Lâu nay, vấn đề chất lượng đại học VN tiếp tục là đề tài được
nhiều học giả, trí thức trong và ngoài nước quan tâm. Nói chung,
dư luận trong nước than phiền nền giáo dục đại học VN còn nhiều
“bất cập”, trong khi các chuyên gia thuộc Đại học danh tiếng
Harvard, Hoa Kỳ nhấn mạnh tới sự yếu kém của đại học VN so với
những xứ láng giềng.
Một nữ sinh viên đang trình bày trước
lớp tại trường đại học RMIT ở Sài Gòn.AFP PHOTO
Dựa theo thông tin liên hệ, Thanh Quang trình bày vấn đề này như sau:
Thưa quý vị, theo số liệu thống kê của Vụ Giáo dục Đại học thuộc
Bộ GD&ĐTVN thì trong 10 năm trở lại đây, số trường đại học và
cao đẳng được thành lập và nâng cấp tại VN đã tăng mạnh mẽ trong
khắp nước – bằng tổng số trường đại học hình thành trong 50 năm
trước đó.
Trong tình trạng “trăm hoa đua nở” của
đại học như vậy, hẳn câu hỏi được nêu lên là “chất lượng của nền
giáo dục đại học, cao đẳng của VN ra sao?
Còn nhiều bất cập
Báo điện tử Dân Trí cách nay ít lâu có
bài tựa đề “Còn nhiều điều bất cập về giáo dục ĐH”, mở đầu rằng
“Chất lượng đào tạo đại học ở nước ta vốn đã thấp kém vì chương
trình và cách thức tổ chức đào tạo còn nhiều bất cập, qua quá
trình đổi mới chưa thấy nâng lên mà ngược lại còn giảm sút hơn.
Điều đó có nguyên nhân quan trọng trước hết là do sự ‘bùng nổ’
của các trường ĐH và CĐ kéo theo sự tăng quá nhanh số lượng sinh
viên, không thể đáp ứng đủ về cơ sở vật chất cần thiết, nhất là
chất lượng đội ngũ giảng viên giảm đi rõ rệt, vừa thiếu trình độ
chuyên môn cũng như kinh nghiệm thực tế. Vẫn theo bài báo thì
phương pháp đào tạo, giảng dạy vẫn “theo kiểu lý thuyết suông,
đơn giản chỉ viết lý thuyết lên bảng mà không có thực hành”.
Thua xa láng giềng
Vấn đề giáo dục đại học, cao đẳng của VN
trở nên đáng ngại hơn khi thời gian gần đây, đại học danh tiếng
Harvard, Hoa Kỳ công bố một bản phúc trình nhấn mạnh tới thực
trạng không mấy sáng sủa của nền giáo dục đại học VN.
Theo bản phúc trình thì hệ thống giáo
dục cấp đại học, cao đẳng VN đang lâm vào tình trạng sa sút,
khủng hoảng sâu rộng và nghiêm trọng, thậm chí thua xa ngay cả
những nước “tầm thường” ở ĐNÁ.
Theo bản phúc trình thì hệ thống giáo
dục cấp đại học, cao đẳng VN đang lâm vào tình trạng sa sút,
khủng hoảng sâu rộng và nghiêm trọng, thậm chí thua xa ngay cả
những nước “tầm thường” ở ĐNÁ.
Bản phúc trình nói thêm rằng hiện chưa
có viện đại học nào của VN xuất hiện trên bất kỳ bảng xếp hạng
thành tích nào của những đại học hàng đầu Á Châu.
Bản phúc trình lưu ý rằng hệ thống giáo
dục đại học VN phần lớn xa rời dòng kiến thức thế giới theo như
một bảng tổng kê về công trình khảo cứu đã cho thấy – điều mà
giáo sư khả kính Hoàng Tụy ở VN đã từng lưu ý trong một bài tiểu
luận của ông.
Chính trị, thành tích, lý lịch
Giữa lúc đà tăng trưởng kinh tế tại các
vùng Đông và ĐNÁ thể hiện mối liên hệ chặt chẽ giữa sự phát
triển và nền giáo dục đại học, bản phúc trình vừa nói đưa ra
nhận xét rằng hệ thống đại học VN không đào tạo được lao động có
trình độ cao mà nền kinh tế và xã hội VN đang cần. Những cuộc
khảo sát của các tổ chức liên quan chính phủ cho thấy 50% số
sinh viên VN tốt nghiệp không tìm được việc làm theo chuyên môn
của mình – bằng chứng của tình trạng ngăn cách lớn lao giữa nhà
trường và nhu cầu xã hội. Sự yếu kém về chất lượng giáo dục đại
học VN khiến sinh viên VN khó cạnh tranh nổi với các sinh viên
TQ, Ấn Độ để được thu nhận vào đại học ở Hoa Kỳ và Âu Châu. Tệ
hại hơn nữa, theo bản phúc trình, có tới 25% chương trình dành
cho bộ môn giáo điều chính trị bắt buộc, ảnh hưởng tới sự chuẩn
bị của sinh viên VN cho cuộc sống cá nhân hay du học hải ngoại.
Bản phúc trình nhận xét rằng nền giáo
dục đại học VN bị khủng hoảng như vậy, ngoài nguyên nhân sâu xa
là do di hại lịch sử từ thời thực dân Pháp khiến VN không hưởng
được làn sóng canh tân hệ thống giáo dục đại học vốn đến khắp
vùng Á Châu hồi đầu thế kỷ 20, còn có những nguyên nhân gần, như
sự thất bại sâu rộng trong đường lối cai quản của nhà nước, các
viện đại học của VN đều bị hệ thống trung ương kiểm soát chặt
chẽ, cơ cấu tuyển chọn dựa vào thành tích, lý lịch, móc nối cá
nhân, tình trạng tham nhũng lan rộng, học hàm, học vị bị tai
tiếng mua bán, các đại học VN thiếu sự liên kết với thế giới...
Đại sứ Hoa Kỳ tại VN lúc đó là ông
Michael Marine nhận xét rằng đại họcVN đã thất bại trong việc
giúp trang bị kiến thức lẫn tạo điều kiện sáng tạo cho sinh
viên VN.
Phần lớn thời gian kể từ thời điểm 1986
khi VN bắt đầu công cuộc đổi mới, mức độ cải cách giáo dục đại
học của VN vẫn trì chậm. Theo yêu cầu của VN, các cơ quan tài
trợ quốc tế hỗ trợ chương trình trao đổi sinh viên, đầu tư nhiều
vào hệ thống giáo dục đại học VN. Nhưng theo các chuyên gia của
đại học Harvard thì những nỗ lực đầu tư như vậy không hiệu quả
nếu vấn đề tự trị đại học không được giải quyết. Vẫn theo các
chuyên gia Harvard thì qua hợp tác với VN, những viện đại học
danh tiếng sẽ không để tiêu chuẩn đại học của họ bị ảnh hưởng
trong khi chính quyền VN phải cam kết cải thiện phương cách quản
trị, kể cả việc đại học được tự do và tự trị trong lãnh vực
chuyên môn của mình.
Và bản phúc trình kết luận rằng VN cần
phải cải tổ toàn diện phương cách quản lý, điều hành vốn là yếu
tố chủ chốt giúp cải thiện hệ thống giáo dục đại học VN.
Cách nay không lâu, trong một buổi nói
chuyện tại trường Quản trị Kinh doanh do Đại học Hawaii thành
lập ở Saigòn, Đại sứ Hoa Kỳ tại VN lúc đó là ông Michael Marine
nhận xét rằng đại họcVN đã thất bại trong việc giúp trang bị
kiến thức lẫn tạo điều kiện sáng tạo cho sinh viên VN.
Vấn đề chất lượng đại học VN tiếp tục
được khơi dậy sau khi nhiều báo mạng trong nước, trong thời gia
qua, gần như liên tục đề cập tới nhu cầu phải cải tổ nền giáo
dục VN nói chung, qua những bài tựa đề như “Các ‘đại thụ’ ngành
GD lên tiếng đòi cải cách”, “Phải cải cách thay vì đổi mới GD”,
“GD: Cần thay đổi tận gốc”, “Đổi mới phương pháp giảng dạy để
nâng cao chất lượng GD”…