Câu 2: Có thể cho tôi biết sơ qua bước đầu văn nghiệp của ông. Nghe nói ông sắp sửa có tập “Truyện Ngắn Võ Hồng”. Sao chưa thấy có bán.

 Câu 3: Người ta nói các nhà văn miền Nam bây giờ hết đề tài sáng tác? Có chăng chỉ là nhắc lại những đề tài sáo cũ lỗi thời. Và tại sao hầu như không có tác phẩm lớn như các nước ngoài. Dù có cũng không được nuôi dưỡng cái tài đó sống lâu.

Những ý kiến, đồng thời những thắc mắc của một kẻ mến mộ văn nghiệp của ông chắc cũng mong được ông vui lòng giải đáp.

Võ Hồng trả lời:

Câu hỏi 1.

a) Nhân vật Luân được dựng lên trên tiêu chuẩn nào?

b) Hoàn cảnh địa phương?

c)Tâm tình cá nhân hay không một lý do nào khác?

 Câu hỏi 2:

a)… sơ qua bước đầu văn nghiệp…

Truyện ngắn đầu tay của tôi được đăng trên tuần báo Tiểu Thuyết Thứ Bảy (Tân Dân-Hà Nội) mùa thu năm 1938. Nguyên do thế này. Hồi tôi học ở Trung học, mỗi tuần có hai giờ học Việt văn được coi như Sinh ngữ (hồi đó các môn học đều bằng Pháp văn). Một hôm giáo sư dạy Việt văn, ông Trần Cảnh Hảo, tác giả một mẫu tự Quốc ngữ mà tôi có dịp đề cập đến trước đây trên nguyệt san Tân Văn, sau khi chấm bài Luận văn của tôi có phê mấy chữ: Tôi nhận thấy có vài đóa hoa trong bài của anh. Tôi không sung sướng nhiều lắm bởi vài đóa hoa mông lung nào đó trong khi các bạn tôi lại tỏ ra vui vẻ một cách hăng hái thay tôi. Bởi lẽ họ đang chủ trương một tờ thư báo của lớp (báo viết tay) và họ nhất quyết bắt tôi phải góp bài. Tôi không từ chối được. Bài viết xong, một bản tôi đưa đăng trên báo nhà, một bản tôi gởi ra tòa soạn Tiểu Thuyết Thứ Bảy ở phố Hàng Bông Hà Nội. Tòa soạn chẳng thư từ liên lạc gì với tôi hết nhưng chừng một tháng sau tôi bỗng thấy bài đó được đăng. Đầu đề của truyện là Mùa Gặt. Dưới ký bút hiệu là Ngân Sơn (Ngân Sơn là tên làng tôi). Dưới ký bút hiệu có thêm chữ Trung Việt đặt giữa vòng đơn, đó là sáng kiến của tòa soạn. Năm đó tôi đang học Troisième année (đệ tam niên) ở Collège Quy Nhơn.

 b)… tập Truyện Ngắn Võ Hồng…sao chưa thấy có bán?

 Câu hỏi 3:

- Tôi không nghĩ như vậy. Đề tài thì thiếu gì, chỉ có vấn đề là có phương tiện để sáng tác hay không.

1) Sáng tác phẩm trước khi được in phải bị kiểm duyệt, như vậy nghĩa là chỉ có một số nào đó được in, còn một số khác, trong đó hy vọng có những tác phẩm lớn mà ông nói, bị chận lại.

2) Muốn tạo tác phẩm lớn, ngoài tài năng, người tác giả phải để nhiều tâm não và thì giờ vào đó. Ở ngoại quốc, một tác phẩm được in ra có thể nuôi tác giả trong mười năm, hai mươi năm, có khi suốt đời. Không kể vài cuốn được thành công hi hữu, trước đây tôi có đọc ở một bài nào đó, người ta bảo cứ trung bình một chữ trong tiểu thuyết của E. Hemingway được trị giá một đô la. Theo giá ngạch đó thì một trang sách của ông mang lại cho ông đổ đồng 180 ngàn đồng bạc.

(10 chữ x 30 dòng = 300 chữ = 300 đô la = 180.000 đồng bạc).

Ở Việt Nam một cuốn sách thuộc loại bán chạy in được ba ngàn cuốn. Theo như mỗi cuốn giá năm trăm đồng thì bản quyền tác giả được 500 x 3.000 x 10% = 150.000 đồng.

Với số tiền đó tác giả chỉ có thể sống tiết kiệm được ba tháng trong khi một tác phẩm lớn phải được viết trong năm năm, mười năm hay dài hơn.

3) Muốn viết tác phẩm lớn, tác giả phải đi đây đi đó, điều tra tận chỗ, hỏi han tận người, vừa lục lọi tra cứu tài liệu (tôi còn nhớ để viết một cuốn sách nào đó mà tôi xin lỗi đã quên mất tên, một tác giả đã phải lục lọi đọc các tài liệu liên quan đến vấn đề, số tài liệu nhiều đến nỗi có thể chứa đầy hai toa xe lửa!). Có tác giả phải nhờ thư ký riêng của mình lục tìm tài liệu. Cố nhiên nếu là thiên tài thì khỏi đặt điều kiện gì hết, cứ cất tiếng lên là đã thành tiếng hát Thiên Nga rồi. Nhưng qua sự tìm hiểu chân thật biểu lộ trong thư ông, tôi nghĩ rằng ông không muốn biết về những người viết văn bình thường, nghĩa là những người làm việc nhọc cũng biết đổ mồ hôi, những người khi cảm cúm cũng cần thuốc Doxymycine và để nuôi sống hàng ngày cũng cần gạo Thần nông R18, R20.