|
Nam Phương - vị
hoàng hậu cuối cùng của Việt Nam
|
|
Nam Phương Hoàng Hậu, khuê danh Nguyễn
Hữu Thị Lan hay là Marie Thérèse, sinh năm
1914 tại Gò Công Nam phần, con của đại
điền chủ Nguyễn Hữu Hào và là
cháu ngoại của ông Lê Phát Đạt,
tức Huyện Sỹ , một trong những
người giàu có nhất miền Nam. Ông
huyện Sỹ là người đã bỏ
tiền ra xây cất Nhà Thờ ở
đường Bùi Chu cũ, nay là Tôn
Thất Tùng Quận II Sài Gòn tên là Nhà
Thờ HUYỆN SỸ
Năm 1926, Nguyễn Hữu Thị Lan, 12
tuổi, được gia đình cho sang Pháp
tòng học tại trường Couvent des
Oiseaux, một trường nữ danh tiếng
thuộc loại nhà giàu ở Paris do các
nữ tu điều hành. Sau khi thi đậu
Tú tài vào năm 1932, cô gái miền Nam theo
chuyến tàu của hãng Messagerie Maritime
trở về nước. Tình cờ trên
chiếc tàu nầy có ông vua Việt Nam
hồi loan sau khi hoàn tất việc học,
đó là vua Bảo Đại mà hồi đó
giới sinh viên ở Pháp thường
gọi một cách thân mật là Prince Vĩnh
Thụỵ
Tuy cùng trên một chiếc tàu bồng
bềnh giữa đại dương một
thời gian khá lâu nhưng Nguyễn Hữu
Thị Lan chưa có cơ hội làm quen
với vị Vua trẻ tuổị. Mãi cho
đến gần một năm sau, nhân
dịp vua Bảo Đại nghỉ mát
tại Đà Lạt và do sự sắp đặt
của Toàn quyền Đông Dương, viên
Đốc Lý (tức Thị Trưởng sau
nầy) thành phố Đà Lạt tổ
chức một buổi dạ tiệc tại
khách sạn Palace (sau gọi là khách sạn
Langbian) để tìm cách cho hai người
gặp nhau.
Tối hôm đó, trong chiếc áo lụa màu
thiên thanh, Nguyễn Hữu Thị Lan đã
xuất hiện trước Hoàng đế
Bảo Đại để rồi chiếm
gọn trái tim của một người có
địa vị cao nhất nước.
Ðám cưới của vị thiếu quân hào
hoa với một nữ lưu tràn trề hương
sắc miền Nam đã diễn ra tại
Huế ngày 20-3-1934. Ngay ngày hôm đó
Nguyễn Hữu Thị Lan được
tấn phong làm Hoàng hậu với danh
hiệu Nam Phương. Sự kiện
Nguyễn Hữu Thị Lan được
tấn phong Hoàng hậu ngay sau khi cưới
là một biệt lệ đối với các
bà vợ Vua thuộc triều Nguyễn. Vì mười
hai đời vua Nguyễn trước kia, các
bà vợ Vua chỉ được phong tước
Vương phi, đến khi chết mới
được truy phong Hoàng hậụ.
Nhắc đến cuộc nhân duyên với Hoàng
hậu Nam Phương, cựu hoàng Bảo
Đại đã ghi lại trong cuốn CON
RỒNG VIỆT NAM :
"Sau lần hội ngộ đầu tiên
ấy, thỉnh thoảng chúng tôi lại
gặp nhau để trao đổi tâm tình.
Marie Thérèse thường nhắc đến
những kỷ niệm ở trường
Couvent des Oiseaux một cách thích thú. Cũng như
tôi, Marie Thérèse rất thích thể thao và âm
nhạc. Cô ta có vẻ đẹp dịu dàng
của người miền Nam pha một chút
Tây phương. Do vậy mà tôi đã
chọn từ kép Nam Phương để
đặt danh hiệu cho nàng. Các vị Tiên
Đế của tôi cũng thường hướng
về người đàn bà miền Nam.
Nếu tôi nhớ không sai thì trước Hoàng
hậu Nam Phương, có đến bảy
phụ nữ miền Nam đã từng là
chủ nhân của Hoàng thành Huế. Khi
chọn phụ nữ miền Nam làm vợ, hình
như đức Tiên Đế và tôi đều
nghĩ rằng trước kia đức
Thế Tổ Cao Hoàng (tức vua Gia Long) đã
được nhân dân miền Nam yểm
trợ trong việc khôi phục giang sơn. Chính
đó là sự ràng buộc tình cảm
giữa Hoàng triều Huế với người
dân miền Nam".
Về phần Hoàng hậu Nam Phương, bà
đã nhắc lại như sau:
"Hôm đó ông Darle, Đốc Lý thành
phố Đà Lạt gởi giấy mời
cậu Lê Phát An tôi (Lê Phát An là anh ruột bà
Nguyễn Hữu Hào) và tôi đến dự
dạ tiệc ở Hotel Palace. Tôi không
muốn đi nhưng cậu An tôi năn
nỉ và hứa với tôi là chỉ đến
tham dự một chút và vái chào nhà Vua xong là
về nên tôi phải đi một cách
miễn cưỡng và tôi cũng chỉ trang
điểm sơ sài thôi. Chúng tôi đến
trễ nên buổi tiệc đã bắt đầu
từ lâụ Cậu tôi kéo ghế định
ngồi ngoài hiên thì ông Darle trông thấy, ông
ta chạy đến chào chúng tôi rồi
nắm tay cậu tôi kéo chúng tôi vô nhà.
Vừa đi ông vừa nói: "Ông và cô
phải đến bái yết Hoàng thượng
mới được". Khi cánh cửa phòng
khách vừa mở, tôi thấy vua Bảo
Đại ngồi trên chiếc ghế bành chính
giữa nhà. Ông Darle bước tới bên
cạnh Vua rồi nghiêng mình cúi chào và kính
cẩn nói:
-Votre Majesté, Monsieur Lê Phát An et sa nièce,
Mademoiselle Marie Thérèsẹ
(Tâu Hoàng thượng, đây là ông Lê Phát
An và người cháu gái, cô Marie Thérèse)
Nhờ các nữ tu ở trường Couvent
des Oiseaux từng chỉ dạy nên tôi
biết phải làm gì để tỏ lòng tôn
kính đối với bậc Quân Vương,
vì vậy tôi đã không ngần ngại
đến trước mặt Hoàng Đế,
qùy một gối và cúi đầu sát
nền nhà cho đến khi thấy bàn tay
cậu tôi kéo tôi dậy tôi mới đứng
lên. Vua gật đầu chào tôi đúng lúc
tiếng nhạc vừa trỗi theo nhịp
điệu Tango, Ngài ngỏ lời mời và
dìu tôi ra sàn nhảy rồi chúng tôi bắt
đầu nói chuyện.
Về sau, khi đã trở thành vợ
chồng, Ngài mới cho tôi biết hôm đó
Ngài rất chú ý cách phục sức
đơn sơ của tôi. Tôi nghĩ
rằng tôi được nhà Vua lưu ý
một phần do trong suốt buổi dạ
tiệc chỉ có tôi là người đàn bà
Việt Nam duy nhất nói tiếng Pháp và theo
đúng cung cách lễ nghi Âu tây đối
với Ngài".
Sau lễ cưới, vua Bảo Đại cùng
hoàng hậu Nam Phương dọn về
ở tại điện Kiến Trung thuộc
khu vực cấm thành. Điện nầy xây
cất từ thời vua Khải Định
nhưng được sửa chữa và tân
trang các tiện nghi Tây phương vào đầu
triều vua Bảo Đại.
Tại điện Kiến Trung, Hoàng hậu
Nam Phương đã lần lượt
hạ sanh 5 người con gồm có:
-Thái tử Bảo Long, sinh ngày 4-1-1936
-Công chúa Phương Mai, sinh ngày 1-8-1937
-Công chúa Phương Liên, sinh ngày 3-11-1938
-Công chúa Phương Dung, sinh ngày 5-2-1942
-Hoàng tử Bảo Thắng, sinh ngày 9-12-1943
Thường ngày, ngoài việc chăm sóc
dạy dỗ con cái, thỉnh thoảng hoàng
hậu Nam Phương phải cùng các quan
ở Bộ Lễ bàn thảo các lễ
lạc trong cung đình, lo việc cúng giỗ
các Tiên đế và đi vấn an sức
khỏe các bà Tiên cung và Hoàng thái hậu
Từ Cung, tức mẹ vua Bảo Đạị
Tóm lại, bà rất chu toàn bổn phận làm
dâu.
Ngoài việc quản trị nội cung như
đã nói trên đây, hoàng hậu Nam Phương
còn tham gia các việc xã hội và từ
thiện. Như đi thăm trường
nữ Trung học Đồng Khánh ở
đường Jules Ferry (tức Lê Lợi sau
nầy), bà thường tiếp xúc với các
Giáo sư, nhắc nhở họ cố
gắng làm tròn thiên chức của một nhà
mô phạm, đi thăm Nữ Công Học
Hội ở đường Khải Định
(tức đường Nguyển Huệ ngày
nay).
Theo lời nữ sĩ Đạm Phương
sau nầy kể lại thì có lần Hoàng
hậu Nam Phương bảo bà làm đơn
xin phép Bộ Giáo Dục đem môn nữ công
gia chánh vào học đường. Hàng năm
bà đều tham dự các buổi phát
giải thưởng cho các học sinh
giỏi tổ chức tại trung tâm Accueil
gần nhà dòng Cứu Thế.
Ngày nay, không ai còn lạ lùng khi trông thấy
quý vị đệ nhất phu nhân xuất
hiện nơi công cộng để giúp
chồng trong việc ngoại giao, nhưng cách
đây sáu mươi năm, Hoàng hậu Nam
Phương giúp vua Bảo Đại trong
việc tiếp kiến các nhà ngoại giao là
một điều hiếm có.
Vào thời đó, nhiều người ở
kinh đô Huế đều biết trong
những lần vua Bảo Đại tiếp
đón các quốc khách như Thống
Chế Tưởng Giới Thạch của
Đài Loan, Quốc Vương Soupha Vangvong Lào
quốc hoặc Quốc vương Sihanouk
của Cao Mên v.v … đều có sự
hiện diện của hoàng hậu Nam Phương.
Lần vua Bảo Đại tự mình lái xe
hơi đi thăm Nam Vang cũng có mặt Hoàng
hậu tháp tùng.
Chi tiết đáng kể nhất là việc
Hoàng hậu Nam Phương đã đem
lại hòa khí giữa các chức sắc
đạo Thiên Chúa ở Việt Nam với
Hoàng tộc nhà Nguyễn. Vì như ta đã
biết, đạo Thiên Chúa với các
vị vua triều Nguyễn vốn có
những căng thẳng lịch sử thì Nam
Phương hoàng hậu, như một làn gió
mát, đã thoa dịu sự căng thẳng
lịch sử tưởng chừng như không
bao giờ thay đổi.
Nhân đây, tưởng cũng nên nhắc
lại một hành động chứng tỏ
lòng thiết tha với quê hương đất
nước của Hoàng hậu Nam Phương
trong tài liệu của sử gia Pháp Jean Renaud
do nhà xuất bản Guy Boussac ấn hành năm
1949:
Số là sau khi quân Pháp dựa vào thế
lực của quân Anh quốc để gây
hấn ở miền Nam với ý đồ tái
chiếm thuộc địa Việt Nam. Lúc
đó vua Bảo Đại đã từ
chức, bà Nam Phương đang ở
tại An Định cung bên bờ sông An
Cựu. Đau lòng trước thảm
cảnh mà đồng bào miền Nam, quê hương
của bà đang trực tiếp gánh
chịu, cựu Hoàng hậu Nam Phương
đã gởi một Thông điệp (Message)
cho bạn bè ở Á châu yêu cầu họ lên
tiếng tố cáo hành động xâm lăng
của thực dân Pháp với lời lẽ
như sau:
"Kể từ tháng 3 năm 1945, nước
Việt Nam đã thoát khỏi sự đô
hộ của người Pháp nhưng vì lòng
tham của một thiểu số thực dân
Pháp với sự tiếp tay của quân đội
Hoàng gia Anh nên hiện nay máu của nhân dân
Việt Nam lại tiếp tục chảy trên
mãnh đất vốn đã có quá nhiều
đau khổ. Hành động nầy của
thực dân Pháp là trái với chủ trương
của Đồng Minh mà nước Pháp
lại là một thành viên. Vậy tôi tha
thiết yêu cầu những ai đã từng
đau khổ vì chiến tranh hãy bày tỏ thái
độ và hành động để giúp chúng
tôi chấm dứt chiến tranh đang ngày
đêm tàn phá đất nước tôi.
Thay mặt cho hàng chục triệu phụ
nữ Việt Nam, tôi thỉnh cầu tất
cả bạn bè của tôi và bạn bè
của nước Việt Nam hãy bênh vực
cho tự do. Xin các chính phủ của
khối tự do sớm can thiệp để
kiến tạo một nền hòa bình công minh
và chân chính và xin quý vị nhận nơi
đây lòng biết ơn sâu xa của tất
cả đồng bào của chúng tôi".
Ký tên:
Bà Vĩnh Thụy
(tức Hoàng hậu Nam Phương)
Trong một dịp tiếp xúc riêng tư,
một người Việt Nam trong ngành
ngoại giao trước năm 1975 hiện
ở Pháp nói rằng bức thông điệp
trên đây đã được bà Nam Phương
gởi đến Tổng Thống Truman
của Hiệp Chủng Quốc vào đầu
năm 1946 để nhờ can thiệp
Bà Hoàng hậu cuối cùng của triều
Nguyễn đã trút hơi thở cuối cùng
tại làng Chabrignac, một vùng quê thuộc
miền Bắc nước Pháp theo như
lời thuật lại sau đây:
« Ngày 14 tháng 9 năm 1963, vào khoảng 5
giờ chiều, cựu hoàng hậu Nam Phương
cảm thấy mệt bèn cho người nhà
đi mời Bác sỹ đến thăm
mạch. Sau khi chẩn khám, Bác sĩ cho
biết bà bị viêm họng nhẹ, chỉ
uống thuốc vài hôm là khỏị Nhưng
không dè, Bác sĩ vừa rời khỏi nhà
chừng vài tiếng đồng hồ thì bà
cảm thấy khó thở. Ngươi hầu
bà bèn nhờ một người Pháp hàng xóm
đi mời một Bác sĩ khác, nhưng người
Bác sĩ thứ hai chưa đến kịp
thì cựu Hoàng hậu Nam Phương đã
êm ái lìa đời ngay trong đêm đó khi
vừa tròn 49 tuổi.
Ngoài hai người giúp việc trong nhà, không
có một người ruột thịt nào có
mặt bên cạnh bà trong giờ phút lâm
chung, vì các con bà đều ở tận Paris
để làm việc và đi học.
Đám tang của bà Hoàng hậu Viêt Nam lưu
vong được tổ chức một cách
sơ sài lặng lẽ như những năm
tháng cuối đời của bà. Hôm
đưa đám, ngoài hai Hoàng tử và ba Công
chúa đi bên cạnh quan tài của mẹ không
có một người bà con nào khác. Về phía
quan chức Pháp thì chỉ có ông quan đầu
Tỉnh Brive la Gaillarde và ông Xã Trưởng
Chabrignac.
Trong suốt thời gian tang lễ cựu Hoàng
Bảo Đại cũng không có mặt.
Mộ Hoàng Hậu Nam Phương nằm
ở làng Chabrignac, cách tỉnh Brive la Gaillarde
ba mươi cây số. Ngôi mộ đơn
sơ với tấm bia đá hai mặt ghi hai
hàng chữ bằng hai thứ tiếng khác
nhau, mặt trước viết chữ Hán,
mặt sau viết chữ Pháp như dưới
đây:
Bia chữ Hán: ĐẠI NAM NAM PHƯƠNG HOÀNG
HẬU CHI MỘ
(Mộ phần của Hoàng hậu Nam Phương
nước Đại Nam)
Bia chữ Pháp: ICI REPOSE L'IMPÉRATRICE D'ANNAM NÉE
MARIE THÉRÈSE NGUYEN HUU THI LAN
(Đây là nơi an nghỉ của Hoàng
hậu Việt Nam nhũ danh Marie Thérèse
NGUYỄN HỮU Thị Lan)
|
|