"... Chúng ta từ một nước trong chiến tranh, chưa có những cái kinh nghiệm trong quản lý, và ở nước người ta đó thì muốn tiêu cực, muốn tham nhũng cũng khó, vì hệ thống luật pháp nó chặt chẽ. Còn ở Việt nam của mình, thì có khi không muốn tham cũng động lòng tham, cái người thủ quĩ cứ giữ tiền khư khư, ở quĩ lúc nào cũng có số dư, cho nên lúc bí quá thì em mượn một chút, mượn không thấy ai đòi hết… thì em mượn thêm. Chứ không phải người Việt nam tham nhũng nhứt thế giới, không phải vậy! Cho nên tui đề nghị quí vị ở nước ngoài khi nghe những thông tin này, rồi nhìn về Việt nam cũng đừng có hốt hoảng, cứ nghĩ rằng trong nước mình tiêu cực quá... Mấy hồi sao hồi xưa mấy ổng đánh giặc sao giỏi thế? Mà bây giờ ổng tiêu cực thế...đây là quy luật muôn đời…

Phát biểu của Chủ Tịch  Nguyễn Minh Triết tại hội nghị VK ngày 21/11/2009 tại Hà Nội

 Xem Video

Ở Nhật Bản, tháng 12 được gọi là “tháng chạp”, vào tháng cuối năm ai nấy thường phải “chạy” tất tả ngược xuôi (Shiwasu--師走) để thanh lý những việc còn tồn đọng, nhất là những khoản nợ nần dây dưa…trước khi đón năm mới với nhiều hi vọng, cầu trời sang năm sẽ làm ăn sẽ khấm khá hơn. Vì vậy, các sân ga tàu điện, siêu thị, chợ trời… nhộn nhịp, quầy hàng bán sold xuất hiện  khắp nơi, đua nhau đưa hàng tồn kho tháo khoán bằng những đợt khuyến mãi “đại hạ giá” liên tục. Chiêu thức “chạy” nầy hiện rõ trong hoạt động thương mãi, lợi dụng lễ tết gần kề để thu hồi vốn, phải dứt nợ với nhà cung cấp, ngân hàng… trước khi khóa sổ.

Nhưng ở nước ta thì “chạy” hàm một ý nghĩa rộng hơn , sâu hơn mang tính tập thể, kéo dài từ năm nầy qua tháng khác…có khi suốt cả đời, lúc nào cũng phải vắt chân ngang cổ “chạy đôn chạy đáo” tứ tung.

Nầy nhé, lúc nằm trong bụng mẹ đã phải nghe người trong gia đình “chạy” bệnh viện, tìm bác sĩ mát tay đỡ đẻ, tiếp đến khi vừa oa oa cất tiếng chào đời thì bà mẹ phải “chạy” giường, lo cho y tá để có tấm drap sạch sẽ cho con thơ, không phải nằm chung với ai ⁽¹⁾….Bước chân vào nhà trẻ sau khi bố mẹ “chạy” được nơi tươm tất thì bắt đầu một quá trình “chạy” mới, nào là tiền ăn, tiền ngủ, tiền nước…và cả tiền lót tay để cô bảo mẫu chăm sóc con mình kỹ hơn. Quá trình “chạy” từ đây tập trung vào nhà trường, đối với thầy cô…phải biết điều, “học thêm” các lớp bồi dưỡng của giáo viên chủ nhiệm để khỏi bị thầy cô “đì”, chuẩn bị cho năm tới và ngày nhà giáo 20 tháng 11 chớ quên lo “quà cáp” biếu xén cho hiệu trưởng để khi chuyển lớp được chọn ưu tiên ^(2). Cứ thế, “chạy” trường, “chạy” lớp ,”chạy” thầy diễn ra suốt mười hai năm cho đến khi tốt nghiệp trung học phổ thông. Từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành, các em học sinh xứ Việt phải trải qua không biết bao lần hồi hộp vì phải “chạy”. Lên đại học hay cao đẳng lại bắt đầu một cuộc thử sức mới, “chạy” điểm, “chạy” bằng và khi lên học vị cao hơn như Thạc sĩ, Tiến sĩ thì phải “chạy” giáo sư hướng dẫn đề tài, cho đến ngày “chạy” giáo sư phản biện luận án tốt nghiệp…Tất tất đều phải thông qua thủ tục “đầu tiên”(Tiền đâu), một tệ nạn đã trở thành thông lệ không văn tự nhưng phải nắm vững. Chưa hết, ra trường thì tiếp tục “chạy” việc, có khi phải tốn hàng chục nghìn đô la nếu là nơi béo bở như Tiếp Viên hàng không, cơ quan thuế, kinh doanh bất động sản, ngân hàng, du lịch…nghĩa là những nơi nào lương bổng khấm khá thì kim ngạch “chạy” việc lại càng cao, tệ như nhân viên bán hàng cho cơ sở thương mại quốc doanh, siêu thị nhà nước thì ít nhất cũng phải trà nước chục triệu là chuyện nhỏ. Ở Thành phố HCM, bác sĩ mới ra trường cũng phải “chạy” để được ở bệnh viện nội thành phục vụ không ăn lương trong ba năm là ít nhất trước khi trở thành bác sĩ được làm việc  thực thụ ⁽³⁾, chưa kể “quà cáp” (bằng tiền, rượu tây là chủ yếu) biếu xén đều đều mua lòng cấp trên.

Chức càng cao trong bộ máy thì phải có đủ “đồ nghề” cần thiết như bằng nầy, cấp nọ, phải là “con ông nầy, cháu ông kia”, là đảng viên hay đoàn viên hay không chưa đủ mà  còn phải  được một quan to giới thiệu, nếu không thì “bao bì”…một khoản hậu hĩ để “cảm ơn” người bố trí hay “chạy” giúp mới được nhận vào làm việc ở cơ quan nhà nước. Vậy mà từ trước tới nay, người ta vẫn phủ nhận không hề có việc “mua quan bán chức” mới là lạ ! Mãi đến gần đây, ngày 18/11/2009, trong khi trả lời chất vấn tại Quốc Hội, Bộ trưởng Nội vụ Trần Văn Tuấn mới chịu thừa nhận "chạy chức, chạy quyền còn tồn tại có lẽ vì còn kẽ hở pháp luật^"(4).

Vào được rồi, yên ắng trong thời gian đầu để tạo ấn tượng với cấp trên, đồng nghiệp và từ từ đi vào cơ chế tham nhũng một cách đương nhiên, “ai cũng ăn, mình không ăn thì sẽ bị cô lập ngay, khó làm việc nếu không biết cách tìm nguồn để chia chát” và bản thân còn phải thu hồi vốn đầu tư “chạy” việc trước đây nữa chứ, tất cả là những khoản nợ phải thanh lý đồng thời gom góp tích lũy cho bõ  ! Trong một xã hội mà thử thách của việc “chạy” đã bắt đầu như vậy thì hỏi sao lớp trẻ lớn lên không tinh quái, xem việc tham nhũng, ăn hối lộ là “chuyện thường ngày của huyện”. Hơn thế nữa, những người chung quanh chúng, xã hội ở cấp nào cũng cần “bôi trơn” thì tâm sinh lý của trẻ thơ khi trưởng thành sẽ như thế nào… đem việc học chống tham nhũng vào nhà trường như sáng kiến đột phá của PTT kiêm bộ trưởng Giáo dục và đào tạo liệu sẽ có hiệu quả ? Câu chuyện ăn của đút lót tại nhà quan chức từ nhỏ đến to thường xuyên xảy ra trong gia đình, trên bàn cơm, tách trà trong câu chuyện của người thân hàng ngày thì vấn nạn nầy--- đâu còn là câu hỏi vu vơ, lên án là nội xâm hay tiêu cực---đập vào mắt con trẻ , sự giả dối giữa lời nói và việc làm ấy của những người lớn biến thế hệ trẻ thành nạn nhân vô ý thức hay vô cảm trước mọi tệ nạn “xấu xa” của xã hội…

Có người nói tham nhũng đã trở thành hệ thống chứ không dám thừa nhận rằng “hệ thống” là môi trường cho những con virus tham nhũng đục khoét, ẩn núp an toàn ? Lỗi là do lòng tham ư, tiền lương không đủ sống là cách lối biện hộ đã lỗi thời...Có thể là như vậy ở một số trường hợp đặc thù, còn hầu hết là không như thế, chẳng vì thiếu ăn, thiếu mặc, cứ nhìn vào những quan chức béo ụ, nhà cao cửa rộng, con cái du học bên Mỹ, bên tây thì hẳn rõ. Đám người nầy không những theo tâm lí bầy đàn do thói “ăn quen” mà còn bị kích thích bởi một tư duy hưởng thụ, làm giàu bất cứ phương tiện, quyền lực có sẵn trong tay, được tập thể “bao che” kín kẽ vì là đây là ăn cắp, tham nhũng tập thể, một đặc thù của cơ chế hành chính công ở nước ta.

"Đám cưới chuột" - bức tranh dân gian phê phán nạn tham nhũng xưa
(Ảnh: phapluan.net)

Người Nhật phân tích khi thấy đèn đỏ ở ngã tư đường, một mình thì chẳng ai dám, vượt theo hai người cùng lúc thì cảm giác phạm tội còn ½ nhưng nếu đi ba người, cùng phạm lỗi  thì chẳng còn ai bị lương tâm cắn rứt. Nhìn vào những sự kiện tham nhũng bị tố giác gần đây, chúng ta có thể hiểu Huỳnh Ngọc Sĩ đâu thể “ăn” 2.43 triệu đô la một mình, Lê Đức Minh ⁽⁵⁾ (con trai thống đốc ngân hàng nhà nước Lê Đức Thúy) không thể nhận 12 triệu Úc kim mà không chia chác cho ai , cho nên sợ “bứt dây động rừng”, tìm cách xử nhẹ nhàng bằng một tội danh khác để đánh tráo là điều dễ hiểu. Đã có biết bao nhiêu vụ án “đầu voi đuôi chuột” như vậy !⁽⁶⁾

Mặc cho lãnh đạo Đảng và Nhà Nước gào thét chống tham nhũng, xây dựng luật lệ, bộ máy chống tham nhũng do thủ tướng chính phủ đứng đầu trong mấy năm qua…vụ việc tham nhũng vẫn tràn lan, chỉ có 2% người được hỏi ý kiến cho rằng Tòa án “đã xử đúng người đúng tội” và tới 73% cho là “xử lý chưa hết và không kiên quyết ! Trong những vụ án được xét xử  thì có đến 37 %  tội phạm được hưởng khoan hồng, lãnh án treo hay giảm án vì nhân thân, thành tích ! Theo PGS-TS Đặng Ngọc Dinh, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu phát triển cộng đồng, có tới 86% ý kiến cho rằng tham nhũng thường xảy ra trong lĩnh vực quản lý đất đai, 85% là trong lĩnh vực dự án, công trình xây dựng, 39% trong điều tra, xét xử thi hành án; kế đến là cấp phép, thuế, lệ phí, quỹ... ⁽⁷⁾

Tại sao các nhà lãnh đạo Đảng, Chính Phủ, Quốc Hội đều phát biểu bày tỏ quyết tâm chống tham nhũng, hà  lạm của công nhưng khuynh hướng tham nhũng ngày càng tinh vi phát triển đến mức táo tợn ?.

Tham nhũng làm giàu bằng quyền lực và chức vụ không phải là điều lạ lùng gì, hầu như nước nào cũng có nhưng cái nổi bật của tham nhũng trong xã hội VN ngày nay là tính tập thể, cả “cộng đồng” cùng phạm pháp , nói khác đi là ngày nào cơ chế nuôi dưỡng tham nhũng trong chế độ chưa được ngăn chận thì tệ nạn  tham nhũng mỗi lúc một nặng nề, là nổi khổ mà người dân phải gánh khi gõ cửa

Người vi phạm giao thông móc bóp lấy tiền bỏ vào thùng xe của CSGT

bệnh viện, trường học và nhất là cửa quan, cố tình bày ra nhiều thủ tục nhiêu khê, thay đổi liên miên để tham nhũng ! Thậm chí hiện tượng “chạy” bằng khen,  huân huy chương, “chạy” án ⁽⁸⁾, “chạy” giấy phép hạn ngạch xuất nhập khẩu ⁽⁹⁾, miễn trừ thuế ^{(10)  .}là những chuyện quá bình thường, sá gì học hàm GS, PGS hay học vị như đã nói ⁽¹¹⁾, hoặc giấy chứng nhận “di tích”, “làng văn hóa”….cũng được “bán” để địa phương quảng bá, triển khai dự án kêu gọi đầu tư, du lịch. Còn “chạy” mánh, “chạy” dự án, “chạy” và hà lạm vốn vay ODA của nước ngoài, “chạy” giấy phép lập trường⁽¹²⁾ lập bệnh viện…tốn  tỉ tỉ là chuyện râm ran khắp đó đây.

Thế mà các quan lớn nhà ta vẫn ngây thơ tra vặn “bằng chứng đâu” để tránh oan sai cho cán bộ(đảng viên), rằng “phải xử đúng người đúng tội”^(12).

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trả lời chất vấn trước Quốc hội sáng ngày 19/11/2009 - Ảnh: TTXVN 

Ngày nào mà tuổi thơ không còn chứng kiến cảnh cha mẹ “chạy” bệnh viện, “chạy” trường, “chạy” lớp và “chạy” thầy cô, không còn thấy người thân nhận phong bì của ai đó đến cống nộp cửa sau ngay tại nhà thì may ra…nạn “chạy” nầy sẽ trở thành câu chuyện ngày xửa ngày xửa thời quan huyện phong kiến cai quản xã hội…Nhận thức về tệ nạn tham nhũng qua phát biểu của Chủ Tịch Nước Nguyễn Minh Triết tại Hội Nghị Việt Kiều vừa qua cho thấy một khoảng cách khá xa về nhận thức nếu so với thực tế mà người dân phải chịu đựng ! Có phải “vì số dư” trong ngân quĩ nên động làm tham mà thôi ?*

Nếu hiểu “tham nhũng” chỉ như thế  thì….hời hợt biết bao ! ⁽¹⁴⁾

Làm sao diệt được đây hở trời ? Trong khi đó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng dõng dạc tuyên bố tại Hội nghị các nhà tài trợ vào ngày 3/12/2009 rằng “Các cơ quan bảo vệ pháp luật của Việt Nam xử lý nghiêm minh, đúng người đúng tội, có tính giáo dục răn đe cao” ! mặc dù nhiều vụ án tày trời như PCI, tiền Polymer, PMU 18…vẫn còn đó. Sự băng hoại về đạo đức đã phát sinh khắp nơi từ gia đình, nhà trường… ⁽¹⁵⁾ và cả xã hội, mọi người buộc phải “biết điều” qua nhiều hình thức lót tay, hối lộ đáp ứng những vòi vĩnh, ức hiếp và tham nhũng của hàng ngũ cán bộ quan chức quản lý nhà nước địa phương cũng như trung ương ⁽¹⁶⁾ liệu đã có thuốc chữa?

Thật đáng buồn khi hình ảnh một nhà nước cách mạng “do dân, vì dân, của dân” còn quá xa vời với những gì đang diễn ra trên thực tế …⁽¹⁷⁾

Mọi  người còn phải “chạy” cho đến khi nào ? Khi phải “chạy” thì niềm tin sẽ rơi rụng và trở thành oán hận mỗi lúc rơi vào cảnh “tiền mất tật mang” vì không phải cuộc “chạy” nào cũng thành công…do ở giữa đường vẫn còn nhiều “cò ma” bu quanh săn đón và lừa gạt !

tháng 12/2009

*trường hợp nầy gọi là “thụt két” hay “hà lạm” chứ không gọi là “tham nhũng”

Chú thích:

“Tiêu cực tại bệnh viện K: Bệnh nhân phải “chạy” để được điều trị” http://www.tinmoi.vn/Tieu-cuc-tai-benh-vien-K-Benh-nhan-phai-ldquochayrdquo-de-duoc-dieu-tri-0740890.html  

(2)”Chuyện phong bì ngày 20/11” 

”Ngày 20/11, dường như đã thành một thói quen "văn hóa", nhiều phụ huynh ở Hà Nội lại chọn chiếc phong bì "nhẹ nhàng mà hiệu quả" để tri ân thầy cô. Tuy nhiên, vẫn có không ít nhà giáo dị ứng với món quà "tôn sư trọng đạo này"...

http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=178071&ChannelID=73 

(3)Bác sĩ trẻ: Làm không công chờ biên chế

http://www.tienphong.vn/tianyon/Index.aspx?ChannelID=4 và

http://www.trt.vn/tabid/58/itemid/614/categoryId/0/type/1/Default.aspx

(4)Bộ trưởng Nội vụ:”Khó chấm dứt chạy chức quyền vì người chạy có báo đâu'

http://vietnamnet.vn/chinhtri/200911/Kho-cham-dut-chay-chuc-quyen-vi-nguoi-chay-co-bao-dau-879528/

(5) http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/05/090523_securency_allegations.shtml   

và http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/05/090526_polymer_new_revelations.shtml

http://vietnamnet.vn/chinhtri/200912/To-bang-con-voi-xu-ly-bang-con-kien-882528/

(8)"Quan tòa chạy án" định chia tiền hối lộ cho Công an

http://baiviet.phanvien.com/2008/6/28/quan-toa-chay-an-dinh-chia-tien-hoi-lo-cho-cong-an.html

Bắt quả tang một phó chánh án đưa hối lộ chạy án

http://dantri.com.vn/c20/s20-336701/bat-qua-tang-mot-pho-chanh-an-dua-hoi-lo-chay-an.htm  

(9)Thứ trưởng thương mại Mai Văn Dâu: Cả nhà cùng tham nhũng

http://www.maiyeuem.net/vtopic127924.html

http://www.laodong.com.vn/EventList.aspx?EventID=113

(10)”Cán bộ thuế đòi 'lót tay' 100 triệu đồng” http://ngoisao.net/news/hinh-su/2009/09/3b9cbbed/ và

Hải quan đã được bồi dưỡng, vẫn vòi tiền "lót tay" http://vietbao.vn/Kinh-te/Hai-quan-da-duoc-boi-duong-van-voi-tien-lot-tay/10727687/87/

Doanh nghiệp bị "móc túi" ở cửa khẩu http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=162388&ChannelID=3

Mua hóa đơn đỏ cũng phải “lót” tay? http://www.sggp.org.vn/nhipcaubandoc/ykien/2008/6/154225/

(11)Luận án tiến sĩ: 'Lễ bảo vệ' hay 'lễ thông qua'? ngày 25/12/2006 http://www1.vietnamnet.vn/giaoduc/2006/12/647550/

xem thêm ”Ngộ nhận hay cố ý về “Tiến Sĩ”  http://vietsciences.free.fr/vietnam/donggopxaydung/ngonhanhaycoy.htm

Cải cách hành chính & Rừng Tiến Sĩ http://vietsciences.free.fr/vietnam/donggopxaydung/caicachhanhchinh-rungtiensi.htm

 http://vietnamnet.vn/giaoduc/200910/Mo-truong-dai-hoc-phai-lot-tay-2-ty-874127/ và

“Lót tay mới được vay vốn” http://www.tinmoi.vn/Lot-tay-moi-duoc-vay-von-1075828.html

http://tag.tinmoi.vn/l%C3%B3t-tay

(13)"Vụ PCI phải xử đúng người, không bỏ sót tội"(19/11/2009) http://www.baomoi.com/Home/ThoiSu/tuoitre.com.vn/Vu-PCI-phai-xu-dung-nguoi-khong-bo-sot-toi/3516845.epi  

(14)Báo Singapore: Mọi chuyện ở Việt Nam đều xong xuôi nếu được trả đúng giá http://www.vietnetcenter.com/content/view/14043/57/

(15)Thủ tướng: Tạo mọi điều kiện để báo chí chống tham nhũng http://vietnamnet.vn/chinhtri/200912/Thu-tuong-Tao-moi-dieu-kien-de-bao-chi-chong-tham-nhung-882300

(16)”Đồng ý cho ông Nguyễn Văn Lâm thôi chức phó chủ nhiệm VP Chính phủ”

 http://www.tin247.com/dong_y_cho_ong_nguyen_van_lam_thoi_chuc_pho_chu_nhiem_vp_chinh_phu-1-21333880.html và

“Cựu phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ đối mặt tội tham ô” & tin liên quan  http://www.tin247.com/cuu_pho_chu_nhiem_van_phong_chinh_phu_doi_mat_toi_tham_o-6-21372148.html

 http://www.toquoc.gov.vn/Thongtin/Gio-Thu-25/Nguyen-Pho-Chu-Nhiem-Van-Phong-Chinh-Phu-Sap-Hau-Toa.html

 http://www1.thanhnien.com.vn/Xahoi/2007/9/18/209173.tno  

(17)MÃI LỘ Ở CỬA NGÕ TPHCM “Tiền tươi” qua trạm”  http://www.nld.com.vn/20091208125151613P0C1002/tien-tuoi-qua-tram.htm

CSGT dùng tay phải kẹp tiền vào sổ biên bản tay trái đưa lại sổ lưu hành cho tài xế