|
|
Theo
giai thoại, Einstein từng giải thích thuyết tương
đối cho một người bình thường:
"Khi một người đàn ông ngồi bên cô gái
đẹp một giờ, thời gian dường như
chỉ mới một phút. Nhưng khi đặt anh ta
lên bếp lò nóng một phút, thời gian tưởng
đã hàng giờ. Đó là tính tương đối".
Theo thuyết tương đối hẹp của
Einstein, thời gian không phải là hằng định,
mà có thể co giãn tùy thuộc vào hệ quy chiếu.
Chẳng hạn trong một trường hẫp
dẫn rất mạnh (như gần một ngôi sao siêu
nặng) hay trên con tàu vũ trụ bay với tốc
độ rất cao, thời gian bị kéo dài ra,
khiến một năm sống trên tàu có thể tương
đương cả nghìn năm trên trái đất.
Đó là một cách để du hành tới tương
lai. Nhưng giả thuyết sẽ chỉ là giả
thuyết nếu nó chưa được thực
nghiệm khẳng định.
Mới đây Steve Mirsky, người phụ trách chuyên
mục Phản hấp dẫn trên tạp chí Người
Mỹ khoa học, đã phát hiện ra rằng, bài toán
"Cô gái đẹp và bếp lò nóng" không
chỉ là giai thoại. Trong một thư viện địa
phương, Mirsky tìm thấy một công trình ngắn
của Einstein đăng tải trên Tạp chí khoa
học và công nghệ ngoại nhiệt, tập 1,
số 9, năm 1938 (đã đình bản một
thời gian sau đó). Trong đó, nhà lý thuyết vĩ
đại nhất thiên niên kỷ thứ hai đã
tiến hành thực nghiệm để đánh giá
thuyết tương đối qua bài toán "Cô gái
đẹp và bếp lò nóng" thú vị nói trên. Dưới
đây là toàn văn công trình nghiên cứu:
"Về tác dụng của kích thích cảm giác ngoài
lên sự co giãn của thời gian", Albert Einstein,
Viện nghiên cứu cao cấp, Princeton, New Jersey
(Mỹ).
Tóm tắt: Khi người đàn ông ngồi bên cô gái
đẹp một giờ, thời gian dường như
chỉ mới một phút. Nhưng khi đặt anh ta
lên bếp lò nóng một phút, thời gian tưởng
đã hàng giờ. Đó là tính tương đối.
Vì hệ quy chiếu của người quan sát đóng
vai trò quyết định đối với cảm giác
dòng chảy thời gian của anh (chị) ta, trạng
thái tinh thần của người quan sát có thể là
yếu tố bổ sung cho cảm giác đó. Vì
thế tôi nghiên cứu dòng thời gian ứng với
hai trạng thái tinh thần nói trên.
Phương pháp: Tôi phải tìm một bếp lò nóng
và một cô gái đẹp. Không may là tôi không
thể kiếm được bếp lò, vì người
nấu bếp vẫn cấm tôi lại gần
bếp. Nên tôi phải tìm giải pháp thay thế
bằng một miếng sắt phủ chrome của công
ty Manning Bowman 1924, vì nó rất nóng khi nung lên. Tìm cô gái
đẹp còn hơn là một vấn đề, vì tôi
đang sống tại New Jersey. Tôi biết (vua hề)
Charlie Chaplin vì đã dự buổi lễ chiếu ra
mắt bộ phim Ánh đèn thành phố của ông năm
1931, nên tôi đề nghị ông thu xếp cho tôi
gặp vợ ông, ngôi sao màn bạc Paulette Goddard,
chủ nhân của shayna punim, tức một khuôn
mặt đẹp, ở mức tuyệt vời.
Thảo luận: Tôi đi tàu lửa tới thành
phố New York để gặp Paulette Goddard tại nhà
hàng Con sò ở nhà ga Trung tâm. Paulette rất dễ thương
và quyến rũ. Khi tôi cảm thấy một phút
đã trôi qua, tôi liền kiểm tra đồng
hồ và phát hiện ra rằng, khoảng thời gian
thực là 57 phút, mà tôi làm tròn thành một giờ.
Quay về nhà, tôi kẹp tấm sắt và nung nóng nó
lên. Rồi tôi ngồi lên tấm sắt khi vẫn
mặc quần dài và áo sơ mi không kéo lên. Khi
cảm thấy một giờ đã trôi qua, tôi đứng
dậy và kiểm tra đồng hồ để
nhận ra rằng, thời gian chưa tới một giây.
Để phù hợp với khung cảnh thí nghiệm
và giả thuyết, tôi làm tròn kết quả thành
một phút. Rồi tôi gọi bác sĩ.
Kết luận: Trạng thái tinh thần của người
quan sát đóng vai trò quyết định trong cảm
giác thời gian.
(Theo Tia sáng)
|