Nguyễn Khuyến

 

Nguyễn Khuyến (Nguyễn Văn Thắng)

Dù là một học tṛ giỏi của Hoàng Giáp Tam Đăng Phạm Văn Nghị, nhưng Nguyễn Văn Thắng cứ mấy bận lều chơng đi thi là mấy bận rớt, chỉ kiếm được cái giải Nguyên khi thi Hương; chứ chẳng tài nào lọt qua được kỳ thi Hội. Bạn bè, người thân đều xầm x́ bàn tán rằng: Thi hỏng là v́ cái tên Thắng không hên. Thắng ngẫm nghĩ rồi cũng nửa tin nửa ngờ , cuối cùng cũng nghe theo lời truyền ngôn ấy, nên quyết định đổi tên từ Nguyễn Văn Thắng sang Nguyễn Khuyến và khăn gói vào tận Kinh Đô Huế theo học Trường Quốc Tử Giám. Được hai năm sau, nhằm khoa thi Tân Mùi ( 1871 năm Tự Đức thứ 14) Nguyễn Khuyến liền ứng thí và đỗ đầu luôn kỳ thi Hội rồi thi Đ́nh. V́ có đủ Tam nguyên nên người đương thời vẫn gọi là Tam Nguyên Yên Đỗ ( Nguyễn Khuyến vốn người làng Yên Đỗ, huyện B́nh Lục, tỉnh Hà Nam.) Chuyện ông nhờ đổi tên mà thi đỗ đầu các kỳ thi trở thành đề tài luận bàn của giới sĩ tử trong kinh thành khi trà dư tửu hậu. Ai cũng cho rằng nếu ông chẳng chịu đổi tên chưa chắc đă thi đỗ dù đích thực có tài.
     Nguyễn Khuyến làm quan đến Tổng đốc Tam Nguyên ( Sơn Tây, Hưng Hóa, Tuyên Quang). V́ bất hợp tác với chính quyền cai trị thời ấy, ông mượn cớ bị bệnh xin từ quan lúc mới 50 tuổi.