Khoảng Lê- Trịnh, có
ông Trần văn Trứ, sinh năm 1715, không rơ năm
mất, người làng Từ Ô, huyện Thanh
Miện, tỉnh Hải dương là người
nổi tiếng thanh liêm và nhân hậu. Ông đỗ
Tiến sĩ, hay sáng tác thơ văn, có làm
nhiều chức quan to ở trong triều, cuối
cùng thấy chính sự trong triều quá đỗi
mục nát, liền cáo lăo về trí sĩ. Ai
nấy đều tiếc.
Thời
gian về nhà, ông biết viên tri huyện
huyện ḿnh (Thanh Miện) là kẻ rất hách
dịch, hễ ai qua dinh mà không xuống ngựa,
xuống cáng đều bị hắn đánh
đ̣n. Một hôm, nhân đi chơi qua huyện,
ông mượn một con ḅ cỡi đi, nghênh
ngang không chịu xuống. Lính huyện lôi ông vào
quan. Ông kêu là thầy đồ già đi dạy
học ở tỉnh xa mới về nên không hay
biết lệ này, vả lại lệ quan
buộc phải xuống ngựa chứ không
buộc xuống ḅ. Lăo huyện thét la một
hồi, truy hỏi sách nọ, vặn sách kia để
thử thách thầy đồ. Sau chừng như
thấy ông đối đáp trôi chảy, ung dung,
lại có tuổi tác, nên cũng có ư nể, lăo
huyện liền bảo ông:
- Lư ra tội nhà thầy phải đánh đ̣n,
nhưng ta nể cái bộ râu của thầy nên
tha đ̣n cho. Vậy thầy phải đối câu
đối ta ra để tạ ơn nghe!.
Rồi lăo huyện ra vế
đối rằng:
Huyện quan
Thanh Miện kiến vô lễ nhi dục công.
Nghĩa là:
Quan huyện Thanh
Miện thấy kẻ vô lễ nên muốn đánh.
Ông nghè Từ Ô thấy nói
"nể cái bộ râu" bèn cười
khẩy và đọc:
Tiến sĩ
Từ Ô hạnh hữu tu nhi đắc thoát
Nghĩa là:
Tiến sĩ
Từ Ô may nhờ có râu mà thoát đ̣n.
Lăo
huyện nghe xong, biết ngay đó là tướng
công họ Trần, sợ toát mồ hôi, vội
sụp xuống lạy lục van xin rối rít.
Ông nghiêm
sắc mặt, chỉnh cho một hồi về
đạo đức khiêm tốn, chăn dân ...
rồi bỏ đi. Thế là cái lệ
"hạ mă" hống hách, vô lư kia cũng
bị hạ luôn từ đó.
|