|
Võ Hồng là một tác gia lớn của văn xuôi Việt Nam hiện đại.
Hơn nửa thế kỷ cầm bút Võ Hồng đã để lại hơn 30 đầu sách,
với hàng trăm truyện ngắn, 8 tiểu thuyết và truyện dài cùng
với nhiều bài báo khác. Ông sinh ngày 05 tháng Chạp năm Nhâm
Tuất tức ngày 21/01/1923 (nhưng giấy khai sinh ghi ngày
05/05/1921) tại làng Ngân Sơn, xãAn Thạch, huyện Tuy An,
tỉnh Phú Yên. Nhà văn đã từ trần lúc 14g ngày 31 tháng 3 năm
2013, tại nhà riêng ở Nha Trang – Khánh Hòa. Nhân kỷ niệm
một năm ngày mất của nhà văn, nhà giáo Võ Hồng; bài viết này
là tấm lòng tưởng nhớ và biết ơn xin gửi đến anh linh ông!
Võ Hồng là nhà văncó biệt tài trong việc
làm sống lại những thứ tưởng đã mất trong quá khứ, khơi gợi
lại những kỷ niệm êm đềm của một thời.Tìm hiểu qua tất cả
những truyện dài, truyện ngắn của Võ Hồng;có thể thấy hiện
thực được phản ánh thường được lồng ghép / đan xen với quá
khứ và cái nhìn hoài niệm của nhân vậtluôn chi phối giọng
điệu,tổ chức kết cấu tác phẩm.
1. Có
thể lấy dẫn chứng ngay bằng truyện ngắn đầu tiên được in của
Võ Hồng: tác phẩm Hoài cố nhân. Truyện kể về cuộc đời
và mối tình của nhân vật chính tên Hoàng Gia Lý.Lý yêu Xuân
và tình yêu gặp nhiều trắc trở về phía gia đình. Lý nhiệt
tình trong việc phụng sự Tổ quốc nhưng ngộ nhận về con đường
chính trị. Cuối cùng Lý cũng cưới được Xuân, lãnh một chức
nhỏ phụ giúp ở Ty cứu tế xã hội trong chính quyền kháng
chiến và chết vì bệnh sốt rét.Xuân còn lại nuôi con nhỏ, rồi
sau đó đi lấy chồng.Nhưng đọc Hoài cố nhân, người ta
dễ dàng bỏ qua cốt truyện ấy mà giữ lại một tâm sự, một nỗi
xúc động về cuộc đời. Mở đầu Hoài cố nhân tác giả
viết:
"Một ngày đầu tháng chín năm 1942, tôi
nhận được bức điện tín: "12 tháng 9 tới ga Hà Nội. Stop.
Tìm dùm chỗ trọ. Stop. Hoàng Gia Lý"(1).
Tiếp theo đó, từ bức điện tín - người kể
(nhân vật xưng tôi) liên tưởng đến quá khứ - những ngày đi
học ở trường làng, trường phủ, trường tỉnh. Từ chuyện ngôi
trường, ông thầy mặc áo dài và mang guốc, ông thanh tra đi
chiếc xe hơi phải đẩy, đám học trò nhà quê đi học mang muối
theo ăn với lá dang, lá é…; đến chuyện anh học trò Hoàng Gia
Lý - gia thế, việc học và mối tình của anh nghe qua lời đồn
đại. Đoạn liên tưởng dài đến 12 trang (từ trang 3 đến trang
15) nhưng người đọc không cảm thấy khó chịu mà trái lại cảm
thấy rất thú vị khi đi theo lời kể duyên dáng được trở về
vùng quá khứ ấu thơ, hồn nhiên. Võ Hồng đã biến kỷ niệm
thành hiện thực sinh động đang diễn ra trước mắt. Sự liên
tưởng tự nhiên gắn liền với cảm xúc người kể:
"Thật tội nghiệp cho cái thời xa xôi
mà lũ nhỏ chúng tôi mới bắt đầu tiếp xúc với cơ khí. Nhiều
đứa mỗi lần nghe còi xe vang lên ở đầu cầu là rủ nhau vội vã
chạy xuống dốc trường. Khi xe chạy vụt qua, các anh nhảy xổ
ra giữa đường hít lấy hít để đám bụi mù sặc mùi ét - xăng
rồi kháo nhau: Thơm quá! Thơm quá!"(2).
Tuổi thơ hồn nhiên, trong trẻo và khờ
khạo được lưu giữ trong ký ức người kể và chỉ cần một mối
liên hệ nhỏ là tuôn chảy thành dòng.Càng gắn bó mật thiết
với quá khứ, kỷ niệm càng nhiều, càng chất chồng, phong phú.
Trong Hoài cố nhân sự liên tưởng đến quá khứ không
chỉ dừng ở 12 trang đầu câu chuyện, nó được lồng trong hình
ảnh thực tại, trong giọng kể của người thuật truyện:
"Khi tiễn anh ra cổng, tôi cứ nghĩ mãi
đến "đám cưới" và "cái chăn". Oái ăm hết sức là hôm nay anh
sang thăm tôi lại mặc bộ nĩ màu xanh rêu mà cách đây hai năm
chính tôi đưa anh đến hiệu may Hàng Trống chọn hàng và đặt
may cho anh. Cái ca-vat màu xanh lục thắt khéo hòa hợp với
màu áo. Tự nhiên tôi nhìn sang cái chăn dạ màu nâu cũ. Một
chút nghẹn ngào dâng lên làm tôi hơi khó thở. Hạnh phúc một
cuộc đời, cuộc đời của một người say mê khao khát, ôm ấp
nhiều hy vọng và hứa hẹn nhiều triển vọng, hạnh phúc đó cuối
cùng chịu bằng lòng xây dựng bên cạnh màu chăn dạ cũ kỹ kia
sao?"(3).
Hoài cố nhân
là một câu chuyện về tình yêu nhưng bao la hơn ở đằng sau nó
là những suy tư, trăn trở về một cuộc đời, một lý tưởng được
lồng trong một bối cảnh lịch sử trải qua nhiều biến động.
Màu sắc của thời gian, của sự hồi tưởng tạo cho chuyện cảm
giác rưng rưng xúc động. Câu chuyện không chỉ nói về Lý mà
đang kể về quá khứ của mỗi người, những được mất trong thực
tại chúng ta.
Một truyện ngắn khác là Chuyện cái
răng, đăng trên Tạp chí Bách Khoa số 115, 116 ra ngày
15.10 và 1.11.1961 sau được in chung với các truyện khác
trong tập Khoảng mát (Nxb An Tiêm, 1966). Chuyện
cái răng chỉ là câu chuyện về một cái răng đau của Văn
(tên nhân vật trong truyện). Một cái răng! Có nghĩa lý gì
trong cuộc đời của bộ răng tới 32 cái! Nhưng trong sự tầm
thường đó truyện lại được làm nổi bật ở chỗ: "Văn có
những kỷ niệm không mấy êm đềm về những cái răng của mình".
Từ đó ký ức được viết ra bằng một thứ ngôn ngữ trong trẻo
lọc qua nhiều tầng lớp thời gian. Chuyện cái răng của Văn
gắn liền với cuộc sống của Văn tương quan đến cả những thay
đổi của tiến trình thời đại. Cái răng trở thành một chứng
tích của các đoạn đường đời khác nhau. Hồi nhỏ Văn phải đi
học xa nên ở trọ nhà người khác. Một cái răng đau nhức khiến
Văn không ăn cơm được, nằm im trên ván ôm má, lén nhìn cảnh
sum vầy, đầm ấm của gia đình người chủ trọ mà nhớ đến mẹ,
đến chai dầu và sự quan tâm săn sóc ở gia đình mình. Năm 19,
20 tuổi - đang học ở Hà Nội, cái răng Văn lại có vấn đề. Cái
răng có những chấm đen và phải chịu nạo, trám... Cái răng
lại gắn với cuộc sống và những kỷ niệm về Hà Nội, về tuổi
thanh xuân. Đến khi Văn có tuổi, bận rộn lo toan với con
cái, cuộc sống gia đình, cái răng đau lại ám ảnh Văn.
Cứ như thế, chuyện cái răng như là chuyện
của số phận. Ký ức đuổi theo cuộc đời gắn liền thực tại với
dĩ vãng xa xăm.Cái răng đau đem đến cho cuộc đời Văn những
kỷ niệm khó quên, làm tâm hồn chàng thêm phong phú, sâu sắc;
làm cái vặt vãnh của đời thường trở nên ý vị.
Cái còn lại, đằng sau câu chuyện Hoài
cố nhân là nỗi nhớ. Nỗi nhớ gắn liền với cuộc đời và con
người. Đằng sau Chuyện cái răng là cuộc sống bình dị;
là tâm hồn cần sự cảm thông, chia sẻ; nhưng tâm hồn gắn với
thể xác, chi phối và chịu sự tác động của thể xác.
Hiểu một cách cụ thể, hoài niệm là nỗi
tưởng nhớ về quá khứ như vậy - nhưng sâu hơn, xa hơn trong
cái nhìn hoài cảm của nhà văn Võ Hồng là thái độ đối với
thực tại, là quan niệm sống của con người.
2. Văn
chương của Võ Hồng là sự tiếp biến từ mạch văn học lãng mạn
tiền chiến từng khám phá những miền dĩ vãng và sự tiếc nuối
thơ mộng xa xăm. Đó là Nguyễn Nhược Pháp với Ngày xưa;
Vũ Đình Liên với Ông Đồ; Lưu Trọng Lư với Khói lam
chiều; Thanh Tịnh với Quê mẹ, Ngậm ngải
tìmtrầm;là nhà thơ chân quê Nguyễn Bính với thế giới
trầu cau, dòng sống, con đò, hoa bướm mơ mộng hôm qua…Võ
Hồng nhìn về quá khứnhưng không để nhân vật sống hoàn
toàn trong quá khứ.Nhà văn đứng ở thực tại để hồi tưởng quá
khứ. Thực tại mới là đối tượng chính của những trăn trở, lo
âu, của những hoài niệm. Giữa một ngày hỗn loạn vì bom đạn,
xáo trộn với những đoàn quân, đoàn người di cư, Luân (nhân
vật chính trong Hoa bươm bướm) tình cờ gặp lại người
quen (Kim) trên một đoàn tàu đang đứng ở ga. Trong câu
chuyện giữa hai người, Luân được tin bạn của mình tên là
Minh đã hy sinh. Luân choáng váng và dồn dập trong ký ức
Luân là hình ảnh và nỗi nhớ người bạn cũ:
"Thằng Minh chết rồi.Minh học một năm
trường Luật bỏ nhà ra đi kháng chiến.Mẹ khóc ròng nài nỉ ở
lại. Minh là con một. Ông bà Hội đồng nhà giàu có lớn ở mãi
Sóc Trăng. Hồi nhỏ được cưng đến nỗi ba tuổi còn bú mẹ.Mỗi
lần Minh làmnũng khóc quấy thì bà Hội đồng chìa vú cho
Minh.Minh cắn vú mẹ và bà Hội đồng đau quá chảy nước mắt ra
nhưng vẫn cố cười dỗ con. Những hồi Minh ngứa nướu mọc răng,
bà cũng đưa vú cho con cắn để cho con đỡ ngứa. Minh lớn, rụt
rè nhút nhát. Đi học thường bị chúng bạn ăn hiếp. Minh bỏ
học đi theo kháng chiến…”(4).
Cả một đoạn văn dài thể hiện nhân vật
Luân hồi tưởng về Minh; Minh lúc nhỏ, Minh hồi đi học: tính
tình, yêu đương, dự định tương lai v.v... Kỷ niệm thức dậy
sống động. Trong sự nhớ thương hoài cảm, nghe âm vang điệp
khúc ''Thằng Minh chết rồi!''. Chuyện Minh bú mẹ,
cắn vú mẹ, bà Hội đồng cưng chiều con... tưởng như lan man,
vô định; nhưng đó mới chính là hình ảnh thực của sự mất mát
của thực tại. Cái chết đã cướp đi mạng sống của Minh đồng
thời mang theo luôn tình yêu cuộc sống của anh, mang theo
luôn những khát vọng và tấm lòng của một bà mẹ vì con. Xen
lẫn với lời kể là tình cảm, lồng trong tình cảm là những suy
tư. Nhưng đằng sau những bóng dáng lộn xộn của quá khứ là
cái nền của thực tại.Hiện tại khắc nghiệt của thời chiến
tranh.
Thời đại của Võ Hồng sống trải qua nhiều
cuộc chiến tranh. Đứng trước sự tàn bạo của súng đạn, Võ
Hồng cũng như nhiều người cầm bút khác đều nói lên lòng đau
đớn của mình. Chỉ có điều Võ Hồng thâm trầm hơn, ông muốn
lấy quá khứ soi bóng lên thực tại để tìm ra những giá trị
bền vững.Đó là cái đẹp của cuộc sống yên lành, cái thiêng
liêng của tình yêu thương. Hoài niệm không đơn giản là sự
nhớ lại; hoài niệm là sống lại những gì tha thiết nhớ nhung,
không hận thù, không định kiến, đố kị. Văn chương Võ Hồng
mang bản chất như thế.
Nhân vật nào của ông trên bước đi của
thực tại cũng có dĩ vãng níu kéo; trong đó ký ức tuổi thơ
luôn là phần phong phú, dễ thương nhất. Cũng như Luân trong
Hoa bươm bướmluôn nhớ về những ngày còn nhỏ; lão Túc
trong Tình yêu đất, lão Tâm trong Như cánh chim
baynhớ về những ngày thơ ấu gian khổ; Nhàntrong Gió
cuốn, Huệ trong Khoảng mát...; nhân vật cậu bé An
trong Ngày xuân êm đềm và Lễ cúng trường chính
là hình ảnh của quá khứ sống động, tươi đẹp. An sung sướng
và bình yên trong khung trời hồn nhiên và bao bọc đó. Nó trở
thành chỗ dựa, một cõi đi về cho tâm hồn giữa cuộc đời bất
trắc.
Tác phẩm thể hiện cái nhìn hoài niệm tập
trung và đậm đà nhất của Võ Hồng là truyện dàiNgười về
đầu non. Đây được xem như cuốn tự truyện của chính tác
giả. Ở đó có những trang viết chân thực tên người, tên việc,
địa điểm, thời gian nhưng vẫn đem đến hình ảnh, cảm xúc về
tuổi thơ chung cho mọi người. Lớn lên trong tình yêu thương,
trong nếp sống chân thực quê mùa của quê hương làng xóm, tâm
hồn của cậu bé (nhân vật trong truyện) được nuôi dưỡng, bồi
đắp phong phú. Và cho dù lớn lên, ở tận nơi đâu, con người
đó vẫn bùi ngùi nhớ về quê cũ:
"Quê hương của tôi đây, tuổi nhỏ của
tôi đây!Nhưng sao mà xa cách hững hờ như tôi là người khác
lạ?Lỗi của tôi hết.Tôi ra đi mười năm không hề dừng bước ghé
thăm một ngày. Con chim bay về tổ cũ và đang ngẩn ngơ nhìn
cái tổ ngày nhỏ của nó"(5).
Người về đầu non
không có những lời dẫn giải dài dòng.Tự thân những hình ảnh
của kỷ niệm gợi lên bao nhớ thương hoài cảm, tự thân ký ức
lưu giữ cái đẹp hồn nhiên, trong trẻo của một thời.Nhân vật
của Võ Hồng quý trọng và nâng niu dĩ vãng tuổi nhỏ của mình.
Đến như Tộc - một nhân vật trong truyện Niềm tin chưa mất
- vốn lúc nhỏ là một học sinh kém, thường bị thầy trách
mắng; lớn lên vẫn tha thiết nhớ về tuổi học trò không chút
mặc cảm:
"...Bây giờ ngồi nhớ lại thầy tôi thấy
thương thầy hết sức. Đành rằng tôi học chẳng đỗ đạt gì,
nhưng đó toàn là lỗi của tôi.Tôi học dốt mà lại lười quá.
Giá vào tay một thầy giáo khác thì tôi đã bị đuổi học lâu
rồi. Thế mà thầy vẫn chịu đựng, vẫn chấp nhận tôi, vẫn cố
dạy cho tôi biết rằng la mare là cái ao, le kilo là quả
cân... Những kiến thức đó, ra đời tôi không dùng được gì
nhưng chúng cho tôi một cảm tưởng êm đềm là ngày thơ ấu của
tôi không đến nỗi bạc đãi"(6).
Tộc là một biểu hiện về nhân cách của nhà
văn Võ Hồng. Vấn đề không phải Tộc tốt bụng, vị tha mà chính
tâm hồn Tộc không biết nghĩ đến cái xấu, không che đậy cho
cái xấu cả trong quá khứ. Tâm hồn ấy trong suốt.
Nhắc nhở, hồi tưởng dĩ vãng nhất là kỷ
niệm tuổi thơ, Võ Hồng không chỉ dựa vào kinh nghiệm, vốn
sống sẵn có của bản thân mình, ông muốn nói nhiều hơn đến
nhân cách của một con người luôn gắn bó với cội nguồn thương
yêu. Cũng như với nhân vật Tộc, hoài niệm quá khứ không có
giá trị về vật chất nhưng nó đem đến sự giàu có phong phú về
tinh thần - nhất là cảm giác trong lành, bình yên. Cái nhìn
rộng lượng, chân thành với dĩ vãng đã qua giúp người ta vững
tin hơn trong cuộc sống thực tại.Vả chăng quá khứ là cái đã
qua, đã cố định; trong khi thực tại đang biến động, thay
đổi. Một thực tại nhiều xáo trộn lo âu càng khiến con người
khát khao những giá trị bền vững.
3. Nhân
vật của Võ Hồng không trốn trong quá khứ, không lấy quá khứ
để thay thế hiện tại. Nhưng rõ ràng nhân vật vẫn luôn nặng
lòng lưu luyến với đoạn đường đã qua; vẫn chủ trương tìm
kiếm một thế giới tinh thần trong trẻo, hồn nhiên, vị tha và
bình yên. Tuổi thơ và cuộc sống êm đềm ở làng quê những ngày
thơ ấu mang những nét đặc trưng đó.Tình yêu hòa bình, yêu
cuộc sống chân thực, yêu cái đẹp chan chứa trong văn chương
Võ Hồng. Với nhà văn, thời gian được xác định cụ thể trong
quá khứ nhưng lại khó xác định trong thực tại. Mục đích của
văn chương ông là chắt lọc trong dòng chảy thời gian tìm ra
một cái đẹp bền vững, khó phai tàn.
Võ Hồng khác với Xuân Diệu về quan niệm
thời gian. Xuân Diệu trong thơ luôn là sự hối hả, thúc giục
- cả trong tình yêu:"Nhanh lên chứ vội vàng lên với
chứ/Em ơi em tình non sắp già rồi". Tình mới chớm, Xuân
Diệu đã sợ phai tàn, tình còn non Xuân Diệu đã thấy trước
tình "sắp già". Sự đổi thay mau chóng của thời gian
khiến nhà thơ luôn ở trong trạng thái cực đoan: yêu nồng
nhiệt, cháy bỏng và thất vọng cũng ghê gớm cùng cực. Xuân
Diệu kéo trước tương lai về với thực tại.Trong khi đó, thời
gian trong tác phẩm Võ Hồng chính là sự dồn nén của quá khứ
trở về thực tại.Xuân Diệu nôn nóng, vội vàng.Võ Hồng trầm
tĩnh, chậm rãi,tư lự.Ông dè dặt với bước đi của thời
gian.Ông luôn sợ mất cái đẹp đã có trong quá khứ.
Võ Hồng hay viết về những chuyện tình yêu
da diết, nhẹ nhàng mang nhiều hoài niệm - Những truyện tình
mà nhà nghiên cứu Cao Huy Khanh gọi là "những truyện tình
bâng khuâng" (7) vì nó trôi chảy chậm chạp và
được bao phủ bởi một không khí êm đềm, thi vị cổ điển.
Mối tình Xuân - Lý trong Hoài cố nhân,
Diệp và Thu Vân trong Ngày xưa, Hà và Tường Vi trong
Hà Vi... là những khúc nhạc dạo nên thơ, thánh thót
nhưng chỉ vang ngân trong dĩ vãng nhớ thương. Kết cục, Lý
chết - Xuân đi lấy chồng.Thu Vân không lấy được Diệp và Diệp
bâng khuâng với ba thước lụa hồng không biết mua để tặng ai.
Hà và Tường Vi đã từng có giây phút chung đôi thơ mộng ở Hà
Nội; nhưng cuộc đời biến động: Hà Vi lại là con của Tường Vi
với người cha đã mất chứ không phải của Hà. Hà dạy học cho
Hà Vi, có nghĩa hàng ngày đối diện lại với hình ảnh của
Tường Vi ngày xưa cũ. Nhân vật trong các truyện tình của Võ
Hồng luôn nuôi dưỡng quá khứ, cho dù tình yêu trong quá khứ
không có kết quả hiện thực.
Trong truyện ngắn Mùa hoa soan,
Phúc và Liên yêu nhau, đồng cảm nhau nhưng Liên vẫn im lặng
giữ tình cảm riêng tư kín đáo của mình và Phúc vẫn về quê
cưới vợ theo sự xếp đặt của mẹ. Trong truyện ngắn Người
thứ ba; nhân vậtLong yêu Nguyệt nhưng không được gia
đình Nguyệt chấp thuận và Nguyệt cưới Phú một người bạn của
Long.Long giận Nguyệt, giận cuộc đời nhưng trong thâm tâm
vẫn nuôi dưỡng một tình yêu vô vọng.Long càng cố xa Nguyệt
càng xích lại gần Nguyệt trong mối hờn ghen xót xa. Long
ghét hoa phượng vì ngày xưa hai người hay đi dưới tàn phượng
đỏ và Nguyệt đã lên xe hoa vào mùa hè, khi hoa phượng rực rỡ
ở cổng nhà nàng.Khi Phú (chồng Nguyệt) chết, Long lại rơi
vào tình thế khó xử. Quá khứ bị lẫn lộn với thực tại: Nguyệt
trong bộ đồ tang trắng làm "Long bàng hoàng như mình vừa
qua một giấc mơ ngắn. Màu da mặt ấy với màu vải trắng kia
chính là màu quen thuộc của Nguyệt khi nàng còn là học trò,
mặc áo dài trắng và xỏa tóc bên vai. Chính Nguyệt đã yêu anh
với màu trắng ban sơ ấy" (8).
Chính sự hóa thân của quá khứ trong thực
tại làm Long hoài nghi thực tại, không chấp nhận thực tại.
Long muốn giữ cái vị ngọt ngào pha mùi cay đắng của tình yêu
sáu năm về trước. Long không muốn mình làm người chiến thắng
tầm thường như vậy.
Con đường đi của các nhân vật Võ Hồng
không phải là hướng trở về quá khứ, nó chỉ bắt đầu trong quá
khứ và các nhân vật không bỏ quên những gì đã trải qua sau
lưng mình. Mang theo hành trang tinh thần đó, nhân vật của
Võ Hồng không có những bước dấn thân liều lĩnh trong thực
tại nhưng lại nặng nề những suy tưởng, âu lo. Bao phủ trong
các truyện là không khí hoài cảm, câu văn nhẹ nhàng, cách mô
tả bao giờ cũng mang ý niệm thời gian. Ví dụ như:
"...Chòi canh cao bay phất phơ lá cờ.
Một người lính ngồi ôm súng nhìn không gian chập chùng đồi
núi. Lô cốt.Trại lính.Hai mươi năm đủ đào tạo một thế hệ.
Người lính đang ngồi trên chòi canh đó có thể là con của
người lính tôi đã gặp hai mươi năm trước, đứng canh gác cầu
này. Các thế hệ kế tiếp nhau đã chuyền cho nhau tiếng nói và
cây súng. Nước chảy dưới cầu.Những đồi cát nằm im giữa lòng
sông"(9).
Thời gian đang vận động: "Các thế hệ
kế tiếp nhau", "nước chảy dướicầu"... nhưng đó là
những vận động trong tĩnh lặng. Chính cái tĩnh lặng đó làm
cho suy tư đọng lại, trăn trở: "Người dân không có thì
giờ để nghỉ ngơi. Hai mươi năm đủ để đào tạo một thế hệ!..."
Truyện của Võ Hồng ít đề cập tới tương
lai (nếu có - tương lai đó cũng thuộc về quá khứ - Ví dụ ước
mơ ngày bé, điều mong muốn của người bạn đã chết v.v...)
nhưng xuyên qua những trầm tư, tiếc thương quá khứ đó ta vẫn
bắt gặp một hoài vọng âm thầm, tha thiết.Nhàn trong Gió
cuốn trở về quê hương, vì tin cậy vào kỷ niệm tuổi thơ
và cuộc sống ở quê nhà. Tộc và quá khứ của Tộc tạo "niềm
tin chưa mất" trong cuộc đời.Nhìn về quá khứ, Võ Hồng
mang theo niềm khát khao về một tương lai tốt đẹp, trong
sáng, bình yên. Nâng niu dĩ vãng, thái độ của Võ Hồng đối với
thực tại là khẳng định những giá trị tinh thần, những gì tốt
đẹp đã có trong cuộc sống.
Nhân vật của Võ Hồng thường đi trong hoài
niệm và cảm nhận thực tại bằng cái nhìn hoài niệm!Thường
xuyên ta bắt gặp trong tác phẩm là những chữ: "hồi tưởng
lại", "nhớ lại", "thấy lại", "cách đây
ba năm", "Năm tôi lên...tuổi", "nhắc đến",
"nhữnghồi", "những lúc" v.v...Đi theo những
chữ mở đầu giản dị đó, là những dòng cảm xúc miên man. Trong
hầu hết các bức tranh mô tả của Võ Hồng của có hình ảnh,
đường nét của thực tại và bóng quá khứ lung linh, soi chiếu.
Suốt hơn nửa thế kỷ cầm bút, Võ Hồng
không phải là người đi đầu trong các cuộc thể nghiệm, cách
tân văn chương; cũng không phải thuộc lớp lạc hậu không theo
kịp thời đại. Ông lặng lẽ, điềm tĩnh trong cách viết và cách
sống.Cho đến nay; những tác phẩm văn chương của Võ Hồng vẫn
làm người đọc yêu mến, trân trọng và ngưỡng mộ.Truyện của
ông luôn đem đến tình yêu tuổi học trò, tình yêu gia đình,
quê hương – bản quán và đặc biệt là những giá trị tinh thần,
là kỷ niệm được chắc lọc, gìn giữ trong ký ức của mỗi người.
Nhà văn Võ Hồng giờ đã rời xa cõi tạm; đã
bình yên, thanh thản về một thế giới không có thời gian tồn
tại, không có tiếc nuối, hoài niệm. Nhưng văn chương của Võ
Hồng vẫn như sống tiếp cuộc đời của ông; vẫn lung linh những
suy tư, hoài niệm!
CHÚ THÍCH
(1)
Võ Hồng: Hoài cố nhân (tập truyện ngắn); Nxb
Ban Mai- SG, 1959; tr.3.
(2)
Võ Hồng: Hoài cố nhân (Sđd); tr.5
(3)
Võ Hồng: Hoài cố nhân (Sđd); tr.35
(4)
Võ Hồng: Hoa bươm bướm (tiểu thuyết); Nxb Lá
Bối- SG, 1966; tr.170-171.
(5)
Võ Hồng: Người về đầu non (truyện dài); Tập
san Văn xb - SG, 1968; tr.123
(6)
Võ Hồng: Lá vẫn xanh (Tập truyện ngắn); Nxb
Thời Mới- SG, 1963; tr.114.
(7)
Cao Huy Khánh: Võ Hồng – Những truyện tình bâng khuâng;
Tuần báo Khởi Hành số 84-1974.
(8)
Võ Hồng: Vết hằn năm tháng(Tập truyện ngắn);
Nxb Lá Bối- SG, 1965; tr.70.
(9)
Võ Hồng: Bên kia đường(Tập truyện ngắn); Nxb
Mặt trời- SG, 1968; tr.145.
TS. Nguyễn Thị Thu Trang
Trường Đại học Phú Yên
|