Một con giáp sau cuộc sống nơi đất
mới đã quen. Ngoái nhìn lại năm 1988 mà
không nhớ là cái gì Thìn. Mười hai con
giáp tôi thuộc vanh vách: Dần, Mão,
Thìn, Tị, Ngọ… nhưng chẳng rành về can,
chi, quẻ trong âm lịch.
Năm đó tôi trở lại Hoa Kỳ sau nhiều
năm dạy học ở nước ngoài. Về lại nơi đã
cho mình hấp thụ nền giáo dục tiến bộ
nhất nhưng chưa biết phải làm gì. Tiếp
tục dạy học hay chọn một ngành nghề
khác?
Trước Tết tôi nhận việc làm tại một
cơ quan giúp người tị nạn và di dân, trụ
sở ở đường số 3, Oakland, với cái tên
nghe không liên hệ gì đến quá khứ học
hành và làm việc của mình: Hội Ngư phủ
Việt Nam, lúc đó anh Phạm Minh Chiếu làm
giám đốc điều hành.
Tên cơ quan như thế, nhưng có nhiều
phân bộ, ngoài chức năng giúp ngư dân
Việt am hiểu luật lệ ngư nghiệp, còn có
phân bộ dạy ESL và tìm việc. Tôi làm
chung với anh Joe Đào trong công tác tìm
việc làm cho người mới đến.
Hết hè tìm được việc dạy học. Các anh
trong hội thấy tôi có tinh thần hoạt
động nên mời vào hội đồng quản trị.
Từng bước trưởng thành
Hoa hậu
Pearlynn Đặng tại hội chợ
Tết 2012
Hội sinh hoạt nhiều năm, có đóng góp
của các anh trong nhiều ngành nghề: anh
Châu Thao là một ngư dân thứ thiệt, chủ
tàu. Anh Tạo Lê có cửa hàng bên San
Francisco, anh Nguyễn Đức Lâm hoạt động
cộng đồng ở San Jose, anh Henry Lê làm
việc cho một dân biểu ở Sacramento. Bác
sĩ Phan Kim Nguyên có phòng mạch ở
Oakland, anh mất cách đây hơn chục năm,
là phu quân của chị Phan Anh Tú, tốt
nghiệp U.C. Berkeley cùng năm với tôi.
Anh Frank Young là chủ ga-ra sửa xe ở
Berkeley. Anh Trương Bổn Tài là nhà
nghiên cứu Việt học.
Anh David Dương có công ti rác hoạt
động ở cả hai bờ Thái Bình Dương mà
nhiều đã biết và là mạnh thường quân của
cộng đồng và các dân cử. Gặp anh những
năm cuối thập niên 1980, công ti mới
phất lên, nhưng trong kí ức của tôi luôn
in đậm hai hình ảnh về anh: một thanh
niên sáng sớm lái xe pick-up đi lượm
thùng cạc-tông ở các chợ và một nhà ảo
thuật đã nhiều lần lên sân khấu biểu
diễn cho đồng hương.
Đầu thập niên 1990 Hội Ngư phủ được
biết đến nhiều qua vụ kiện đạo luật
Jones Act về an ninh lãnh thổ Hoa Kỳ.
Luật có từ cả trăm năm trước, bất thình
lình đem áp dụng khiến nhiều ngư dân
Việt bị phạt nặng, không thể tiếp tục
công việc. Vì chưa nhập tịch nên không
được hành nghề trên các tàu đánh cá lớn.
Ngư dân và Hội Ngư phủ Việt kiện chính
phủ Mỹ cản trở tự do mưu sinh của dân.
Vụ án kéo dài mấy năm qua nhiều tranh
cãi trước toà liên bang. Với sự yểm trợ
của dân biểu Norm Mineta, một đạo luật
được Tổng Thống George Bush (cha) ký ban
hành cho phép ngư dân Việt tiếp tục đánh
cá và trong thời gian mười năm phải nhập
tịch.
Tiếp tục vận động cho tiếng nói cộng
đồng, hội và nhiều cá nhân đã gây quỹ
cho các dân cử như Dân biểu Tiểu bang
John Burton, Phó Thống đốc Leo McCarthy,
Thị trưởng San Francisco Art Agnos, Thị
trưởng Oakland Elihu Harris.
Từ cuối thập niên 1990, ngân sách
dành cho di dân cắt giảm khiến nhiều cơ
quan xã hội của người Việt đóng cửa,
trong đó có American Việt League là hậu
thân của Hội Ngư phủ.
Nhìn về quê hương, năm rồng 1988 là
thời điểm đất nước Việt Nam mới mở cửa
giao tiếp với Tây Phương. Chính sách
“Đổi mới” ban hành hai năm trước làm
bừng lên không khí tự do buôn bán trên
cả nước.
Nhìn qua lân bang, năm 1988 Nam Hàn
vươn lên thành rồng, trở thành quốc gia
thứ nhì ở Đông Á, sau Nhật Bản, đứng ra
tổ chức Olympics mùa hè.
Năm 2000 cũng là năm rồng, tôi nhớ
giao thừa tây lịch hơn vì những xôn xao
với Y2K. Máy điện toán đang được dùng
hầu như ở mọi nơi, từ cơ quan công quyền
đến doanh nghiệp, từ bộ quốc phòng, hãng
hàng không sang thị trường tài chính.
Nhiều gia đình đã có máy điện toán cá
nhân nối mạng toàn cầu. Chuyện gì sẽ đến
khi con số nhảy lên 00 cho niên lịch
mới. Trở lại thời khắc ban đầu của nhân
loại? Những bộ nhớ sẽ rối loạn?
Tổng lãnh
sự Nguyễn Bá Hùng hát Quan
họ cùng Ái Vân trên sân khấu
Giao thừa 2000 đến với Úc, Nhật, Bắc
Kinh, Hồng Kông trước, sau là Paris,
London, New York mà không có trục trặc
kĩ thuật đáng quan ngại nào. Thế giới
vẫn bình yên. Pháo hoa vẫn nở rực chào
đón thiên niên kỉ mới.
Sau ngày nghỉ Tết Tây, ra máy ATM lấy
tiền thấy tài khoản có gần trăm nghìn đô
dư. Trong thoáng giây tôi mừng rỡ, mơ hồ
tưởng trúng số. Bình tâm lại suy đoán đó
là hệ lụy của Y2K. Vợ chồng nói đùa với
nhau, cứ lấy hết ra, lên Las Vegas thử
thời vận. Trúng thì lời. Xui nhà băng
đòi lại cứ nói đã cúng hết ở sòng bài!
Đến nay tôi cũng không rõ hư thực ra sao
vì vài ngày sau số tiền được điều chỉnh
lại chính xác từng xu, như số tiền dư
chưa bao giờ lọt vào trương mục của tôi.
Cuối năm đó nước Mỹ trải qua những
ngày căng thẳng chờ đợi kết quả bầu tổng
thống đã không được định đoạt bằng lá
phiếu của dân mà qua phán quyết của Tối
cao Pháp viện. George W. Bush (con) lên
làm tổng thống với số phiếu chỉ hơn Al
Gore vài trăm ở bang Florida, nơi gặp
khó khăn, tranh cãi về cách đếm phiếu.
Tính tổng số phiếu phổ thông thì Bush
thua Gore.
Ở nhiều nơi khác, với kết quả mong
manh và nghịch lý như thế sẽ không tránh
khỏi biểu tình, bạo động tranh giành
quyền lực, nhưng Hoa Kỳ là xứ pháp trị,
người dân tôn trọng quyết định của Tối
cao Pháp viện là cơ quan cao nhất với
thẩm quyền giải thích hiến pháp.
Năm 2000, cộng đồng người Việt tại
Hoa Kỳ bước vào tuổi 25. San Jose có
nhiều sinh hoạt đón Tết, nhưng năm đó
chia năm, xẻ bảy. Cùng năm, nhiều người
Việt bước vào sinh hoạt chính trị dòng
chính với thất bại và thành công. Ông Vũ
Đức Vượng ứng cử Hội đồng Giám sát San
Francisco không đạt. Luật sư Trần Thái
Văn được bầu chọn vào hội đồng thành phố
Garden Grove, là dân cử gốc Việt thứ hai
tại Hoa Kỳ, sau Nghị viên Tony Lâm của
Thành phố Westminster.
Văn hóa người Việt
Hôm Chủ Nhật đi chơi Hội Tết San
Francisco gặp Giáo sư Lê Thức Lân đã gợi
nhớ nhiều kỷ niệm. Một mùa hè xưa ông
phụ trách lớp Việt ngữ tại Đại học
Berkeley với những buổi nói chuyện của
giáo sư Nguyễn Khắc Kham, Nguyễn Đình
Hoà giúp sinh viên mở mang kiến thức văn
hoá Việt. Bây giờ mỗi niên học trường có
chục lớp Việt ngữ.
Nhớ hơn nữa là lần sinh viên Berkeley
tổ chức văn nghệ đầu tiên vào mùa xuân
năm 1980, khi đó có nhờ Đoàn Oanh Vũ
dưới sự hướng dẫn của phu nhân giáo sư
giúp đóng góp những điệu vũ cổ truyền
dân tộc. Sinh viên còn cần khăn đóng áo
dài để diễn kịch thơ “Hận Nam Quan”.
Vất vả đi tìm và được bác Nguyễn Phú
Biên, chủ hãng phim Mỹ Vân ngày trước,
và cụ Đào Đăng Vỹ cho mượn.
Quầy bánh
tét tại chợ Tết năm Con
Rồng 2012
Áo dài gấm, khăn đóng, nón lá, áo tứ
thân rất hiếm trong những năm mới định
cư ở Mỹ. Sự giúp đỡ của các bậc cha anh
lúc bấy giờ thật đáng quý. Học giả Đào
Đăng Vỹ qua đời đã lâu. Bác Biên nay hơn
thất tuần, vẫn sinh hoạt cộng đồng, phụ
trách nghi thức tế lễ tại Hội Tết San
Francisco.
Rong chơi hội chợ gặp Nguyễn Khánh là
chủ tịch Hội Sinh viên Việt Nam tại Đại
học Berkeley năm 1981-82. Lúc đó sinh
viên vận động mở lớp học về cộng đồng
người Mỹ gốc Việt và được đại học chấp
thuận. Giáo sư Chung Hoàng Chương là
người đầu tiên phụ trách giảng dạy.
Khánh đang giúp Trung tâm Văn hoá Âu
Cơ, cùng với chị Tô Lệ Hằng, anh Trần
Quốc Hùng lo chương trình Việt ngữ và
văn hoá cuối tuần, giúp thiếu nhi giữ
gìn văn hoá dân tộc. Từ năm 1986 đến nay
trung tâm đóng góp nhiều cho cộng đồng
và các sinh hoạt đa văn hoá của thành
phố. Nhiều lần các em đã trình diễn ở
Union Square.
Hội Tết Nhâm Thìn 2012 còn có sự tham
gia của cộng đồng người Miến Điện, người
Lào và người Hoa làm tăng thêm phong phú
cho sinh hoạt văn hoá. Đây là một điểm
son.
"Lãnh sự quán
tặng nhiều lịch hoa
sen và tân Tổng Lãnh
sự Nguyễn Bá Hùng
mặc khăn đóng áo dài"
Nhiều người đã góp công sức tổ chức
Hội Tết trong những năm qua: Dược sĩ
Phạm Đỗ Hùng, ông Nguyễn Phú, anh Huỳnh
Lương Thiện, anh Đoàn Ngọc Thuỷ, cô Liên
Nguyễn, cô Nguyễn Thuỷ Tiên, anh Lê Chí
Lượng, ông Nguyễn Thanh Tâm, ông Tạ
Thanh Phong, ông Huỳnh Khắc Minh và
nhiều người nữa tôi không nhớ hết tên.
Gần hai chục năm qua, Hội Tết được tổ
chức tại khu Little Saigon trên đường
Larkin. Mỗi năm có nhiều dân cử dự lễ
khai mạc. Năm nay Thị trưởng Ed Lee và
Chủ tịch Hội đồng Giám sát David Chiu
cũng đã đến. Ông Lee là thị trưởng gốc Á
đầu tiên được bầu chọn vào tháng 11 năm
ngoái.
Vận động bên trong cho sự thành hình
của Little Saigon San Francisco, cho
những yểm trợ tài chánh từ thành phố và
sự có mặt tham dự của nhiều quan chức là
nhờ anh Phạm Thư Đăng. Hoạt động từ thời
sinh viên ở Boston, vào đời anh đi dạy
học, tham gia sinh hoạt Đảng Dân chủ và
đã được bổ nhiệm làm việc một thời gian
trong bộ giáo dục của chính quyền Bill
Clinton. Di chuyển về miền Bắc
California, anh Đăng làm việc trong toà
thị chính San Francisco đã nhiều năm.
Nhìn lại một con giáp, từ năm 2000
đến nay số dân cử gốc Việt đã tăng đáng
kể. Cộng đồng người Việt hiện có Dân
biểu Tiểu bang Hubert Võ ở Texas, Giám
sát viên Janet Nguyễn ở Quận Cam, Phó
Thị trưởng Madison Nguyễn ở San Jose và
khoảng hai chục dân cử trong các hội
đồng thành phố, sở học chính, các ủy ban
tiện ích. Đông nhất ở California.
Năm Nhâm Thìn với tổng tuyển cử vào
tháng 11. Liệu cộng đồng sẽ có đưa được
người trở lại trong lập pháp bang
California thay cho Dân biểu Trần Thái
Văn và vào Quốc hội Hoa Kỳ như đã có Dân
biểu Cao Quang Ánh là đại diện hai năm
trước đây.
Tiếng hát nhà ngoại giao
Lễ đón Tết
Nhâm Thìn tại Tổng Lãnh sự
quán Việt Nam ở San Francisco
Cuối tuần rồi gặp anh David Dương tại
liên hoan đón Tết của Tổng Lãnh sự quán
Việt Nam. Hỏi thăm lúc này công ti rác ở
Việt Nam còn gặp khó khăn. Anh nói thỉnh
thoảng cũng có nhưng mọi chuyện được
giải quyết theo khoa học và luật pháp.
Trước cũng như nay, khi trò chuyện
hay phỏng vấn về quan hệ thương mại giữa
hai nước, anh David luôn tỏ ra lạc quan
và tin rằng Việt Nam sẽ phải vào sân
chơi theo luật quốc tế. Tuy về Việt Nam
làm ăn, giúp cải thiện đời sống dân
Việt, nhưng anh không quên mình từng là
người tị nạn và luôn tôn trọng những ưu
tư, quan tâm của cộng đồng.
Liên hoan có chừng 500 khách, du sinh
nhiều hơn, thương gia ít đi. Số người
tham dự thay đổi, nhưng không năm nào
thiếu bài diễn văn của Tổng Lãnh sự. Đó
là một bản báo cáo tình hình phát triển
trong nước, quan hệ với Hoa Kỳ, với cộng
đồng người Việt hải ngoại.
Năm qua kinh tế tăng 5.9%, mức đầu tư
tăng, giao thương hai nước đạt gần 20
tỉ. Số người Việt về thăm, tiền gửi về
mỗi năm mỗi nhiều. Năm nào cũng những
con số, những lời mời gọi đầu tư, gắn bó
với quê hương, giữ gìn bản sắc dân tộc.
Dường như báo cáo là điều bắt buộc
cho trưởng nhiệm sở ngoại giao của Việt
Nam ở đây. Báo cáo thích hợp nơi hội
nghị nhưng có cần thiết không trong liên
hoan? Nếu những nét chính trong phát
triển và quan hệ được in vào tờ chương
trình để khách xem qua lúc thưởng thức
văn nghệ, ăn uống, hoặc đem về thì tốt
hơn là ông Tổng Lãnh sự đọc giữa tiếng
ồn, khó nghe, khó nhớ.
Năm nay bừng lên hai nét truyền
thống: Tổng Lãnh sự quán tặng nhiều lịch
hoa sen, giờ là quốc hoa, và tân Tổng
Lãnh sự Nguyễn Bá Hùng mặc khăn đóng áo
dài. Hơn nữa cán bộ và du sinh còn tỏ ra
rất văn nghệ qua các màn trình diễn văn
hoá. Ông Hùng cùng phu nhân phô diễn
thời trang tây và ta.
Ông hát quan họ với Ái Vân, song ca
“Ai ra xứ Huế” với Kim Ngân. MC của
chương trình là Giáo sư Chung Hoàng
Chương và Phó Tổng Lãnh sự Thu Hà. Thày
Chương sau những năm dạy học ở Mỹ giờ về
sống ở Việt Nam nhiều hơn. Mấy năm nay
thày làm MC cho liên hoan đón Tết.
Từ năm 1998, đây là lần thứ 15 Tổng
Lãnh sự quán tổ chức liên hoan đón Tết.
Năm đầu tiên thời ông Nguyễn Xuân Phong
có hai trăm khách, ăn uống ngồi bàn
trong đại sảnh cạnh toà thị chính. Sau
này, lúc đông trên nghìn khách thời ông
Trần Tuấn Anh. Năm nay số khách xuống
theo tình hình kinh tế Việt Nam và ở Mỹ.
Hôm ở Hội Tết cộng đồng, ghé quầy ban
tổ chức lấy tập chương trình để định
hình tổng quát sinh hoạt hội chợ và đọc
qua. Xem bài văn khấn do cụ Nguyễn Phú
Biên phụng soạn mới biết năm Nhâm Thìn
là Việt Nam Quốc niên Thứ 4891. Về nhà
làm con tính, nếu đúng thế thì nước Việt
khai sinh vào năm Dậu, tuổi con gà.
Qua lịch sử gìn giữ cõi bờ, mở mang
biên cương, nước Việt có những điạ danh
mang tên rồng: Thăng Long, Hạ Long, Cửu
Long. Liệu rồng Việt Nam có bay lên được
trong năm Nhâm Thìn để con Rồng cháu
Tiên tiến lên sánh vai cùng thế giới?
Tác giả Bùi Văn Phú hiện dạy học
và là một nhà báo tự do đã sống và sinh
hoạt cộng đồng tại vùng Vịnh San
Francisco từ năm 1975. Bài viết phản ánh
cách nhìn riêng của tác giả.
Nhà báo tự do
Bùi Văn Phú
Gửi cho BBC
Tiếng Việt từ San Jose