|
Những bài cùng tác giả
Ở tuổi bát tuần, sức khoẻ của GS Hoàng Tụy không còn dồi dào nhưng
trí tuệ của ông vẫn sáng láng và trái tim ông vẫn ngùn ngụt cháy như thời
trai trẻ, đặc biệt là thái độ của một trí thức yêu nước với các vấn đề quốc
kế dân sinh và giáo dục. Dưới đây là cuộc trò chuyện của GS Hoàng Tuỵ - nhà
toán học số một của Việt Nam, với nhà báo Bùi Hoàng Tám:
Thưa GS, trong bức thư gửi thầy cô giáo nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam vừa
qua, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng GD-ĐT Nguyễn Thiện Nhân đã rất lo lắng
trước sự giả dối tồn tại trong ngành và toàn xã hội. Là nhà khoa học nổi
tiếng bởi sự chính trực, ông nghĩ gì về nhận xét này?
- Sự giả dối hiện nay đang có nguy cơ trở thành
nỗi nhục trong khi truyền thống dân tộc Việt Nam không phải là dân tộc giả
dối. Ngành giáo dục càng không thể là ngành giả dối. Thế nhưng đã có hơn một
nhà khoa học nước ngoài nói thẳng với tôi rằng, điều thất vọng lớn nhất mà
ông ta cảm thấy là sự giả dối đang bao trùm lên nhiều lĩnh vực của đời sống
xã hội ở các tầng nấc.
Còn trong lĩnh vực giáo dục, một môi trường cần sự trong sáng?
- Tôi không nói ở đây sự giả dối nhiều hơn ở lĩnh vực khác nhưng cũng không
nói là ít hơn. Bản chất của giáo dục là trung thực và sáng tạo. Nhưng sáng
tạo thế nào khi mà mọi thứ đều phải theo một lề lối, khuôn phép đã quy định
sẵn, gần như bất di bất dịch từ mấy chục năm - giữa một thế giới thường
xuyên biến động.
Rồi trung thực thế nào được khi mà người ta hàng ngày phải sống trong một
môi trường giả dối mà minh chứng rõ nhất là tiền lương công chức. Chẳng ai
sống nổi bằng lương nhưng rồi ai cũng sống đàng hoàng, dư giả.
Ngay khi mới nhận cương vị đứng đầu ngành Giáo dục, ông Nhân đã đặt ra
hai vấn đề mấu chốt này và điều đó khiến chúng tôi rất mừng. Rồi đến hôm
nay, ông lại phải nhắc lại điều đó một cách buồn bã.
Thưa ông, có lẽ cũng cần một sự cảm thông bởi dù là Phó Thủ tướng
nhưng Bộ trưởng Nhân nhiều khi cũng lực bất tòng tâm, bí bách như người múa
gậy trong bị bởi chỉ một việc tăng lương cho giáo viên, Bộ trưởng Nhân đã
nhiều lần đề xuất nhưng đến nay vẫn chưa được chấp thuận?
- Muốn chống tiêu cực, muốn người ta trung thực làm việc hết lòng thì điều
mấu chốt là tiền lương phải đủ để người ta sống. Sinh thời, có lần Tổng bí
thư Lê Duẩn hỏi về việc chống tiêu cực, tôi cũng đã trả lời thẳng thắn như
vậy. Trong môi trường giáo dục, khi tiền lương không đủ sống thì người ta sẽ
tìm cách xoay xở để bù đắp lại. Còn xoay xở như thế nào đó chính là nguyên
nhân các căn bệnh chủ yếu của giáo dục hiện nay.
Cách đây ít ngày, GS Simon Marginson (ĐH Melbourne - Australia) có nói
mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam sẽ có trường đại học lọt vào top 200 trong
số các trường đại học nổi tiếng thế giới là rất khó và khi đặt ra mà không
đạt được thì sẽ là thất bại cho mục tiêu kế tiếp. Là người có hơn 30 năm
lang thang khắp các trường đại học nổi tiếng thế giới, ông có đồng tình với
nhận xét này?
Ở đây có 2 phần. Thứ nhất, tôi không đồng tình với GS Simon về phần đánh
giá cao các bảng xếp hạng đại học đã được công bố mấy năm nay bởi nó không
phù hợp với những gì tôi đã tận mắt chứng kiến và sự đánh giá chung của
nhiều giới khoa học tôi được quen biết. Cách xếp hạng hiện nay thường thiên
về các trường nằm trong khối Anh - Mỹ mà xem nhẹ các nước khác như Pháp, Đức
và đặc biệt là Nga. Mặt khác, có một số đại học được xếp hạng rất cao mà
theo cảm nhận của nhiều người hiểu biết thì không thể như vậy được.
Còn vế thứ hai?
- Vế thứ hai, tôi đồng tình với ý kiến đó là một mục tiêu không thực tế,
không thiết thực vừa có thể làm sai lệch hướng phấn đấu hội nhập của chúng
ta. Không nên cân đo, đong đếm mình bằng một cái cân, một cái thước... không
có độ tin cậy cao. Thật ngạc nhiên khi có vị lãnh đạo ngành còn đòi hỏi phải
cố gắng đạt mục tiêu đó trước năm 2020.
Khi trả lời phỏng vấn chúng tôi, Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị
Bình đã đặt vấn đề cần có một cuộc cách mạng giáo dục triệt để. Theo ông,
điều này đã thật sự cần thiết?
Ngay từ năm 2004, chúng tôi gồm 24 nhà khoa học và giáo dục trong đó có 5
giáo sư Việt kiều đã có bản kiến nghị chính thức gửi lên Trung ương, đề nghị
cần phải xây dựng lại giáo dục từ gốc, tức là phải thực hiện về một cuộc
cách mạng giáo dục triệt để. Bản kiến nghị này đã được sự ủng hộ khá rộng
rãi của xã hội, các nhà khoa học và các nhà quản lý.
Trước đó, ngay từ 1995, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã triệu tập một cuộc
họp quan trọng 3 ngày về giáo dục. Nhiều ý kiến xác đáng đã được phát triển
trong cuộc họp đó, về sau được nghi lại trong Nghị quyết T.W.II (khoá 8) về
giáo dục và khoa học. Tiếc rằng Nghị quyết rất đúng đắn nhưng triển khai
thực hiện bất cập nên sau gần 10 năm, Thủ tướng Phan Văn Khải đã phải cay
đắng thừa nhận chúng ta không thành công trong khoa học và giáo dục.
Theo ông, không thành công hay thất bại?
- Đó là sự thất bại, thất bại lớn.
Ông có quá mạnh mẽ và vì bức xúc mà thiếu khách quan?
- Không phải tôi nói mà thực tế cuộc sống đòi hỏi. Chúng ta đã tốn không
biết bao nhiêu thời gian, sức lực và tiền của. Ngay cả những người ở ngoài,
ví như ông Lý Quang Diệu chẳng hạn, không phải vô cớ mà khi thăm Việt Nam,
ông đã thẳng thắn khuyên chúng ta rằng: Thắng trong giáo dục mới thắng trong
kinh tế!
Liệu chúng ta đã cần ngay một cuộc cách mạng triệt để?
-
Rất cần. Trong khung cảnh chương trình và sách giáo khoa hiện nay, nếu cải
tiến thì cũng chỉ tạo sự thay đổi lẻ tẻ và không cơ bản. Trong khi đó, thời
gian không còn cho phép chần chừ. Chúng ta đã chờ đợi điều đó xảy ra hàng
chục năm nay rồi.
Nhưng được biết vừa qua, Bộ GD-ĐT đã xây dựng Chiến lược phát triển
giáo dục 2008-2020?
Chúng tôi đã nghiên cứu bản dự thảo này và nhận thấy bản Dự thảo chưa thể
hiện tư duy giáo dục cần thiết. Nó không phải là bản Chiến lược mà chỉ là
một bản kế hoạch dài hạn được soạn thảo theo lối làm kế hoạch hoá tập trung
bao cấp, mọi cái đều áp đặt từ trên xuống trong khi đáng lý ra, chúng ta
phải làm ngược lại.
Trong khi chờ đợi kế hoạch cải cách giáo dục thì theo ông có những vấn
đề cấp bách gì cần giải quyết?
- Khâu đột phá là giáo dục trung học phổ thông và thi cử. Cần thay đổi tổ
chức và chương trình, cách dạy ở THPT, để mở ra hai hướng chính cho học sinh
đã xong THCS: một hướng đào tạo nghề và một hướng chuẩn bị tổng quát.
Có nghĩa phải cải cách thi THPT?
Thi tốt nghiệp các cấp là việc làm lạc hậu nhất, kém hiệu quả nhất một tàn
tích còn sót của lối học cũ. Nó hoàn thiện một chu trình: Học để thi - Thi
để lấy bằng - Lấy bằng để làm quan. Trong khi đó đáng lý học phần nào thi
ngay phần đó, thi để học cho tốt, chứ không phải thi vì mảnh bằng.
Nhưng bỏ thi thì lấy gì để kiểm tra kiến thức của người học?
-
Tôi không nói bỏ thi mà là bỏ kỳ thi tốt nghiệp. Hiện nay, các nước có nền
giáo dục tiên tiến không có kiểu thi tốt nghiệp như ta. Giống như việc sản
xuất một cỗ máy, họ kiểm tra thật kỹ chất lượng từng chi tiết và khi hoàn
thiện, chỉ kiểm tra việc lắp ráp. Trong khi đó ở ta thì gần như bỏ qua khâu
kiểm tra chi tiết mà chờ lắp hoàn thiện một cái máy rồi mới kiểm tra tổng
thể. Cách làm này đã bộc lộ rất rõ những hạn chế mà nền giáo dục của chúng
ta đang phải gánh chịu. Một số nước việc thi cử còn nhẹ hơn ta nhiều như Hàn
Quốc, Trung Quốc mà người ta còn gọi là địa ngục thi cử, không biết ở ta nên
gọi như thế nào?
Ông là người phản đối thương mại hoá giáo dục một cách quyết liệt. Tại
sao vậy?
-
Tôi không phản đối thương mại giáo dục mà chỉ phản đối cách thương mại hoá
như hiện nay. Trường tư vì lợi nhuận phải được đối xử như các doanh nghiệp
tư nhân trong các ngành khác. Nó phải hoạt động như mọi doanh nghiệp khác
theo Luật Doanh nghiệp. Còn đối với trường tư phi lợi nhuận thì Nhà nước có
thể và nên hỗ trợ về vốn, đất, và không thu thuế.
Nhưng có thông tin rằng hầu hết các trường nổi tiếng trên thế giới đều
hoạt động theo mục đích kinh doanh?
- Đó là thông tin sai sự thật do thiếu thông tin hoặc vụ lợi. Theo tôi được
biết, tất cả các trường tư nổi tiếng thế giới đều hoạt động phi lợi nhuận.
Làm giáo dục chạy theo mục đích kiếm tiền sẽ phá hoại ghê gớm nền giáo dục.
Xin cám ơn Giáo sư!
Bùi Hoang Tám thực hiện
Đã đăng trên trannhuong.com
©
http://vietsciences.free.fr
và http://vietsciences.org
Hoàng Tụy
|