Tả bữa cơm
cúng Tết, nhà thơ Trần Tru
pháo nổ,
Trên bàn thờ mâm cỗ đã
bày
ng Phương viết :
Tiếng pháo
nổ rồi từng tràng xong.
Mẹ tôi đang
châm dở nén hương vòng,
Và xếp lại
trái hồng mâm ngũ quả...
Bây giờ
không còn Mẹ, cũng không nghe pháo nổ ở quê người, tôi vẫn giữ đủ các lễ
nghi cho ba ngày Tết, như hồi thấy Mẹ thường làm ở nhà. Gần Tết thì lau
chùi quét tước hết mọi ngõ ngách, ý là cái gì cũ kỹ dơ dáy thì tống hết
nó ra. Chiều ba mươi cúng rước ông bà. Sáng mồng một cúng chay. Mồng hai
cúng mặn. Mồng ba cúng bánh trái. Và mồng bốn cúng tiễn. Tôi có đạo Chúa
mà khói hương chùa chiền còn thường trực hơn lễ lạc nhà thờ, mở miệng ra
thì Mô Phật chớ không Lạy Chúa, bởi vậy Chúa vẫn thường nhìn tôi với đôi
mắt tuy dịu dàng không trách móc gì nhưng buồn da diết, chán chường.
Mặc dầu
không biết là Thần Tài có đặt chân tới nhà mình không, tôi vẫn kiêng
không dám quét nhà trong ba ngày Tết, vì như vậy e chẳng khác nào đuổi
ông ấy đi trong khi đáng lẽ vừa thấy ông thấp thoáng bên hàng xóm là
mình đã phải lo trà rượu kèm theo nụ cười «cầu tài» trịnh trọng khăn
đóng áo dài đứng chờ ở cửa. Hút ông ấy vào máy lại càng không nên, ai mà
dám «hãm tài» như vậy?
Thầy tôi kể
là cái trò dị đoan này do trong sách Sưu Thần Ký chép có một người lái
buôn đi qua hồ Thanh Thảo, được Thủy Thần cho một con hầu tên Như
Nguyện, đem về nhà chẳng bao lâu sau phất lên giàu có. Một hôm đánh nó
nhằm ngày mồng một Tết, nó chui vào đống rác biến mất. Từ đấy người lái
buôn trở nên nghèo. Cho nên người Tàu kiêng đổ rác trong mấy ngày này,
người Việt mình cũng theo lệ ấy, như thể nhà nào cũng có sẵn con Như
Nguyện nũng nịu nằm ưỡn người đâu đấy. Và trong ba ngày Tết cũng không
được hái hoa hái lá gì, «để cho nó ăn Tết», không nên đào xới đất, ồn ào
ông táo không trở về ở với mình thì quanh năm ... cơm canh chẳng chín.
Mẹ tôi vẫn bảo vậy. Cây lá đã thế, con sâu cái kiến thì lại còn tuyệt
đối không được làm nó đau (nếu có nhã ý muốn cho nó đi luân hồi thì chịu
khó chờ sau Tết).
Cúng rước
ông bà, tôi đốt rất nhiều giấy tiền vàng bạc. Cứ mỗi một xấp đô la hình
như mấy trăm tờ, lại là bạc một ngàn, của Hell Bank hẳn hoi - trong khi
... Paradise Bank chỉ dám làm tới tờ một trăm! - mà tôi đốt cúng tới sáu
xấp. Thêm vào đó vài xấp vàng bạc, vài xấp vải đủ màu. Ông bà tha hồ đếm
tiền mỏi tay. Vừa đốt vừa tha thiết khẩn cầu các cụ chia nhau trong tinh
thần thuận hoà tương ái. Ai biết đâu được là họ chẳng bất hoà nhau vì
giành giật? (gây cho người khác sục sịch ghen ghét nhau là chuyện không
nên). Thì hẵng cứ vái như vậy cho chắc. Ðốt trong cái nồi cô-cốt, làm nó
đen vì ám khói. Quanh năm nấu phở, chà mãi thì cũng trắng ra, vừa tới
dịp Tết lại đen trở lại.
Nhà tôi vẫn
thường ớn cái trò này. Bởi Tết luôn luôn là vào mùa đông, cúng kiến và
đốt vàng bạc đều làm trong nhà, cửa chỉ he hé vừa đủ cho ông bà lách
người vào thôi. Một lần hàng xóm trông thấy, hoảng hốt hỏi ủa Su ơi, bộ
vous muốn đốt nhà hả. Nhà tôi thường sốt ruột vì sợ cháy nhà
thật, nhưng đố dám cấm tôi hậu đãi ông bà, tự do tín ngưỡng mà lại, chỉ
e ấp hỏi:
- Nhỏ ơi, mà
em đốt chi nhiều dữ vậy?
Tôi nói
nghiêm trang như thật:
- Mình kỉnh
ông bà nhiều thì ông bà sẽ cho mình nhiều.
Nhà tôi nghi
ngờ:
- Hay có
nhiều tiền quá ông bà lại rủ nhau đi Casino thua hết sạch, chẳng cho
mình cái gì.
Dị đoan số
một, tôi cho như vậy là nói gở, vội trả lời, cũng nghiêm trang cứ như
thật:
- Không có
đâu, ông bà mình không ai có máu cờ bạc cả.
Nói là nói
vậy chớ ông bà mình mình còn không rõ, chỉ biết trong gia phả ghi rằng
ông Cao tôi là tướng, gốc người Hưng Yên cầm quân vô Quảng Ngãi, có
những mười tám bà vợ, cưng bà Quảng Ngãi như gì, rồi lập nghiệp luôn ở
cái đất mà ai cũng cho là khỉ ho cò gáy đó. Ðiều này ghi rành rành trên
các bức hoành phi liễn đối thếp vàng treo ở hai nhà từ đường của hai chi
phái. Biết thế thôi. Còn ông bà nhà chồng mình lại càng mù tịt hơn nữa,
biết thế quái nào là không ai có máu cờ bạc?
- Vào lấy
cho em cây cời. Có nhiều tờ không cháy hết, xuống dưới lại thành bạc
rách thôi.
Vốn thông
minh, nhà tôi nhanh trí nói ngay:
- Dễ mà, em
đốt thêm cuộn băng keo, xuống dưới tờ nào rách thì ông bà dán lại. (Chép
miệng) Ðốt chi mà lắm vậy không biết!
Khói cuồn
cuộn. Nhà tôi lại bảo:
- Nước mắt
nước mũi ràn rụa như vậy thì không khéo ông bà lại hiểu lầm là mình cho
mà em còn tiếc của nên khóc.
Tôi bày
những bốn bàn thờ: bàn thờ Phật, bàn thờ Chúa, bàn thờ ông Táo, và bàn
cúng rước ông bà đặt gần cửa. Những lúc cúng kiến tôi luôn luôn làm sếp
chủ tế, nhà tôi xớ rớ cho tôi sai vặt. Rót ba chén rượu. Rượu gì em? Em
không biết, chắc là rượu khai vị cũng được.
Rót cho bàn nào em?
Bàn nào cũng
rót. Rót ba ly trà. Bàn nào cũng rót hả? Ðốt hai cây đèn cầy cho mỗi
bàn. Ðốt ba cây hương và vái. Vái cái gì em? Trời ơi, thì vái là mình
mời ông bà về ăn Tết với mình. Anh lạy được chưa Nhỏ? Và nhà tôi lạy,
chẳng biết vái có ra trò trống gì không, nhưng chắc chắn trong lúc đó
Ðức Phật và Ðức Chúa đang cụng ly trong tinh thần quân tử «hoà nhi bất
đồng».
Nhà tôi vẫn
lấy đó làm vui. Vào thời sinh viên, cứ Tết đến là làm văn nghệ, có khi
hai nhóm chống nhau, nhóm này đi xé áp phích quảng cáo của nhóm kia, rồi
đánh nhau. Bây giờ thì bắt đầu về già, lại biết thế nào là cúng kiến, là
lạy là bái, là vái là cầu, nên thấy «rất ngộ».
Một cô bạn
dặn tôi:
- Trên bàn
thờ cúng Tết chị phải mua một trái mãng cầu, một trái dừa, một trái đu
đủ với một trái xoài.
- Chi vậy?
- Tức là
«cầu vừa đủ xài» đó mà. Trái mãng cầu là cầu, trái dừa là vừa, đu đủ là
đủ, xoài là xài.
Tôi bật
cười. Dân An Nam mình «an phận» thật, chỉ cần «đủ» thôi. Mà không biết
như thế nào mới là đủ ? Một chiếc hai ngựa cũng đủ, một chiếc BMW cũng
đủ, ngay cả một chiếc Rolls Roys cũng đủ chớ gì? Và dân mình «tri túc»
thiệt, chỉ tiếc không có trái gì gọi là trái «dư», nếu có thì trái đu đủ
ắt đã không được ai chiếu cố trong ba ngày Tết.
Lại còn cái
vụ hái lộc chùa đêm giao thừa. Nhà tôi thì không đủ lãng mạn như nhà thơ
Nhất Tuấn:
Ngày ấy Xuân
về em nhớ không,
Anh ra vườn
hái một bông hồng,
Rồi cài lên
tóc em anh bảo :
Mừng tuổi
cho em (vợ của chồng).
nên thỉnh
thoảng tôi theo các cháu lên chùa gần nhà hái lộc và chờ lì xì của quý
Thầy để tự mừng tuổi cho mình. Hết phần hành lễ, hai Thầy đứng hai bên
phát lì xì cho chúng sanh. Nhận tiền chùa thì sẽ được phát đạt quanh
năm, ăn như tằm ăn lên cũng không sao hết của. Xong, chúng tôi ra ngoài
hái lộc. Trước khi đi đã thủ sẵn cái xì-ca-tơ. Năm nào mà sau giao thừa,
các cây nhà chùa chẳng trở thành trơ trụi? Có năm tôi cắt được một nhánh
đào có hai nụ bụ bẫm. Ai cũng khen tốt. Thằng cháu xúi mua lô tô đi cô.
Tôi mua. Sau ngày xổ số nó điện thoại xuống hỏi cô ơi trúng không.
Không. Uả sao lạ vậy kìa. Nghe nó nói một cách thất vọng, tôi bật cười.
Lại còn cái
vụ người nào «đạp đất» sáng mồng một là cũng góp phần vào việc suy vượng
quanh năm của mình. Người nào coi vẻ mặt hắc ám, quanh năm nhăn nhó hay
làm chỗ nào thì chỗ ấy sập tiệm, người nào ưa cãi cọ, xấu mồm xấu miệng,
ác tâm ác khẩu, người nào hay la cà trà đình tửu điếm, người nào sát
phạt đỏ đen... thì tốt nhất nên «nói khéo» thế nào để sáng mồng một họ
đừng lò mò tới thăm mình. Có người còn kỵ cả nước da ngăm ngăm nữa kia,
cho nên sống ở xứ người, bà con nhớ dặn con cái chớ có chơi dại hẹn hò
bạn Phi Châu tới nhà ngày Tết nhé!
Vì rất dị
đoan nên tôi thường dặn thằng cháu mau mắn vui vẻ tới xông đất nhà tôi.
Nghe các cháu sắp lên cầu thang, tôi mở cửa sổ ra dặn:
- Hưng lên
trước.
Dưới sân có
tiếng xê dịch đổi chỗ. Một đứa nói:
- Chưa tới
giao thừa mà cô?
- Cứ làm như
vậy. Rồi tới Lộc, tới Thủy, rồi Hải.
Dưới sân lại
đổi chỗ. Ý tôi sợ bọn trẻ lịch sự nhường chỗ cho đàn bà con gái lên
trước, mà con cháu tôi có bịnh thường hay mè nheo, tôi e quanh năm mình
sẽ không ... cứng cáp chút nào !
Mồng một Tết
mà mình làm kiểu ở Rome và thành phố Naples là ném đĩa và khăn ăn qua
cửa sổ thì hàng xóm sẽ gọi xe cứu thương tới chở mình vô cái nhà đại
loại kiểu «Biên Hoà». Nếu như dân Chypre phải hắt xì lúc giao thừa không
thì năm mới sẽ không được như ý, thì dân bị dị ứng tha hồ mọi sự mãn
nguyện. Nếu làm như dân Algérie thường vỗ vào mông nhau sau lời chúc
mừng thì nhất định các ông mong Tết hoài hoài. Nếu làm như ở quần đảo
Mergui (Ấn Ðộ Dương) người ta chúc nhau sụt đi một tuổi, mỗi năm một
tuổi bớt đi, thì nhất định là các bà các cô hân hoan tuyệt đối, sẽ cảm
thấy «trẻ mãi không già». Còn nếu quái gở cỡ dân Cameroun là các bà dùng
một con rắn độc còn sống làm vòng đeo tai thì có khối người không thèm
ăn Tết! Thôi thì mình cứ ... hạ quyết tâm làm những chuyện rất bình
thường mà không thiếu phần ý nghĩa: là tổ chức chơi Tết trong đám anh em
bè bạn, rồi múa lân, rồi lì xì cho các cháu, rồi ăn bánh chưng củ kiệu
và thịt kho dưa giá, rồi xôi vò xôi gấc và không quên các thứ bánh mứt
dân tộc, vân vân và vân vân, với bộ trái cây «cầu vừa đủ xài», bộ không
truyền thống và hấp dẫn à?
Mỗi Tết bên
này, nhớ về quê hương, nhớ gia đình, tôi lại bắt chước thiên hạ cắt mấy
nhánh Liên Kiều làm mai, mua ít nhành đào về chưng. Và vẫn thường tự hỏi
như Vũ Ðình Liên :
Năm nay đào
lại nở,
Không thấy
ông đồ xưa.
Những người
muôn năm cũ,
Hồn ở đâu
bây giờ?
MIÊNG
Paris, Xuân
Kỷ Mão, 1999