Nhà văn VÕ HỒNG qua thơ TRẦN NGỌC HƯỞNG
* Lê Ngọc Trác
Có những nhà văn, nhà thơ khi đi vào cuộc chơi chữ nghĩa họ không thuộc
một nhóm, một trường phái nào cả. Họ không làm dáng, làm nổi bằng cách viết
gai góc, hay tạo những giai thoại giật gân câu khách. Như những người nông
dân, cần mẫn trên cánh đồng, họ âm thầm gieo những mùa hoa. Và, hoa đã cho
hương, kết trái ngọt cho đời. Tác phẩm của họ, dù ở vào thời đại nào, dù xã
hội hay chế độ chính trị nào vẫn được người đời trân trọng và mến yêu. Đó là
trường hợp của nhà văn: Phan Du,
Nguyễn Văn Xuân,
Bình Nguyên Lộc, Võ Hồng... (Và còn nhiều nhà thơ, nhà văn khác nữa).
Võ Hồng đã lấy tên thật của ông làm bút danh. Ông sinh ngày 5/5/1921 tại
làng Ngân Sơn tỉnh Phú Yên. Năm 1940, sau khi đậu tú tài, Võ Hồng đi làm
công chức cho chính phủ Trần Trọng Kim và sau này là chính phủ Việt
Nam
Dân chủ Cộng hòa. Đến năm 1949, Võ Hồng giã từ công việc của một viên chức
nhà nước, ông chuyên tâm vào công việc dạy học và viết văn. Võ Hồng cầm bút
khá sớm. Từ năm 1939, Võ Hồng đã có truyện ngắn đầu tay "Mùa gặt"
đăng trên "Tiểu thuyết thứ Bảy" với bút hiệu Ngân Sơn. Trong cuộc đời sáng
tác, Võ Hồng còn sử dụng các bút danh: Võ An Thạch, Võ Tri Thủy. Năm 1947,
người vợ thân yêu của ông mất. Ông vừa nuôi con vừa dạy học và sáng tác. Năm
1959, Võ Hồng xuất bản tập truyện ngắn "Hoài cố nhân". Tác
phẩm vừa ra đời đã được người đọc đón nhận nồng hậu. Từ năm 1959 đến năm
1993, Võ Hồng đã sáng tác và xuất bản hơn 20 tác phẩm, gồm: Hoài cố
nhân (Ban mai – 1959), Lá vẫn xanh (Thời mới – 1962),
Vết hằn năm tháng (Lá bối – 1966), Con suối mùa xuân
(Lá bối – 1966), Khoảng mát (An tiêm – 1969), Bên kia
đường (Mặt trời – 1968), Những giọt đắng (Lá bối –
1969), Trầm mặc cây rừng (Lá bối – 1971), Trong vùng rêu
im lặng (HVN Nha Trang – 1988), Vẫy tay ngậm ngùi (NXB
Trẻ – 1992), Hoa bươm bướm (Lá bối – 1966), Người về đầu
non (Văn – 1968), Gió cuốn (Lá bối – 1969), Như
cánh chim bay (Lá bối – 1971), Nhánh rong phiêu bạt
(Lá bối – 1970), Thiên đường ở trên cao (Sở VHTT Nghĩa Bình –
1988), Áo em cài hoa trắng (Lá bối – 1969), Mái chùa xưa
(Lá bối – 1971), Chia tay người bạn nhỏ (NXB Trẻ – 1991),
Một bông hồng dâng cha (NXB Trẻ – 1991), Thương mái trường
xưa (NXB Kim Đồng – 1993), Hồn nhiên tuổi ngọc,
Thời gian mây bay...
Tác phẩm của Võ Hồng bao gồm nhiều thể loại: Truyện ngắn, truyện dài và
tiểu thuyết, truyện viết cho thiếu nhi... Trong những trang văn của Võ Hồng,
chúng ta bắt gặp nét tinh tế trong diễn đạt. Lời văn trong sáng, trau chuốt
và đậm chất thơ. Trong toàn bộ tác phẩm của Võ Hồng đều đậm chất nhân văn: "Người
yêu người, sống là để yêu nhau". Với một tâm hồn nhân hậu, một cuộc sống
đầy trải nghiệm, Võ Hồng gởi đến người đọc một thông điệp: "Dù trong hoàn
cảnh mất mát, khổ đau đến đâu, con người chúng ta vẫn có thể tìm được hạnh
phúc. Miễn là chúng ta cảm thông, tôn trọng, yêu thương nhau và vì nhau
trong cuộc đời". Chính vì vậy, qua nhiều thời kỳ, nhiều thế hệ độc giả
đều yêu mến tác phẩm của Võ Hồng. Thiên tài Phạm Công Thiện – một nhà thơ
lớn của đất nước trong thế kỷ 20 – một người cao ngạo đã từng phủ nhận tất
cả các triết thuyết và tôn giáo nhưng vẫn thể hiện sự quý mến đối với Võ
Hồng và nhà thơ Quách Tấn. Điều này thể hiện sự đánh giá cao của Phạm Công
Thiện về nhân cách, tâm hồn và tài văn thơ của Võ Hồng và Quách Tấn. Nhà văn
Nguyễn Khải, một cây bút tầm cỡ về truyện ngắn và tiểu thuyết của miền Bắc
xã hội chủ nghĩa Việt Nam khi bàn luận về nhà văn Võ Hồng, Nguyễn Khải chép
miệng nói: "Cái tay ấy lành mà cũng viết hay, nhỉ". "Lành" ở
đây có lẽ Nguyễn Khải kín đáo nói đến tâm hồn và cách sống của nhà văn Võ
Hồng. Còn "hay", Nguyễn Khải nói về tác phẩm của Võ Hồng.
Giáo sư Trần Hữu Tá đã có những nhận định về văn phong của Võ Hồng mà
nhiều nhà nghiên cứu phê bình văn học cho rằng rất hay và chuẩn xác:
"...Khi đọc truyện Võ Hồng, cái buồn dịu dàng cứ phảng phất đâu đây. Nhưng
thật kỳ diệu, tâm trạng người đọc không bị chùng xuống, không mất lòng tin
vào cuộc sống, mà ngược lại như bình tĩnh, thanh thản hơn...".
Với Trần Ngọc Hưởng, khi anh 11 tuổi, Võ Hồng đã có truyện ngắn sánh vai
cùng các nhà văn: Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Mạnh Phú Tư, Tô
Hoài... xuất hiện trên tuần san "Tiểu thuyết thứ Bảy". Sau này đến năm 19
tuổi, Trần Ngọc Hưởng, người con trai của quê hương Gò Công đã đi vào con
đường sáng tác thơ ca, khi được phỏng vấn về văn chương đương thời, đã khẳng
định: "Yêu thích các tác phẩm của Võ Hồng, Sơn
Nam, Nguyễn Văn Xuân...". Thế rồi mãi đến
31 năm sau (2000), Trần Ngọc Hưởng được vinh dự gặp gỡ nhà văn Võ Hồng, một
tác giả mà anh từng yêu mến, tại thành phố biển Nha Trang. Dù không theo học
Võ Hồng một ngày nào nhưng Trần Ngọc Hưởng kính trọng Võ Hồng như một người
thầy của mình (người thầy mẫu mực, đầy kính trọng trong văn chương cũng như
trong đời thường).
Trần Ngọc Hưởng là nhà giáo, nhà thơ. Chính từ sự quí trọng, đồng cảm với
nhà văn Võ Hồng trong tác phẩm cũng như trong cuộc sống, mà Trần Ngọc Hưởng
đã có những vần thơ viết về Võ Hồng tràn đầy tình cảm. Chúng tôi nhớ không
lầm Trần Ngọc Hưởng đã có hai bài thơ viết về nhà văn Võ Hồng: Năm 2000,
Trần Ngọc Hưởng viết bài thơ ngũ ngôn "Dáng thầy". Mười năm
sau (2010) viết tiếp bài thơ "Thông điệp yêu thương". Nhiều
người rất thích bài thơ "Thông điệp yêu thương", Trần Ngọc Hưởng viết về
chân dung nhà văn Võ Hồng:
"
"Kéo dây chuông... gọi Võ Hồng"... đợi ai
Quạnh hiu ngày rộng đêm dài
Lòng luôn đau đáu nỗi Hoài Cố Nhân!
Vết Hằn Năm Tháng chân thân
Chảy hoài Con Suối Mùa Xuân trong lành
Lòng ta thấu hiểu lòng Luân yêu Quỳ!
Trái tim xúc động điều chi
Nhánh Rong Phiêu Bạt nỗi gì lênh đênh!
Năm mươi năm mấy nỗi niềm
Lắng nghe tóc bạc bao đêm một mình
Tách trà khuy có lên men
Trải ngày thu muộn, qua đêm đông tàn...
Hồn văn chong ngọn đèn vàng
Bao dung trước mọi hợp tan vô thường!
Từng thông điệp của yêu thương
Truyền đi từ một suối nguồn mênh mông
Lắng sâu đời cõi đục trong
Dầu hao bấc lụn chân dung không mờ!
Cụm từ in đậm: Tên một số tác phẩm của nhà văn Võ Hồng
Trần Ngọc Hưởng đã tinh tế chọn lọc những nét đặc trưng trong cuộc đời và
tác phẩm của Võ Hồng để đưa vào thơ của mình. Với 24 dòng thơ lục bát của
Trần Ngọc Hưởng, chúng ta nhận biết được tâm hồn, nỗi niềm của Võ Hồng trong
cuộc sống. Và, nội dung các tác phẩm tiêu biểu của ông. Một chân dung văn
học đầy đủ về Võ Hồng mà chúng ta hằng yêu quí. Qua thơ, chúng ta đồng cảm,
quí trọng cả hai tâm hồn Võ Hồng và Trần Ngọc Hưởng.
Đẹp biết bao những tâm hồn đôn hậu, rộng mở, thấm đẫm yêu thương trên
cánh đồng văn chương thời hiện đại.
Tài liệu trích dẫn & tham khảo:
- Mắt xanh (Thơ Trần Ngọc Hưởng, 2010)
- Thơ tuổi 40 (Thơ Trần Ngọc Hưởng, 2000)
- Nhà văn Võ Hồng – nhánh rong dường như... sắp thôi phiêu bạt
(Ngô Kinh Luân)