=============================== B) Lịch Gaulois:1) Lịch của xã ColignyNăm 1897 tại xã Coligny, giữa Ain và Jura trên con đường từ Lyon tới Strasbourg người ta khám phá một kho chứa hơn 550 mảnh bằng đồng, có lẽ của những người đào kiếm kim loại. Trong số mảnh đồng tìm được, có khoảng 400 miếng ghép thành tượng thần lớn, và 150 miếng ghép thành quyển lịch. Cả thảy được bảo tàng viện Lyon mua ngay và trùng tu lại. Lịch gồm có bề dài 150 cm và 80 cm bề ngang, chia làm chu kỳ 5 năm (gọi là "lustre"), mỗi năm 12 tháng xen kẽ 30 và 29 ngày. Nhưng để hòa hợp với năm mặt trời, phải thêm 2 tháng nhuận (30 ngày). Đây là loại lịch theo chu kỳ quay của cả mặt trăng và mặt trời: trong chu kỳ 5 năm (lustre) gồm 3 năm có 12 tháng 29 và 30 ngày và 2 năm có 13 tháng (hai tháng thêm vô đều có 30 ngày) 250 năm sau lịch cải cách julien, những người gaulois vẫn còn dùng lịch cũ của họ không ghi những ngày lễ tôn giáo.
Quyển lịch viết bằng tiếng gaulois, nhưng khắc thành chữ và số La Mã, gồm 16 cột, hơn 2000 chữ mà hơn một nửa số chữ được giữ nguyên và được xem như bài viết dài nhất bằng tiếng gaulois được biết cho tới nay. Nếu tính những chữ lập lại thì có 60 chữ gaulois khác nhau. Nhiều chữ không rõ nghĩa. Thí dụ chữ atenoux không biết có phải là "trở về tăm tối"? , mat và anmat có phải là "thuận lợi" và "bất lợi" hay là "đầy đủ" và "thiếu"? Những người gaulois tính cứ mỗi "thế kỷ", tức là 30 năm (vì theo họ, 30 năm là một đời người, gồm 6 lustre, mỗi lustre là 5 năm) là phải bỏ 30 ngày dư để có một năm trung bình là 365,2 ngày. Một năm được chia thành 2 lục cá nguyệt và mỗi tháng được chia thành hai lần 15 ngày cách nhau bằng chữ atenoux và trước mỗi ngày chừa một lỗ để nhét vô một cái chốt chỉ ngày đang dùng. Ngày được ghi từ số I đến XV trước chữa ATENOVX (chữ V = U), và sau chữ này là từ I tới XIII hay XV. Người gaulois tính ngày từ lúc trời xẩm tối. Không thấy có chữ "tuần lễ" hay "mùa màng". Năm bắt đầu vào tháng 11 62 tháng được chia thành 16 cột. Có 14 tên tháng: tên của 12 tháng lập lại 5 lần, 2 tên còn lại chỉ xuất hiện có 1 lần. Đây là tên của 12 tháng: X... (tháng nhuận đầu tiên) , SAMON , DUMAN , RIUROS , ANAGANTIO , OGRON , CUTIOS , CIALLOS B.IS ( tháng nhuận thứ 2) , GIAMONI , SIMIVIS , EQUOS , ELEMBIU , AEDRINI et CANTLOS . Chi tiết năm gaulois không được xác định rõ rệt. Lịch này phức tạp, kiểu chữ và số cho thấy lịch này lập ra khoảng thế kỷ thứ 2 tức là 2 thế kỷ sau lịch julien. Và vì lịch được khám phá chung với tượng thần, nên người ta cho đây là lịch tôn giáo được đặt trong đền thờ.
2) Lịch Cộng hòa Pháp:
Lịch Cộng hòa được thiết lập bởi hiệp ước 5/10/1793.
Lịch bắt đầu ngày 22/9/1792, ngày thành lập chế độ
Cộng hòa.
Một năm chia ra làm 12 tháng, mỗi tháng chia làm 3
lần 10 ngày =30 ngày
Thêm 5 ngày : 360 + 5 = 365 có tên Vertu,
Génie, Travail, Opinion và Récompenses
Một ngày thêm vào những năm nhuần là lễ quốc khánh
Napoléon hủy bỏ lịch này vào ngày 1/1/1806 và thay
trở lại lịch grégorien.
Dân chúng bị lẫn lộn không biết tính ngày, nhưng
đành phải chịu vì nếu không sẽ bị tử hình. Tuy nhiên có người lại cho đó
có chất thơ nên đặt ra bài hát
Lịch này trên lý thuyết bắt đầu từ 22/9/1792,
nhưng được dùng sau 1 năm. Kéo dài tới ngày 31/12/1805, nghĩa là 13 năm
3 tháng. Sau đó lại được Paris dùng từ ngày 6 đến 23/5/1871 (nghĩa là từ
ngày 16 floréal tới 3 prairial năm LXXIX)
BẢNG ĐỔI LỊCH CỘNG HÒA RA LỊCH GREGORIEN
h ttp://www.nithart.com/calrepub.htmNgày 1 tháng Floreal năm Cộng hòa thứ VI là 20 tháng 4 năm 1797 Vậy ngày 17 Floréal = 1 Floréal + 16 ngày vậy 20 tháng 4 năm 1797 + 16 = 6/5/1797 
Lịch Cộng hòa năm 1794 do Louis-Philibert Debucourt vẽ (fr.wikipedia.org)
3) Cách tính ngày lễ Pâques :Hội nghị giám mục Nicée (concile de Nicée) họp vào năm 325 để xác định ngày xuân phân: 21 tháng 3 và định ngày lễ Pâques: " Ngày Chúa nhật tiếp theo ngày thứ 14 của tuần trăng" . Những năm trước 1583 thì người ta lấy lịch julien tính ngày lễ Pâques. Còn những năm sau 1583 khi có lịch gregorien thì người ta tính lễ pâques theo lịch này. Ngày lễ có thể thay đổi từ 22/3 cho tới 25/4 (35 ngày, nghĩa là ngày lễ Pâques có thể là 1 trong 35 ngày đó)Bên Pháp ngày 1 tháng tư ấm, hơi gió và mưa lất phất, mọi người được quyền quên chiếc áo ấm dày, thô nặng nề. Hoa thủy tiên đã nứt lên từ tháng một, trải qua nhiều lần tuyết phủ, hoa đầu tiên vui mừng báo hiệu mùa xuân. Mọi cây khác nhìn xa thấy vẫn chỉ là những cành không lá đen đủi, nhưng thiệt ra chúng đã ôm đầy nụ từ hai tháng trước như đã ngầm chuẩn bị với nhau, lần lượt nở vào tháng Tư. Tháng Tư đúng là mùa Xuân, hoa lá sống trở lại sau khi ngủ một giấc dài 6 tháng, giống như tháng Giêng của Việt Nam Cho nên ngày 1 tháng 4 mùa xuân vừa mới bắt đầu nên tùy triều đại và tùy miền, người ta lấy ngày đầu xuân là 1 tháng tư với lý do sự đổi mới với mùa xuân vừa mới bắt đầu. Năm 1564, Charles IX, lúc đó 14 tuổi, quy định ngày 1 tháng 1 là ngày đầu năm thay vì 1 tháng 4. Quyết định này được áp dụng năm 1567. Poisson d'Avril:Sự thay đổi này làm xê dịch ngày trao đổi quà tết. Có những người vẫn chưa quen hay vẫn còn nghi ngờ ngày 1 tháng 1 là ngày đầu năm, nên vẫn tiếp tục trao tặng quà nhau vào ngày 1 tháng 4. Sau đó họ vẫn tiếp tục trao nhau những món quà nhỏ cốt để vui cười với nhau, rồi dần dần tới chuyện dùng mưu mẹo để giăng bẫy... Tại sao lựa con cá ? Nếu những trò đùa được biết dưới tên "cá tháng 4", là vì ở thế kỷ 16, quà tặng nhau thường là thức ăn. Ngày này là ngày cuối tuần chay, thời kỳ này người có đạo Thiên chúa bị cấm ăn thịt. Cá là món ăn thường xuyên. Sự đùa nghịch ngàu càng phát triển, một trong những quá cáp là con cá giả. Các nước khác... Truyền thống đùa giỡn ngày 1 tháng 4 bắt đầu ở phương Tây và từ từ lan dần. Mỗi nước biểu thị một cách khác. Người Anh đặt tên là April's fool day , chỉ chọc phá buổi sáng thôi và người bị bẫy là "cộng mì ống". Xứ Tô Cách Lan thì gấp hai lần Pháp vì họ giỡn cho tới ngày 2/4. Ngoài ra còn có một loại cá tháng tư bên Ấn độ, xảy ra ngày 31/3 và họ gọi là lễ Huli
http://www.chez.com/sarthe/ca-gregorien.htm
|
© http://vietsciences.free.fr và http://vietsciences.org và http://vietsciences.net và http://vietsciences2.free.fr Võ Thị Diệu Hằng