Chương trình, sách giáo khoa chuẩn sẽ đỡ tốn kém cho dân rất nhiều và đây phải là công trình khoa học mang tầm cỡ quốc gia

- Phóng viên: Tháng 5-2007, Thủ tướng đã yêu cầu Bộ GD-ĐT chỉ đạo NXB Giáo dục nghiên cứu xây dựng cơ cấu giá bán hợp lý để giảm giá bán sách giáo khoa (SGK), song NXB này vẫn đề nghị tăng giá 10%. Quan điểm của ông thế nào về việc này?

- GS-TS Nguyễn Xuân Hãn, Ủy viên hội đồng Giáo dục Quốc gia: Việc in ấn, phát hành SGK là trách nhiệm của Bộ GD-ĐT. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2004, người dân phải chi tới trên 2.000 tỉ đồng mua sách học. Nhưng cơ cấu các loại sách thật bất hợp lý: Lượng sách phổ thông làm học sinh bội thực; ngược lại sách cho ĐH quá ít. Rất nhiều sách sử dụng quá lãng phí. Trước khi xem lại giá SGK năm nay, đề nghị Bộ GD-ĐT và NXB Giáo dục giải trình 2.000 tỉ đồng thu được của dân đã được chi phí và phân chia thế nào. Nếu sắp tới có tăng giá SGK, tôi thiết nghĩ Chính phủ phải hỗ trợ chứ không được yêu cầu dân bỏ thêm tiền.

- Ý ông muốn nói Chính phủ phải trợ giá SGK?

- Đúng, theo Điều 36 Hiến pháp 2002 và Điều 100 Luật Giáo dục 2005, người chịu trách nhiệm trước Quốc hội và nhân dân về chương trình, SGK là Chính phủ, cụ thể là Thủ tướng. Ở rất nhiều nước, SGK được cung cấp miễn phí cho học sinh, tại sao VN còn nghèo mà người dân phải bỏ ra hàng ngàn tỉ đồng mỗi năm cho việc mua SGK? Điều này thật phi lý. Cách làm chương trình, SGK trong 27 năm qua có vấn đề, chưa nói là sai từ gốc tư duy. Nhiều nhà khoa học đã cảnh báo sự bất cập này nhưng cơ quan có trách nhiệm vẫn bỏ qua. Chương trình, SGK là linh hồn của nền giáo dục, song cách quản lý ở ta thật quan liêu. Chính phủ vẫn giao việc làm SGK cho bộ trưởng Bộ GD-ĐT, bộ trưởng lại giao tiếp cho NXB Giáo dục. Vô hình trung, NXB Giáo dục thực thi nhiệm vụ của cấp trên, trong khi nhiệm vụ cơ bản của nó là kinh doanh, càng nhiều lợi nhuận càng tốt.

So với mặt bằng giáo dục chung của các nước, nhiều nội dung trong SGK của ta nặng hơn từ 1-3 năm. Cách làm thì cắt khúc, cuốn chiếu, kiến thức được trình bày không liền mạch; ngôn ngữ sử dụng không thông dụng, xa cuộc sống, khó học, khó nhớ. Việc hàng trăm ngàn học sinh nghỉ học hiện nay đang là một vấn nạn, mà một trong những nguyên nhân sâu xa chính là chương trình nặng, SGK quá tải. Để chuyển tải được chương trình hiện nay, nhiều học sinh phải học thêm với số tiền bỏ ra rất lớn. Chương trình, SGK hiện nay chưa phải là một sản phẩm khoa học. Sản phẩm kém chất lượng mà muốn tăng giá thì phi lý.

- Rất nhiều ý kiến đề nghị xóa bỏ độc quyền trong in ấn, xuất bản SGK vì lợi nhuận của NXB Giáo dục là quá lớn. Quan điểm của ông về vấn đề này?

- Nếu chúng ta có bản thảo chuẩn, đúng khoa học, Quốc hội ra chế tài sử dụng chương trình, SGK ít nhất 10 năm như tất cả các nước, thì việc xóa bỏ độc quyền cũng không cần thiết phải đặt ra. Chương trình, SGK chuẩn được sử dụng ổn định sẽ đỡ tốn kém cho dân rất nhiều. Vấn đề đã đặt ra từ lâu là phải sớm có chương trình, SGK chuẩn, nó phải là công trình khoa học mang tầm cỡ quốc gia. Vấn đề cốt lõi vẫn là con người và tổ chức. Người chúng ta có, song phải biết chọn dùng.

03/05/2008  - Yến Anh - Người Lao Động

Xoá bỏ độc quyền SGK: Cần có Hội đồng biên soạn SGK cấp Quốc gia 

“Hơn 25 năm qua, nhiều thế hệ học trò của chúng ta đã phải học những chương trình sách giáo khoa (SGK) không chuẩn. Vậy trách nhiệm này thuộc về ai hay thuộc về cơ chế? Việc thành lập Hội đồng biên soạn SGK Quốc gia hay không - đây là việc thuộc thẩm quyền của Thủ tướng”. Xoá bỏ độc quyền SGK: Cần có Hội đồng biên soạn SGK cấp Quốc gia

Đó là lời bộc bạch rất tâm huyết của GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn (Trường ĐH Quốc gia Hà Nội) về vấn đề xoá bỏ độc quyền SGK và biên soạn bộ SGK chuẩn quốc gia.

PV: Bộ GD&ĐT vừa đề nghị Thủ tướng Chính phủ “cho phép nghiên cứu phương án tổ chức cho nhiều cá nhân, tập thể tác giả khác nhau cùng biên soạn SGK dựa trên chương trình giáo dục phổ thông thống nhất đã được Bộ ban hành”. Ông nghĩ như thế nào về đề nghị này?

GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn: Đề nghị của Bộ GD-ĐT không có gì mới, rất xa với thực tiễn và học thuật. Nếu tôi không nhầm, nó giống với đề nghị của Giám đốc NXB Giáo dục đã  phát biểu nhiều lần trên báo chí. Chương trình SGK là một công trình khoa học lớn của quốc gia. Xét về mặt pháp lý và lịch sử, người chịu trách nhiệm chương trình – SGK giáo dục trước Quốc hội và dân phải là Thủ tướng Chính phủ. Chúng ta phải có một Hội đồng biên soạn cấp Trung ương, được tham khảo sách của nước ngoài, kế tục những gì tốt trong nước để có bản thảo chuẩn về chương trình – SGK. Nếu để cho nhiều cá nhân, tập thể tác giả khác nhau cùng biên soạn dễ dẫn tới hỗn loạn về học thuật.

Một chương trình, trên thế giới chỉ có thể có vài cách biên soạn SGK khác nhau chứ không phải là vô hạn. Bộ SGK chuẩn phổ thông phải thoả mãn các tiêu chí phổ thông về kiến thức, ngôn ngữ và cách trình bày. Bộ SGK này được coi là sách chuẩn Quốc gia khi còn các kì thi Quốc gia. Các bộ còn lại được coi như sách tham khảo. Điều này khác xa với tư duy thông thường, hai người khác nhau, không hẳn đã viết được hai bộ SGK khác nhau.

Vì đây là học thuật, tri thức khoa học của cả nhân loại, theo văn bản này, nếu mỗi tỉnh, mỗi nơi, mỗi cá nhân một bộ thì loạn hết cả lên, ai muốn viết thì viết. Điều này ai cũng nhớ vào những năm 50 của thế kỷ trước, tại Trung Quốc có phong trào toàn dân đúc thép. Ai cũng đúc thép, nhưng thực tế việc này đòi hỏi kỹ thuật cao, chỉ cần sai một chút là thép thành ra gang rồi và thực tế, thời gian đó toàn có gang, thật ngoài ý định tốt đẹp ban đầu!

PV: Như vậy, cách biên soạn SGK hiện nay của chúng ta là có vấn đề, thưa ông?

GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn: Cách biên soạn SGK của ta hiện nay “chẳng giống ai” vì chưa rõ đâu là kho tàng kiến thức chung của nhân loại, đâu là phần kiến thức riêng của mình, đặc biệt cách làm nào là chuẩn về học thuật. Thực tế, tất cả các nước dù là nước phát triển, hay đang phát triển, thậm chí có nước còn lạc hậu cũng đều có chương trình và SGK chuẩn của riêng mình, sau khi tốt nghiệp phổ thông họ vào Nga, Mỹ, và các nước tiên tiến học đại học. Điều này chứng tỏ tồn tại một mặt bằng chuẩn về kiến thức. Các bộ sách mà thế giới đang dùng là rất chuẩn, việc nghiên cứu, và vận dụng sáng tạo vào nước ta không quá khó và mất nhiều thời gian, nếu biết chỉnh sửa một ít về các môn xã hội, văn hoá. Trong lĩnh vực trí thức người ta có thể  “đứng trên vai người khổng lồ”, chứ không nhất thiết phải đập “trí tuệ nhân loại đã ổn định“ rồi làm lại.

Hơn nữa, chúng ta nói “biên soạn” SGK, chứ không ai nói ”sáng tác” SGK. Biên soạn là phải có SGK chuẩn, tham khảo. Các tác giả, nhiều người rất giỏi, nhưng không được cung cấp đầy đủ sách chuẩn, nên SGK mới có quá nhiều sai sót, phải chỉnh sửa liên miên và in lại hàng năm. Cách làm sách của ta, chỉ có thể hiểu được, nếu xuất phát từ góc độ văn hoá tiểu nông, và nó không phải là khoa học.

Cách thẩm định chương trình – SGK cũng sai quy trình khoa học, cũng tư duy theo cách “tiểu nông”. Đáng lý Chương trình - SGK phải làm xong trước, từ lớp 1 đến lớp 12, sau mới tiến hành thẩm định. Việc thẩm định kiểu du kích, “vừa chạy vừa xếp hàng”, biên soạn đến đâu, thẩm định đến đó, và triển khai vào trường học. Không ai kể cả những người có trách nhiệm, hình dung được “tổng thể” chương trình giáo dục. Mọi so sánh có thể khập khiễng, nhưng có thể chọn một hình ảnh, để tiện hình dung ra bản chất vấn đề. Hôm nay, ta thẩm định “cái tay” cô hoa hậu, ngày  mai  đến “cái chân”, còn hình dáng cô hoa hậu cụ thể như thế nào, thì không ai hình dung được!

PV: Vậy theo ông, sau khi xoá bỏ độc quyền SGK thì quy trình để biên soạn được bộ SGK chuẩn này nên triển khai như thế nào?

GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn: Chúng ta có nhiều Hội đồng Quốc gia, tại sao lại không có Hội đồng biên soạn SGK Quốc gia cho cả giáo dục phổ thông và Đại học. Tại diễn đàn Quốc hội, bà Nguyễn Thị Bình - nguyên Phó Chủ tịch nước đã đề cập đến Hội đồng này. Liên hiệp Hội Khoa học - kỹ thuật Việt Nam, Hà Nội, các nhà giáo và khoa học đã gửi kiến nghị với Đảng, Quốc Hội và Chính phủ sớm thành lập Hội đồng Quốc gia, làm chương trình-SGK chuẩn theo cách tập trung và triển khai đồng bộ trong toàn hệ thống từ lớp 1 đến lớp 12. Chế tài sử dụng bộ chương trình-SGK chuẩn này do Quốc hội quy định, giống như các nước, ít nhất là 10-12 năm, mới được in lại. Vấn đề còn lại là chờ Thủ tướng quyết định.  Việc phá bỏ độc quyền in ấn SGK, lúc đó không còn là vấn đề..

PV: Kinh phí và thời gian để đầu tư cho một bộ SGK chuẩn liệu có tốn kém không, thưa ông?

GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn: Tôi nghĩ chỉ mất vài tháng thôi và cũng không cần nhiều tiền. Từ năm 1945 đến nay, chúng ta có 5 lần thay đổi chương trình và chuẩn bị biên soạn SGK. Bộ SGK đầu tiên do GS Hoàng Xuân Hãn đứng đầu, việc biên soạn hết 2 tháng, chương trình này được áp dụng tại miền Bắc trong vòng 10 năm còn ở miền Nam là 27 năm. Lần hai do GS Nguyễn Văn Chiên, GS Hoàng Tuỵ và nhà giáo Lê Hải Châu, làm trong 6 tháng và được sử dụng trong 35 năm… Tôi nghĩ, ngày đó chúng ta còn khó khăn thế mà biên soạn ra những bộ sách có thể sử dụng được rất lâu, nhiều thế hệ trong đó có tôi đã được học và trưởng thành từ những cuốn sách của chế độ ưu việt XHCN lúc đó. Còn hiện nay, với sự thuận tiện của phương tiện khoa học kỹ thuật, chúng ta không có lý gì lại không có bộ SGK chuẩn cho các em. Chúng ta chỉ cần lưu ý và cẩn thận để chỉnh sửa chút ít các môn Văn, Sử, Địa cho phù hợp với Việt Nam.

Ví dụ, Ngữ Văn là môn học quan trọng, theo thiển nghĩ của tôi, trong nhà trường, dạy làm sao để học sinh sau này sử dụng từ thành thạo, nói, viết đúng ngữ pháp, trình bày những suy nghĩ của mình một cách mạch lạc, dễ hiểu, để người khác hiểu đúng điều mình nói, còn học văn là chuyện cả đời.  Tôi đã từng trao đổi với rất nhiều người hỏi người có trách nhiệm xây dựng chương trình môn Ngữ Văn, chương trình đang dạy hiện nay khác chương trình của các thế hệ trước đây ở chỗ nào, khác các nước tiến tiến như Anh, Đức, Nga, Mỹ, Pháp, Trung Quốc ở chỗ nào? Việc dạy Ngữ pháp dự kiến chỉ dạy ở THCS, tại sao lại đưa vào THPT 45 tiết, thậm chí còn đưa vào dạy ở Đại học đại cương? Căn cứ khoa học ở đây được hiểu như thế nào? Rất tiếc, không ít vấn đề được đặt ra chưa có câu trả lời.    

PV: Xã hội sẽ được “hưởng lợi” như nào của việc có bộ SGK chuẩn?

GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn: Với một chương trình chuẩn thì giáo dục sẽ ổn định, và phát triển. Chương trình - SGK phù hợp với lứa tuổi học sinh, hội nhập với thế giới, sử dụng nhiều năm như các nước, thì dân không phải mất hàng trăm triệu USD mỗi năm tiền mua sách… Tôi thấy, đó là những cái lợi đầu tiên. Bên Trung Quốc đã từng được di huấn lại, “sai trong giáo dục là có tội với lịch sử, hỏng một việc lớn của Quốc gia”. Từ năm 1981 đến nay, hơn 25 năm chúng ta không làm nổi một chương trình chuẩn cho học sinh. Ngoài ra, việc “bội thực sách” ở bậc phổ thông, “đói” sách học chay ở bậc đại học là nghịch lý đã tồn tại suốt 20 năm đổi mới. Trách nhiệm này chưa ai hay tập thể nào nhận lỗi cả! So với thế giới chương trình giáo dục của ta hiện nay là nặng hơn từ 1-3 năm.

Theo điều tra, 60% giáo viên cũng khó dạy được theo chương trình mới. Chương trình giáo dục nặng,  ngôn ngữ trình bầy trừu tượng, xa cuộc sống, Gia đình là một kênh giáo dục quan trọng, không ít cha mẹ là kỹ sư, bác sĩ thậm chí GS, TS cũng không thể dạy cho con vì chương trình giáo dục khó hiểu. Điều này cũng đẻ ra việc, học sinh phải học thêm tốn phí hàng trăm triệu USD mỗi năm nữa. Việc có một bộ SGK chuẩn sẽ làm giảm hệ luỵ học thêm, dạy thêm hiện nay.

PV: Với chương trình SGKchuẩn, liệu các văn bằng của chúng ta có được quốc tế công nhận?

GS.TSKH Nguyễn Xuân Hãn: Đúng như thế, chúng ta là công dân Việt Nam và cũng là công dân thế giới. Trong giáo dục tồn tại một bằng chung về kiến thức, để học sinh nước này có thể chuyển sang nước khác học, sự khác nhau về chương trình nhanh chóng được khắc phục nếu có. Ví dụ, chương trình – SGK của Tú tài Quốc tế, đã được trên 70 nước chấp nhận và vận dụng sáng tạo vào nước mình. Tại Việt Nam, GS Hồ Ngọc Đại đã sử dụng thành công nhiều năm nay cho trường Quốc tế Hà Nội. Rất tiếc nhưng thông tin này còn rất xa với những người có trách nhiệm ở nước ta.

Các quyển sách này đã được đúc kết, đã thành “chuẩn mực quốc tế” rồi, đã được trên 70 nước sử dụng, bằng cấp được Quốc tế thừa nhận. Chẳng lẽ VN ở ngoài cuộc, tiêu tốn hàng tỷ USD, nhưng Chương trình - SGK chuẩn vẫn chưa hề có trong suốt 25 năm qua?

PV: Xin cảm ơn GS! ./. Song Đào

 2/5/2007 toquoc.gov.vn

©  http://vietsciences.free.fr  và http://vietsciences.org Nguyễn Xuân Hãn