Những yếu tố khách quan cho thấy họ đã ngấm ngầm khống chế Việt Nam từ nhiều năm trước và nay là thời điểm Bắc kinh giở con bài tẩy của mình để đối phương thấy tham vọng của họ đối với cả khu vực nói chung và Việt Nam nói riêng.

Mặc Lâm tổng hợp các sự kiện quan trọng trong ba lĩnh vực kinh tế, chính trị và văn hoá mà Trung Quốc đã và đang ra tay rất hiệu quả tại Việt Nam. Bài đầu tiên nói về kinh tế cùng những mánh khoé mà Trung Quốc đã áp dụng bấy lâu.
 

Tràn ngập hàng Trung Quốc

Nếu có dịp về vùng biên giới phía Bắc một lần du khách sẽ nảy sinh nhiều câu hỏi khi tiếp xúc với các chợ biên giới tại vùng cửa khẩu Tân Thanh. Hình ảnh các chuyến hàng xuất phát từ biên giới phía bắc chạy nườm nượp sang Việt Nam mà không đóng bất cứ khoản thuế nào khi nhập cảnh là câu hỏi đầu tiên về chính sách tiểu ngạch đã từ lâu như một lỗ hổng khó thấy hậu quả tại các vùng biên giới.

Cửa khẩu Tân Thanh thật ra quá nhỏ nếu so với những trang thiết bị mà doanh nghiệp Việt Nam mỗi năm chạy sang Trung Quốc lục lọi để mua về lắp ráp vào các nhà máy thủ công của mình, thì con số lại càng đáng lo hơn. Chỉ riêng năm ngoái, Việt Nam đã nhập khẩu từ Trung Quốc 20 tỷ trong đó nhập siêu lên đến gần 13 tỷ đô la. Số lượng máy móc đã qua sử dụng được nhập từ Trung Quốc lên đến gần 3 tỷ và các sản phẩm nguyên liệu chiếm hầu hết trong tổng số nhập siêu của năm 2010.

Theo nguyên tắc thương trường thì sản phẩm nào đạt yêu cầu với giá thành hạ thì sản phẩm đó được ưa chuộng. Tuy nhiên với Trung Quốc, chính sách bán hàng cực rẻ bất cần tiêu chuẩn chất lượng, hay chất lượng được phù phép thành cao đã được áp dụng triệt để. Giá càng rẻ thì chất lượng sản phẩm càng ít nhưng những doanh nhân ham lợi nhuận trước mắt sẽ mắc vào tấm lưới vô hình này.

Nhập siêu gấp đôi trong giao dịch với Trung Quốc đang là mối họa khôn lường trước mắt đối với nền kinh tế Việt Nam. Những sản phẩm mà Việt Nam gia công chủ yếu nhập nguyên liệu từ Trung Quốc do đó cái thòng lọng mà Việt Nam tự thắt vào cổ mình đang được điều khiển từ bên kia biên giới. Chỉ cần giá nguyên liệu tăng thêm 10 hay 15% là công nhân Việt Nam hết đường sống. Các khu công nghiệp gia công kể như đóng cửa và sự chao đảo kinh tế lập tức xảy ra.

TS Lê Đăng Doanh nguyên tư vấn cho Bộ Kế hoạch Đầu tư, cũng là người đã lên tiếng cảnh báo mối họa Trung Quốc từ những năm đầu thập niên 90 nay vẫn cho rằng mối họa đó chẳng những không dứt mà có cơ tăng thêm bởi các dấu hiệu lệ thuộc kinh tế ngày càng sâu hơn với Trung Quốc, ông cho biết:

Nếu trong những năm 2000-2001 quan hệ thương mại giữa hai bên là cân bằng thì từ năm 2005 trở đi nhập siêu ngày càng tăng lên và đến bây giờ thì nhập siêu của Trung Quốc lớn nhất mà Việt Nam chịu trong quan hệ thương mại song phương.
 

TS Lê Đăng Doanh

"Tình hình nhập siêu giữa Việt Nam và Trung Quốc ngày càng trở nên trầm trọng. Nếu trong những năm 2000-2001 quan hệ thương mại giữa hai bên là cân bằng thì từ năm 2005 trở đi nhập siêu ngày càng tăng lên và đến bây giờ thì nhập siêu của Trung Quốc lớn nhất mà Việt Nam chịu trong quan hệ thương mại song phương. Ngoài khía cạnh nhập siêu về mặt số lượng thì nhập siêu về mặt chất lượng kết cấu của mặt hàng cũng rất là nghiêm trọng.

Quan hệ thuơng mại giữa Việt Nam và Trung Quốc trở thành quan hệ bắc ngang, tức là Việt Nam xuất phần lớn nông lâm thuỷ sản, các nguyên liệu thô sang Trung Quốc rồi nhập các sản phẩm trang thiết bị công nghiệp, các sản phẩm máy móc về. Điển hình là Việt Nam xuất cao su sang Trung Quốc rồi nhập vỏ và ruột xe. Tình hình này không những làm các nhà chuyên môn mà trong đông đảo nhân dân rất lấy làm lo ngại."
 

Phá hoại về tài chánh

Người dân hàng ngày ra chợ đều thấy hàng hóa Trung Quốc tràn ngập thị trường Việt Nam. Từ một vật nhỏ nhất như cây đinh, sợi dây buộc đồ tới những vật thông dụng trong gia đình như hàng kim khí điện máy, sản phẩm trong nhà bếp, nhà tắm phòng ăn...tất cả đều là hàng Trung Quốc.

Một cửa hàng bán hàng gia dụng TQ tại cửa khẩu Tân Thanh. AFP photo

 

Không dừng lại ở đó, rau quả thịt thà và hàng ngàn loại thực phẩm khác đều đến từ Trung Quốc. Một xứ sở nghèo như Việt Nam mà lại không cung cấp nổi cho dân chúng của mình các loại hàng hóa tự cấp trong nước thì thử hỏi nền kinh tế ấy dựa vào đâu để phát triển?
Nếu chỉ do tính toán lợi nhuận kinh tế thì Trung Quốc cũng sẽ như các nước tư bản khác, khai thác tối đa việc xuất khẩu là mũi nhọn tiến lên con đường phát triển. Tuy nhiên Trung Quốc còn lợi dụng vị thế của mình để thực hiện những đòn phép khác phá hoại kinh tế Việt Nam ngày càng lệ thuộc hơn vào họ.

Những câu chuyện liên tiếp xảy ra từ việc mua móng trâu bò còn sống để triệt tiêu sức sản xuất cho đến phá hoại danh tiếng sản phẩm Việt Nam bằng nhiều cách trong đó có việc bỏ tiền ra yêu cầu nông dân Việt Nam tự tay hủy diệt sản phẩm của mình. Qua lời kể của TS Lê Đăng Doanh người Việt có thể vỡ lẽ ra tại sao Trung Quốc  lại chủ trương như thế:

"Một điều hiển nhiên được chứng minh nhiều lần là việc tiền giả được in từ Trung Quốc mang vào Việt Nam và chúng ta rất nhiều lần lên tiếng với Trung Quốc nhưng cho đến nay mọi sự vẫn tiếp diễn. Hai nữa là việc thương nhân Trung Quốc thu mua móng trâu bò ở các tỉnh biên giới. Móng được mua rồi thì trâu bò không còn cày bừa được nữa.

Họ còn mua rễ các cây thuốc và vừa rồi thương nhân Trung Quốc mua giá cao các loại chè của Việt Nam sau đó yêu cầu người nông dân Việt Nam cho thêm bùn và dầu nhớt vào chè. Số chè này mang về Trung Quốc và họ tập trung lại và công bố rằng chè của Việt Nam bẩn, không sử dụng được và họ tổ chức một buổi tiêu huỷ rầm rộ lá chè mua từ Việt Nam về."

Trung Quốc đang bỏ tiền ra rất nhiều để khống chế kinh tế Việt Nam dưới nhiều hình thức, trúng những gói thầu giá rẻ chẳng hạn. Nhiều chuyên gia nghi ngờ rằng với giá thành trúng thầu như thế các công ty thắng thầu của Trung Quốc không thể có lời nếu không được tài trợ kín từ chính phủ Trung Quốc. Hơn 90% các nhà máy nhiệt điện tại Việt Nam đều được giao cho nhà thầu Trung Quốc. Có dự án Trung Quốc bỏ tiền cho vay hơn 80% với lãi suất rất rẻ. Miếng mồi lãi suất này bây giờ là một nguồn lợi to lớn nhưng khi có việc xảy ra thì liệu cái lợi này có đáng hay không. Một vụ nổ nhà máy điện hàng loạt nếu xảy ra chiến tranh chẳng hạn?

Một điều hiển nhiên được chứng minh nhiều lần là việc tiền giả được in từ Trung Quốc mang vào Việt Nam và chúng ta rất nhiều lần lên tiếng với Trung Quốc nhưng cho đến nay mọi sự vẫn tiếp diễn.
 

TS Lê Đăng Doanh

Chuyên gia tư vấn tài chánh Bùi Kiến Thành cho biết nhận xét của ông về vấn đề này:

"Hiện giờ Trung Quốc có lợi thế là có thể cho vay dài hạn với lợi suất tương đối thấp nhưng cuối cùng chúng ta nhận công trình trở lại với chất lượng thấp thì vấn đề tài chính như thế chắc gì có lợi cho Việt Nam. Đây là vấn đề mà các lãnh đạo của Việt Nam cần phải tính toán lại."

Hầu hết tài nguyên thiên nhiên của Việt Nam cho tới nay đều nằm trong tay thương nhân Trung Quốc. Từ than đến khoáng sản, bauxite mọi thứ quý giá đều bán sang Trung Quốc với giá rẻ tương đương như họ bán hàng sang Việt Nam. Tuy nhiên hàng Việt Nam thì không cần phải xem xét vì nó là nguyên liệu thô, còn Trung Quốc xuất sang Việt Nam máy móc đã qua sử dụng có nghĩa là chất lượng rất đáng bàn cãi.
 

Đăng ký độc quyền thương hiệu VN
 

Mới đây Bộ Kế Hoạch Đầu tư vừa ra một văn bản cho biết chính Trung Quốc đã loại khỏi danh mục hơn 2.500 loại máy móc không được sử dụng trong nước, và một điều chắc chắn rằng doanh nhân Việt Nam sẽ đánh hơi món nào trong 2.500 thứ bị cấm ấy còn xài được thì họ lại lập tức chạy sang Trung Quốc mang về.

Một phụ nữ Việt với gánh hàng rong toàn hàng Trung Quốc. Nonstopphoto

 

Tầm vĩ mô thì như thế còn ở các hoạt động thấp hơn thì sao? Câu trả lời là chưa bao giờ Trung Quốc ngừng tấn công Việt Nam trên lĩnh vực kinh tế.

Các kinh nghiệm về mua bán với Trung Quốc vẫn làm cho nông dân Việt Nam kinh hãi. Mới đây nhất là hàng ngàn mẫu sắn tại huyện Hương hóa bị thương lái Trung Quốc lừa người dân trồng rồi bỏ chạy về nước. Tại Bình Thuận với hàng ngàn héc ta thanh long phải cho bò ăn thay cỏ.

Thâm độc hơn, Trung Quốc còn khuyến khích thương nhân nước họ ăn trộm địa lý thương hiệu của Việt Nam rồi đăng ký chỉ dẫn địa lý làm của riêng họ.

Một doanh nghiệp ở Quảng Đông Trung Quốc đã đăng ký độc quyền trong 10 năm 2 nhãn hiệu cà phê Buôn Ma Thuột, mặc dầu đây là chỉ dẫn địa lý mà Tỉnh Đắc Lắc được bảo hộ quốc gia từ năm 2005. Sau vụ cà phê Buôn Mê Thuột là nứơc mắm Việt Hương tại Hongkong đăng ký thương hiệu Phú Quốc cho thấy các bước tiến phá hoại sản phẩm Việt Nam được Trung Quốc thực hiện hết sức nghiêm túc và hiệu quả.

Luật sư Lê Quang Vinh đặc trách bộ phận sở hữu trí tuệ của công ty Bross & Partner cho biết sự vi phạm của Trung Quốc xét về mặt lý thuyết như sau:

"Vấn đề ở đây là hành vi đăng ký như thế dưới góc độ thương mại mà nói thì đấy là hành vi xấu người ta hay gọi là “Bad faith” (Không trung thực, gian trá). Tức là người ta lợi dụng qui định của pháp luật Trung Quốc về xác lập quyền sở hữu công nghiệp trong đó có quyền đối với nhãn hiệu để nộp đơn đăng ký."

Vấn đề ở đây là hành vi đăng ký như thế dưới góc độ thương mại mà nói thì đấy là hành vi xấu người ta hay gọi là “Bad faith” (Không trung thực, gian trá).
 

Luật sư Lê Quang Vinh

Chính sách của các nước phương Tây là luôn giúp cho những nước nghèo bằng các khoản viện trợ hướng nghiệp, hay giúp vay với lãi suất rất nhỏ để nâng họ lên cùng nhau phát triển. Riêng với Trung Quốc tuy được tiếng là đang nắm giữ một số lớn trái phiếu của chính phủ Mỹ và là nền kinh tế hạng nhì trên thế giới nhưng hàng năm vẫn ngửa tay nhận hơn 250 triệu Mỹ kim viện trợ từ Washington cho Bắc kinh phát triển cộng đồng! Cách nhận tiền không mấy tốt đẹp này đã bị thượng nghị sĩ Jim Webb lên tiếng đòi quốc hội Mỹ bãi bỏ khoản tiền mà người dân Mỹ đóng thuế để giúp cho ông chủ nợ Trung Quốc xấu bụng và không mấy rộng rãi.
 

Câu chuyện hào phóng từ nước Mỹ có giúp gì được cho kinh nghiệm nghèo khó của Việt Nam hay không?
 

Quý vị vừa theo dõi bài đầu tiên chủ đề kinh tế trong loạt bài “Trung Quốc khống chế Việt Nam như thế nào?” mời quý vị theo dõi tiếp phần hai với chủ đề chính trị cũng do Mặc Lâm thực hiện trong kỳ tiếp theo.