Những bài cùng đề tài

Thời gian qua, chừng như kéo dài cả tháng, tôi theo dơi  cuộc "hội thảo" xuyên đại dương trên mạng của giới trí thức về Trí thức là ǵ? Thật là thú vị, từ nhỏ đến lớn, tôi có nghe nói nhiều về hai chữ "trí thức", nhưng chưa có dịp để t́m hiểu sâu rộng về hai chữ nầy như đợt vừa qua. Hồi nhỏ sống ở vùng Việt Minh, chịu ảnh hưởng của CM Vô sản, lớn lên qua chiến tranh, có chập chờn nhiều thứ chưa hiểu rơ giữa ta và địch, nên có e dè thế nào ấy, về hai chữ trí thức này. Qua cuộc hội thảo trên mạng, tôi có hiểu phần nào, nhưng cũng chưa rơ lắm. Tôi nhớ câu chuyện của ông Albert Einstein về thuyết tương đối lừng danh của ông.    Chuyện thế nầy, có thể không chính xác lắm.   Sau khi ông A.Einstein công bố thuyết tương đối của ḿnh ra công chúng, th́ dư luận hết sức xôn xao, bàn tán, nhất là trong giới trí thức, các nhà khoa học, những người có học hàm, học vị…Họ giải thích, bàn căi rất nhiều, dĩ nhiên tốn nhiều giấy mực. Chừng như chưa hài ḷng điều ǵ đó, ông A.Einstein bèn kể câu chuyện sau: Ông có một người bạn mù từ thuở nhỏ. Một hôm, ông dắt người bạn mù đi chơi phố, rồi ghé vào một quán nước giải khát. Ông gọi 2 ly sữa.  Ông bạn mù hỏi : Sữa là ǵ thế ? Einstein giải thích : Sữa là một loại chất lỏng, có vị ngọt, màu trắng, lấy ra từ vú của một loài động vật, uống được và có ích cho sức khỏe. Ông bạn mù cầm ly nhấp thử, gật đầu nói : ừ, đúng là chất lỏng, có vị ngọt, nhưng c̣n trắng là ǵ? Einstein giảng giải : trắng là màu giống lông con thiên nga? Ông bạn mù hỏi : Con thiên nga th́ như thế nào ? Einstein : bạn biết con vịt chứ ? nó giống con vịt, nhưng có cổ của nó dà́ và cong như thế nầy nầy ! Vừa nói, ông vừa đưa cao cánh tay và uốn cong lại. Ông bạn mù đưa hai tay lên sờ vào cánh tay cong của Einstein, gật gù : ờ, tớ biết sữa là thế nào rồi.   Giống như ông bạn mù nọ, tôi cũng hiểu rồi, thế nào là trí thức. Nhưng không phải thông qua màu trắng, mà tôi hiểu trí thức có thuộc tính là trước hết phải"căi" cái đă. Sáng hôm sau, vợ có chuyện đi vắng nhà, tôi phải đi chợ mua một ít thức ăn. Chợ nhỏ, gọi là chợ chồm hổm trong xóm. Tôi thấy hai người đàn bà căi nhau, một người mua cá, một người bán cá. Tôi lập tức theo dơi  kỹ, v́ nó liên quan đến đề tài đang diễn ra trên mạng. Bà mua cá, nâng con cá trên tay và xem xét rất kỹ, nói : Con cá nầy không được tươi…Bà bán căi lại : Cá thế nầy mà không tươi à, xem cặp mắt nó th́ biết. Bà mua : th́ đấy, cặp mắt đấy, tươi sao được! Bà bán,  xem chừng đă bực ḿnh, trở nên gắt gỏng: Con cá nó như thế, nó là như thế, nói nó tươi, không tươi làm cái quái, muốn mua th́ mua, không th́ thôi.! Cuộc phản biện chuyển sang đề tài giá cả. Bà mua nói: Giá sao đắt thế, mới tuần trước giá có bấy nhiêu, nay lại lên, lên ǵ khiếp thế? Bà bán cự lại : Bà không biết đồng bạc đang mất giá rồi hay sao ? Nói đi, có cái ǵ không lên không ? Rau cải, gạo mắm, xăng dầu, điện nước..., bộ cá không ảnh hưởng sao ! Bà mua ra chiều lưỡng lự trong ḷng-- tuy chưa thể khẳng định là thuộc giới nào, trí thức hay không-- có vẻ là hiểu biết thời cuộc, kiểu nầy th́ giá mỗi ngày mỗi lên, chẳng lẽ không ăn sao, bà chặc lưỡi, quyết định mua sau một hồi thương lượng nóng cả tai. Cuối cùng cuộc mua bán cũng kết thúc . Một bà nhét tiền vào túi, một bà xách cá đi.    Điều phân vân c̣n lại là của tôi Hai bà căi nhau, nói chữ nghĩa là "phản biện", là nhằm mục đích t́m lẽ phải tương đối, biết nói và biết nghe, cuối cùng đạt được đồng thuận công dân với nhau. Nhưng bảo hai bà nầy thuộc giới trí thức, chắc là nhiều người không chịu, nhất là giới "có học". Đúng vậy, tôi t́m được hai cái khác biệt. Một là, đối tượng tranh biện ở phạm vi quá hẹp, riêng tư giữa hai người, trong khi đối tượng để tranh biện của giới trí thức là rộng lớn hơn, liên quan đến nhiều người, cả cộng đồng, cả xă hội, quốc gia, khu vực...cả tới Biển Đông, rồi quốc tế nữa. Hai là các bà chỉ căi nhau bằng mồm, tuy có hơi ồn ào chút đỉnh, nhưng theo gió bay đi, không để lại ǵ cả, v́ không ghi chép, không thu băng… trong khi trí thức th́ để lại nhiều chữ nghĩa bằng giấy mực, băng đĩa, sách vở, blog bliếc , diễn đàn... cả một hệ thống phương tiện truyền thông hiện đại. V́ thế, xin tạm kết luận : hai bà kia tạm thời chưa xếp vào giới trí thức được. Dù nghĩ thế, tôi vẫn thấy chưa yên ḷng, có điều ǵ như bất ổn.   Có là giới nầy hay là giới khác th́ sao nào ? Tôi biết ai cũng có suy nghĩ, có tư duy, có phản biện, có căi vả, nếu có một ḿnh th́ cũng tự căi với ḿnh. Đó là thuộc tính con người, không có không được, nó c̣n là hạnh phúc, được suy nghĩ, được tự biện…Trong tác phẩm nổi tiếng "Ngư Ông và biển cả" của  Hemingway, mô tả ông lăo đánh cá một ḿnh ngoài biển cả, không ngừng tư duy, không ngừng tự căi với ḿnh, về mọi thứ…Tác phẩm ngắn thôi, nhưng tôi đếm đến 19 lần ông lăo lặp đi lặp lại một câu nói : "suy nghĩ thật là hạnh phúc". Thế nên, xă hội nào không cho căi, không cho phản biện, tranh biện, tức là không cho tư duy phát triển, xă hội đó không thể tiến bộ, con người sống trong xă hội đó không thể có hạnh phúc được. Có một phàn nàn trên mạng, sao người ta nói măi về Bắc Triều Tiên, về ḍng họ Kim, hết ông nội Kim Il Sung, cha Jung Il, rồi cháu Jung Un chi cho tốn th́ giờ ! Không đâu, đáng nói lắm chứ, v́ ở đó không có căi, không có tư duy, không có phản biện hay biện luận ǵ hết, không có cả giới trí thức lẫn các bà bán cá để mà căi vả. Nhắc măi đến Bắc Triều Tiên, không phải v́ mến mộ hay thương yêu ganh ghét ǵ, mà v́ sợ ! Cái nỗi sợ đón đầu, cảnh giác để mai kia không rơi vào t́nh cảnh không được căi, dù là căi theo kiểu trí thức, hay kiểu các bà mua bán cá vậy.   HĐN http://nguoilotgach.blogspot.com/2012/02/toi-hieu-roi-nao-la-tri-thuc.html                   http://vietsciences.free.fr  và http://vietsciences.org