tắc". Sau đó,
trời bỗng nhiên nổi cơn mưa to gió
lớn, mẹ chú bé chết ngay sau khi sinh con và chú
bé ở lại với nhà sư. Khi 8, 9 tuổi chú
bé được nhà sư cho theo học sư
Vạn Hạnh ở chùa Tiêu Sơn.
Công Uẩn lớn lên, khảng khái, chí lớn. Do
có công, ông được làm quan thời vua
Thiếu đế nhà Lê. Khi vua Thiếu Ðế
bị giết, ông ôm thây vua khóc. Vua Ngọa
triều khen là trung, cử ông làm Từ tướng
quân chế chỉ huy sứ, thống lĩnh
hết quân túc vệ.
Theo truyền thuyết, bấy giờ ở làng
Cổ Pháp có cây gạo cổ thụ bị sét
đánh tước lần vỏ ngoài, trong thân cây
gạo có mấy câu sấm:
Thụ căn điểu điểu
Mộc biểu thanh thanh
Hòa đao mộc lạc
Thập bát tử thành (*)
...
Vạn Hạnh xem câu sấm ấy, biết
điềm nhà Lê đổ, nhà Lý sắp lên,
bảo Công Uẩn rằng: "Mới rồi tôi
thấy lời phù sấm kỳ dị, biết
rằng họ Lý cường thịnh, tất
dấy lên cơ nghiệp. Nay xem trong thiên hạ người
họ Lý rất nhiều nhưng không ai bằng ông
là người khoan từ nhân thứ, được
lòng dân chúng mà binh quyền nắm trong tay. Người
đứng đầu muôn dân chẳng phải ông
thì còn ai đương nổi nữa".
Lý Công Uẩn sợ câu nói ấy tiết lộ,
phải nhờ người đem giấu Vạn
Hạnh ở chùa Tiêu Sơn.
Khi vua Ngọa triều mất, vua kế tự
còn nhỏ, ông cầm quân túc vệ trong chốn
cung cấm. Có quan chi hậu là Đào Can Mộc mưu
với các quan triều, lập ông lên ngôi Hoàng
Đế.
Ông lên ngôi, thấy kinh đô Hoa Lư hẹp,
nên năm 1010 thay đổi đến Đại
La thành. Nhân có điềm rồng vàng bay lên,
mới đổi tên gọi là thành Thăng Long
(tức Hà Nội bây giờ).
Ông ở ngôi vua 18 năm. Là người
của một dòng họ lớn, lâu đời, có
nhiều nhân vật tiếng tăm, cộng với
khiếu thông minh bẩm sinh đã được
nhập thân văn hóa ở một vùng đất
văn minh, văn hiến, là con đẻ - con nuôi
- con tinh thần của những vị cao tăng
xuất sắc, Lý Công Uẩn thực sự là người
con ưu tú của trung tâm kinh tế - văn hóa
Lục Tổ - Cổ Pháp thế kỷ 10. Ông đã
cùng triều Lý làm rạng danh vùng đất quê
ông và viết nên những trang sử oanh liệt
trong lịch sử dựng nước và giữ nước
của dân tộc Việt Nam.
Vì ông sinh ra ở chùa ứng Tâm cho nên chùa ấy
bây giờ có tên là chùa Dặn. Và ngôi huyệt
chỗ giếng trong rừng Báng năm xưa,
những gò ở xung quanh trông giống như hoa sen
nở tám cánh cho nên nhà Lý truyền ngôi
được tám đời.
Nơi ông sinh ra nay thuộc làng Đình Bảng,
huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
Giáo sư Trần quốc vượng
____________
* Theo chữ Hán các chữ "hòa", "đao",
"mộc" hợp lại thành chữ "Lê";
các chữ "thập", "bát",
"tử" hợp thành chữ Lý.
|